سائين جي ايم سيد کي گرفتار ڪرڻ جو حڪم
اهڙيءَ طرح مون تي به اهو الزام مڙهيو ويو ته ٻه فون ڪال آيون جن کي مون ٻڌو، هڪ پرائيم منسٽر صاحب جي ته ٻي چيف منسٽر صاحب جي. مونکي ڪائي ضرورت ناهي مان ڪجهه پنھنجي صفائي ۾ چوان. ليڪن رڪارڊ جي درستگي لاءِ صرف ايترو چوندس ته اليڪشن واري سموري ڏينھن ۾ مون کي نه پرائيم منسٽر صاحب فون ڪيو نه وري وزير اعليٰ سنڌ فون ڪيو. جيئن اڳ ۾ عرض ڪري چڪو آهيان ته ڳڻپ کان اڳ مون چٽ لکي موڪلي هئي اسسٽنٽ ڪمشنر کي ڳڻپ شروع ٿيڻ واري آهي، تنھنڪري سيڪيورٽي جي انتظامن کي سخت ڪن ته جيئن ڪنھن به قسم جي امن ۽ امان جي ڪا خراب صورتحال پيدا نه ٿئي. جيڪو دروازي تي آيو ۽ انتظامن متعلق اچي ٻڌايو.
مان رڳو واضع ڪرڻ لاءِ چوندس ته کٽڻ واري اميدوار جا ٽي ووٽ وڌيڪ هيا ۽ خراب ووٽ صرف ٻه هيا، جن تي ڊبل ڪراس ٿيل هيا. يعني ڪن ٻن ڪائونسلرن ٻنھي کي هڪٻئي وقت ووٽ ڏنا هيا. جيڪڏهن اهڙي حالت هجي ها ته هارايل پارٽي هر حال ۾ ڪورٽ جو دروازو کٽڪائي ها. رد ووٽ صرف ٻه هيا، جڏهن ته کٽڻ واري جا ٽي ووٽ وڌيڪ هيا. جيڪڏهن فرض ڪيون ته اهي ٻه رد ڪيل ووٽ هاريل پارٽي جا ھجن ھا ته به ٽن ووٽن جي بجاءِ هڪ ووٽ تان هارائي ها. جيئن اڳ عرض ڪري چڪو آهيان ته قاضي اختر صاحب جي ڇھن ووٽن جي ڪري اهو رزلٽ ايئن آيو.
ٻيو ته جيڪي دوست ڪنھن وقت پرزائيڊنگ آفيسر رهيا هوندا، انھن کي چڱيءَ طرح خبر هوندي ته جنھن پولنگ اسٽيشن تي سخت قسم جو مقابلو هوندو آهي، اتي جيڪي ايجنٽ ويھندا آهن اهي سڀ کڙپيل ۽ تجربيڪار ماڻھو ويھندا آهن. ڇا اهو ڪير سوچي سگھي ٿو ته ڳڻپ ۾ ڪا هيرا ڦيري ٿي سگھي ٿي. تنھن ڪري منھنجو دوستن کي صرف ايترو چوڻ آهي ته ان حالت ۾ پاڻ کي ان پوزيشن ۾ رکي پوءِ سوچن ته واقعي اهڙي صورتحال ۾ ڪير پنھنجي پير تي ڪھاڙو هڻي سگھي ٿو.
جيئن ته ڪن دوستن (ڊاٽر آف ايسٽ ۾ ضلعي ڪائونسل لاڙڪاڻو جي متعلق لکيل آهي) مون کان پڇيو ته توهان ٻئي ڪمري ۾ ٻه دفعا وڃي وزير اعظم ۽ ٻيو وزير اعلي سنڌ جوفون ٻڌو. فرض ڪريو ته مان فون اٽينڊ ڪيو. جيڪو مون ڪونه صرف مفروضي جي بنياد تي مون ٻڌو. سوال ٿو پيدا ٿئي ته ڇا مان بيلٽ پيپرن جو دٻو به ساڻ کڻي ويس جو وڃي اتي مان بيلٽ پيپر ڪڍي ۽ رزلٽ پرائيم منسٽر ۽ وزير اعلي سنڌ جي منشا مطابق ڪري ڇڏيو. ڇا اهو ممڪن آهي ته ٻنھي ڌرين جا ايجنٽ بيلٽ پيپرن جو دٻو کڻي وڃڻ لاءِ راضي ٿي ويندا؟. ڇا اهو ٿي سگھي ٿو ته ٻنھي ڌرين جا ايجنٽ، جيڪڏهن مان بيلٽ پيپرن جو دٻو کڻي وڃي پنھنجي مرضي ڪيان ته اهي منھنجي ڪيل ناانصافي تي راضي ٿي صحيح ڪندا؟. ڇا اهو ممڪن آهي بيلٽ پيپرن جي سيل مون ٽوڙي ان ۾ پنھنجي مرضي جا ووٽ وڌا هجن ۽ پولنگ ايجنٽ ان تي صحيح ڪن؟. ڇا اهو ممڪن آهي ته جيڪڏهن هارايل پارٽي ڪنھن به قسم جي هينڪي ڦينڪي ٿئي ۽ اهو خاموش ٿي ويھي.
