آمريڪا ۾ سنڌي دوستن سان ڪچهريون
دل کے ارماں ادھورے رہ گئے۔
وارو حساب ٿي ويو. هر هڪ وڊيو ۾ ايترو ته انسان جي دل کي ڏهڪائي ڇڏين، جو سمورو وقت اسانجو حال وڃي اهڙو ٿيو، جيئن چوندا آهن، مٺي به ماٺ وارو حساب هجي. جيئن پھرين وڊيو هلائي اسان کي ايڊز جي معلومات ڏيڻ لڳا تيئن تيئن اسان جي جان مان سيسراٽيون پيون نڪرن. توبھه زاري واري لات پيا سڀئي دوست لنون ته الله اسان کي پنھنجي حفظ و امان ۾ رکي.
ٻئي ڏينھن جڏهن ڪلاس ۾ وياسين ۽ سڀني جو هڪٻئي سان تعارف ٿيو ته اتي وڻ وڻ جي ڪاٺي جمع ٿيل هيا. ڪوئي سائوٿ آمريڪا کان ته ڪوئي آفريڪا کان ته ڪوئي فار ايسٽ کان ته ڪوئي سائوٿ ايسٽ ايشيا کان، ته ڪوئي مڊل ايسٽ کان، ڪي وري يورپ کان. اسان کي ڪلاس ۾ هڪ زال مڙس پڙهائڻ ايندا هيا. ٻنھي جو پاڻ ۾ سخت مقابلو هلندو رهندو هيو. جيڪڏهن هڪ ڏينھن ان مائيءَ جو مڙس بيڪري تان ڪجھه شيون اسان لاءِ کڻي ايندو هيو ته ٻئي ڏينھن هر حال ۾ انجي زال پنھنجي مڙس جي آندل کائڻ جي شين کان وڌيڪ آڻيندي هئي.ڪافي اتي هر وقت موجود هوندي هئي جنھن کي وڻي اهو پاڻ اٿي کائڻ ۽ پيئڻ جون شيون کڻي اچي ويھي کائي.
اسان کي پھرئين ڏينھن پڙهائڻ جي لاءِ ايترو ته مواد ڏنائون، جو موالي جي چوڻ مطابق لھڻ سان تار. اسان ڪوشش ڪئي ته واشنگٽن ۾ ڪو سستو رهائش لاءِ ٺڪاڻو ڳولھيون. اتان جي دوستن اسان جي مدد ڪئي، جو اسان کي واشنگٽن جي ڀرسان ورجينيا ۾ ڪليرينڊين يا ان سان ملندڙ نالو هيو هڪ هوٽل جو، جنھن ۾ اسان ٽنھي هڪ ڪمرو ورتو. اصل مقصد هوندو هيو ته يار ڪئين به ڪري ڏکيو سکيو وقت گذاري ايترا پئسه بچن جو باقي علائقو گھمي سگھون. اسان جي لاءِ تمام موزون ماحول هيو، اسين هر هفتي وڃي سپر اسٽور تان هفتي لاءِ کائڻ پيئڻ جون شيون وٺي ايندا هياسين. اسانجو ساٿي طفيل جماڻي ڪڪڙ جي ڀاڄي پچائڻ جو ماهر هوندو هيو. ڪمري ۾ ڪڪنگ رينج ۽ فرج وغيره جي سھولت هوندي هئي. ڀرپاسي ۾ هڪ انڊين اسٽور هوندو هيو، جتان اسين پڪي پڪائي روٽي جا ٻه چار بنڊل وٺي ايندا هياسين صرف سيڪو ڏيڻ جي دير، ماني کائڻ لاءِ تيار.
صبح جو سوير اٿي تيار ٿي سڏ پنڌ تي انڊرگرائونڊ ٽرين جي ذريعي پوٽامڪ رور کي ڪراس ڪري وڃي ڪيپيٽل هل جي ڀرسان واري اسٽيشن تي لھي سدا ڪلاس ۾ ويندا هياسين. يو ايس ايگريڪلچر ڊپارٽمينٽ ڪيپيٽل هل جي ويجهو هوندو هيو، تنھن ڪري ڪانگريس ۽ سينٽ جي ڪارروائي ڏسڻ جو موقعو ملي ويندو هيو. ڪنھن به قسم جي ڪا جھل پل ڪانه هوندي هئي. وائيٽ هائوس به گھڻو پري ڪونه هوندو هيو، تنھن ڪري اوڏانھن به ڦيراٽڙيون پائڻ ويندا هياسين. وائيٽ هائوس جي ٻاهران آمريڪا جا سڀ صدر صاحبان قطار ۾ بيٺا هوندا هيا ۽ جيڪو چاهي انھن سان هٿ ملائي فوٽو ڪڍرائي، ڪنھن کي به ڪنھن قسم جي منع ڪانه هئي.