ٻئي تي آڱر کڻڻ کان اڳ اهي نڪتا ضرور ذهن ۾ رکي پنھنجي دل سان فيصلو وٺي ته آيا اهو ايئن ٿي سگھي ٿو يا صرف تھمت آهي؟
وڌيڪ مان ان تي ڪجھه بحث نٿو ڪرڻ چاهيان، باقي پڙهڻ وارن تي ڇڏيان ٿو جيڪي هو پنھنجي دل ۽ عقل سان فيصلو ڪن. منھنجو ضمير مطمئن آهي.
1987ع ڊسمبر جي 25 يا 27 تاريخ تي رات جو تقريباً اٺ ساڍا اٺ وڳي ڪمشنر سکر روشن ضمير صاحب جو فون آيو ته ايس پي ۽ توهان ٻئي هينئر سکر اچو. اسان رات جو تقريباً نائين وڳي لاڙڪاڻو کان سکر روانا ٿياسين. ساڍا ڏهه جي قريب وڃي ڪمشنر هائوس سکر پھتاسين. ڪمشنر صاحب هيٽر ٻاري ويٺو هيو، اسان وڃي السلام عليڪم چيو. ڪمشنر صاحب چيو ته ڪم ڪرڻو آهي، پر انھيءَ ۾ ڪنھن به قسم جي غفلت يا ڪوتاهي نه ٿيڻ کپي. مون عرض ڪيو ته سائين ٻڌايو، جيڪڏهن ڪرڻ جو آهي ته هينئرئي اسين واعدو ٿا ڪريون، ايئن ٿيندو. بھرحال اسان کي هڪ فائيل ڏنائين. چيائين ته اڄ رات ٻِين وڳي رپورٽ کپي ته ڪم ٿي ويو. فائيل کولي ڏٺوسين ته جي ايم سيد جي لاءِ وارنٽ آف اريسٽ هجن. چيائين ته توهان کي خبر آهي ته عاشق ميمڻ ڊي سي دادو اريسٽ نه ڪرڻ جي ڪري سسپينڊ ٿيو هيو.
مون چيو ته سائين اريسٽ ته ٿيندو پر جيڪو ٽائيم توهان ٿا چئو ان مطابق ڪونه ٿيندو. ڇو ته ان وقت اريسٽ ڪرڻ سان جاني نقصان ٿيڻ جا انديشا آهن، باقي صبح جو سوير عمل ٿي ويندو. وڌيڪ مون چيو ته جي ايم سيد صاحب ممتاز ڀٽي جي بنگلي تي رهيل آهي. ٻيو ته ممتاز ڀٽو پاڻ ڪراچي آهي. ٽيون ته انڌيري رات آهي، جيڪڏهن رات جو هڪ وڳي يا انجي لڳ ڀڳ ممتاز ڀٽو جي بنگلي تي وڃي ريڊ ڪبو ته خو نريزي جو خطرو ٿي سگھي ٿو، باقي صبح پنج وڳي جي قريب ماڻھو نماز لاءِ اٿن ٿا ۽ ٿورو سوجھرو به ٿي ويندو ته ڳوٺاڻن کي پڪ ٿيندي ته پوليس آهي خير ٿي ويندو.
ڪمشنر صاحب کي چيو ته اڄ رات ڇو؟ جڏهن ته جي ايم سيد صاحب ته هفتي کان لاڙڪاڻو ۾ مختلف علائقن ۾ پنھنجي هم خيال دوستن سان مليو ۽ صبح جو سوير هو شڪارپور ناشتي جي ماني لاءِ مولا بخش سومرو صاحب وٽ وڃڻا آهن ۽ ٻيو منھنجي ضلعي اهڙي قسم جي ڪابه اهڙي گڙ ٻڙ ڪانه ڪئي اٿن، تنھن ڪري مونکي نٿو جڳائي ته مان اريسٽ ڪريان.
شڪارپور ۾ ان وقت ڊي سي لياقت آرائين هيو. بھرحال اسان اهو وارنٽ آف اريسٽ کڻي روانا ٿياسين لاڙڪاڻي. رستي ۾ مون غلام اصغر شيخ کي چيو ته ڀائو اريسٽ ٻي وڳي ڪونه ڪنداسين، باقي صبح پنجين وڳي لاڙڪاڻي کان روانا ٿينداسين، ڇھين وڳي جي قريب پنھنجي پوزيشن سنڀالي پوءِ وڃي ڳوٺاڻن کي ٻڌائينداسين ته ڊي سي ۽ ايس پي صاحبان آيا آهن ۽ اميد ته ڪنھن به قسم جي گڙٻڙ ڪانه ٿيندي. خير سکر شھر ڇڏڻ کان ٿورو بعد وائرليس تي پوليس کي ڊي سي هائوس تي گھرايوسين. تقريب ٻارهين ساڍا ٻارهين وڳي رات جو لاڙڪاڻي اچي پھتاسين. فورس کي هدايتون ڏنيوسين ته صبح سوير پنجين وڳي هتان رتيديرو روانا ٿينداسين.
مون هوم سيڪريٽري مرحوم عبدالله ميمڻ صاحب کي فون ڪئي ته سائين ٻه وڳي رات واري جاءِ تي صبح جا پنج وڳي صحيح ٿيندو. مون فون ڪيو ته ميمڻ صاحب انتظار ۾ ويٺو هيو ته رپورٽ ملي ته وڃي ننڊ ڪري. عبدالله ميمڻ صاحب هڪ هردلعزيز ۽ ۽ شفيق انسان هيو، الله تعاليٰ جنت الفردوس عطا ڪريس. مون عرض ڪيو ته سائين رات جي ٻِين وڳي غلط ٽائيم آهي، باقي صبح سوير عمل ٿي ويندو. مرحوم اهڙي ته ڇنڊ پٽي جو منھنجا ڪن به ڳاڙها ٿي ويا. بس پوءِ ته مون حاظر سائين جي رٽ لائي ڏني، جڏهن فون ختم ٿيو ته مون ايس پي کي چيو ته نڪرنداسين صبح پنج وڳي، هاڻي ڪجھه تون به آرام ڪر ته ڪجھه مان به اک مان دونھون ڪڍان. اڃان ڪلاڪ کن ننڊ مس ڪئي ته پي اي اٿاريو ته ڪمشنر صاحب آفيس ۾ اچي پھتو آهي. هوم سيڪريٽري منھنجي ڳالھائڻ کان پوءِ ڪمشنر کي فون ڪري لاڙڪاڻي روانو ڪيو. مان ڪچي ننڊ مان اٿي اکيون مھٽيندو سڌو گھر واري آفيس ويس ته ڪمشنر صاحب ويٺو هيو. مان وڃي مليم پوءِ ڪمشنر صاحب چيو ته ڇا تياري آهي؟ مون ڪمشنر صاحب کي ٻڌايو ته سائين اسان پنھنجو هوم ورڪ مڪمل ڪري ڇڏيو آهي ۽ صبح جو پنج وڳي اسين هتان فورس کڻي نڪرنداسين ۽ جنھن وقت اسين ممتاز ڀٽو صاحب جي بنگلي تي پھچنداسين، تيستائين صبح جي ٻانگ جو وقت هوندو ۽ ماڻھو به سجاڳ ٿي نڪرندا ۽ پنھنجي جڏهن انھن ڳوٺاڻن سان سڃاڻپ ٿيندي ته ڪنھن به قسم جو خون خرابو يا فائرنگ وغيرهه نه ٿيندي. ٻيو ته ممتاز ڀٽو صاحب پاڻ هتي ڪونه آهي، بلڪه ڪراچي ويل آهي. تنھن ڪري مناسب ناهي ته اويلي وقت وڃي ريڊ ڪريون.
ڪمشنر صاحب کي جڏهن مون ٻڌايو ته سائين جي ايم سيد ممتاز ڀٽو جي بنگلي ۾ رهيل آهن ۽ ڀٽو صاحب پاڻ هتي ڪونھي. وڌيڪ مون کيس ٻڌايو ته ٻه هفتا اڳ مان ممتاز ڀٽو صاحب سان ملاقات سندس بنگلي تي ڪئي هئي، 1977ع جي مارشلا وقت ممتاز ڀٽو صاحب جي بنگلي تي آرمي ريڊ ڪيو هيو، جنھن دوران ڪجھه گوليون هليون هيون ۽ بنگلي تي انھن گولين جا نشان اڃان تائين لڳل آهن ۽ ملاقات دوران مون کي چيائين ته انھن گولين جي نشانن کي ايئن ئي رهڻ ڏيندس. تنھن ڪري ايئن ممڪن آهي اسان ٻين وڳي اتي وڃون ۽ بي خبرائي ۾ ٻنھي طرفن کان گولي به هلي سگھي ٿي. بھتر ايئن ٿيندو ته صبح پنجين وڳي نڪري هلون. ڪمشنر صاحب به انھي ڳالھه تي متفق ٿيو.
صبح سوير پنجين وڳي ڪمشنر صاحب، مان ۽ ايس پي فورس سميت روانه ٿياسين. جڏهن اتي پھتاسين ته فجر جي ٻانگ اچڻ شروع ٿي وئي ۽ ڳوٺاڻا به گھرن کان ٻاهر نماز لاءِ نڪتا پئي ته ممتاز ڀٽو صاحب جي بنگلي جي مين گيٽ جي ڀرسان اچي پھتاسين. بنگلي تي جي ايم سيد جي دستي مان آيل ڪجھه هٿياربند به ساڻ هيس جيڪي صرف اتي رات ڏينھن پھري لاءِ هيا. هڪ ڳوٺاڻي کي موڪليوسين جنھن وڃي پھري تي بيٺل ٻن ڪارڪنن کي ٻڌايو ڊي سي صاحب آيو آهي. اهي ٻئي ٻاهر نڪري آيا ۽ اچي اسان سان مليا. تعارف ٿيو ۽ مون کين ٻڌايو سائين جي ايم سيد سان ملڻو آهي. اهي دوست ويا ۽ سيد سڳوري کي ٻڌايائون ته ڊي سي صاحب آيو آهي.
سيد سونھاري چين ته ڊي سي صاحب کي وٺي اچو. ڪمشنر، مان ۽ ايس پي اندر وياسين. جي ايم سيد اسانجي پھچڻ تي چيو ته توهان ليٽ آيا آهيو، توهانکي ته اڌ رات ۾ اچڻو هيو. مون چيو ته سائين اسان توهانجي آرام جو خيال ڪيو. وري چيائين ڀلا مان شيوو وغيره ڪري وٺان ته پوءِ هلان ٿو. پڇيائين ته وارنٽ آندا اٿو؟ مون فائيل اڳتي ڪري ڏنو. وارنٽ ڏي ڏسي چيائين ڊي سي صاحب چئبو ته هي وارنٽ به توکي مٿان مليا آهن. وري چيائين جيڪڏهن تنھنجي آفيس مان نڪتل هجن ها ڊي ايم جي سيل لڳل هجي ها. سائين جي ايم سيد شيو ڪري بس ڪئي ته چيائين ته اجازت ڏيو ته مان ناشتو به ڪيان، بلڪل ناشتو وغيره ڪيو. ناشتي ڪرڻ کان پوءِ چيائين ته مون سان گڏ ٽي چار ڄڻا ڏيندا ته مون سان گڏ هجن. ڪوئي مسئلو ناهي، توهان جيڪي ٽي چار رکڻ چاهيو ٿا اهي توهان سان گڏ هوندا. سائين حفيظ قريشي ۽ ٻه ٻيا انھن کي سڏ ڪري چيو ته ابا اٿو هلو ۽ ٻين سڀني کي سختيءَ سان منع ڪيائين ته ڪنھن به قسم جو شور شرابو نه ٿئي.
ڊي سي جي گاڏيءَ ۾ سائين جي ايم سيد کي ويھاريو ۽ گڏ حفيظ قريشي پوئين سيٽ تي ويٺا، مون پاڻ گاڏي هلائڻ لاءِ اسٽيئرنگ پڪڙيو، اڳئين سيٽ تي ايس پي ويٺو زماني جون ڳالھيون ڪندا اچي لاڙڪاڻي ڊسٽرڪٽ جيل تي پھتاسين ۽ مٿي رپورٽ موڪلي، پر اهو ان وقت ڪنھن نه پڇيو ته ٻين بجي ڇو ڪين ۽ دير ڇو ڪئي؟
ڪمشنر صاحب مٿي رپورٽ ڏني ۽ هوم سيڪريٽري کي ٻڌايو ته ڊي سي بھترين نموني ڪم سرانجام ڏنو.