وائيٽ هائوس جي اندر وڃي گھمڻ لاءِ سال ۾ ٻه دفعا عوام کي ڇڏيندا آهن، هڪ دفعي وائيٽ هائوس جو اوڀر پاسي وارو اڌ ته ٻئي دفعي اولھه وارو اڌ. اسان کي به موقعو مليو ته اسان به وائيٽ هائوس جو اولھه وارو اڌ حصو وڃي گھمي ڏٺو، جنھن بيڊ روم ۾ آمريڪا جا صدر صاحب رهندا هيا ۽ ان سان گڏ گھر واري آفيس، لائبرري، ڊرائنگ روم باٿ روم گھمي ڏٺا، جيڪي سادا، پروقار ۽ صاف سٿرا هيا.
وائيٽ هائوس جي پوري دنيا ۾ اهميت آهي. هڪ دفعي مرحوم ذوالفقار علي ڀٽو صاحب وزير خارجه هيو ۽ آمريڪا جي هردلعزيز، مشھور، خوبصورت ۽ نوجوان صدر جان ايف ڪينيڊي ڀٽو صاحب کي چيو ته مسٽر ڀٽو تون هن وقت دنيا جي طاقتور هائوس ۾ بيٺو آهين. ڀٽو صاحب وراڻي چيو ته مسٽر پريزيڊنٽ ها مونکي خبر آهي ته هي دنيا جو طاقتور هائوس منھنجي پيرن جي هيٺان آهي.
اسان کي پھريان ته ڪمپيوٽر جي ڇو ضرورت آهي ۽ انجي مختلف پرزن جي نالن جي ڄاڻ ڏنائون ۽ انھي سان گڏوگڏ ڪمپيوٽر جي اسيمبلنگ سيکاريائون، اسان هڪ هفتي ۾ ايترا ته لائق ۽ فاضل ٿي وياسين جو پاڻ کي وڏا اڪابر سمجھڻ لڳاسين.
يو ايس ڊي وارا اسان کي هڪ دفعو بالٽي مور وٺي ويا، جيڪو هڪ سامونڊي بندرگاه به هيو. اتي گھمندي گھمندي هڪ ڊپارٽمينٽل اسٽور ۾ وياسين ۽ ونڊو شاپنگ ڪئي، ٿوري ٽائيم کان پوءِ باٿ روم جي ضرورت محسوس ٿي ته مون اتي دڪاندار کان پڇيو ته باٿ روم يا واش روم ڪٿي آهي؟ چوڻ لڳو ته هتي ته باٿ روم ڪونھي، حالانڪ هر ڪنڊ تي نشان ۽ تير جو رخ هيو جنھن ۾ لکيل هيو ته ريسٽ روم، پر اسان جو اوڏانھن ذهن ڪونه پيو وڃي ته ريسٽ روم کي هتي باٿ روم جي نالي سڏيندا آهن. پوءِ هڪڙو سک نظر آيو، جنھن کان پڇيو سردار جي باٿ ڪٿي اي؟ سک چيو اي جھڙا لکيا پيا ريسٽ روم توسان اندر لنگ جاءِ ايوئي باٿ روم هي. خير اسان جو مسئلو حل ٿي ويو.
هفتي ۾ هڪ دفعو پاڪستان جي سفارتخاني ويندا هياسين. انوقت سليم گل شيخ انفارميشن ڪائونسلر هيو. شيخ صاحب جو تعلق سنڌ جي قديم پئرس شڪارپور شھر سان آهي. سليم شيخ صاحب سان منھنجي پراڻي دعا سلام هئي، جڏهن مان قائداعظم يونيورسٽي ۾ پڙهندو هيس. انوقت شيخ صاحب ايڪسٽرنل پبلسٽي ونگ ۾ سينيئر آفيسر هئا. انھي کان علاوه شيخ جي گھرواري منھنجي ڪلاس فيلو به هئي. شيخ صاحب مڙئي ڪڏهن رات جي ماني يا وري چانھه سموسن تي به گھرائيندو هيو. شيخ صاحب نھايت سلڇڻو، سٻاجھڙو، ٿڌي طبيعت ۽ هميشه منھن تي مرڪ سان سرشار رهندو هيو. الحمدلله سليم شيخ صاحب به فيڊرل سيڪريٽري رهيا ۽ رٽائرمينٽ کان پوءِ اسلام آباد ڊفينس ۾ گھر اڏائي اتي رهائش پذير ٿي ويا آهن.
سليم شيخ کان علاوه اتي انوقت سائين رسول بخش بلوچ صاحب به ايگريڪلچر ڪائونسلر هيا. سائين بلوچ صاحب جو تعلق به ضلعي شڪارپور سان آهي. سائين بلوچ صاحب 1983ع واري ايم آر ڊي تحريڪ ۾ ڊي سي نوابشاهه هيا ۽ هڪ شفيق ۽ مھربان باس کان علاوه باصلاحيت، ايماندار، کل مک پر ٿورو ڳالھائڻ وارا آفيسر رهيا آهن. تنھن ڪري اسان کي پاڪستان جي سفارتخاني ۾ اچ وڃ ۾ ڪابه ڏکيائي ڪونه محسوس ٿيندي هئي. بلوچ صاحب به اڪثر ڪو اهڙو موقعو ٿيندو هيو ته ضرور اسان کي مدعو ڪندو هيو. ٻيو نه ته هر جمعي جي نماز تي ملاقات ٿيندي هئي ڇو ته جمعي نماز سفارتخاني جي ويجهو هوندي هئي ۽ اسان کي به ويجھي اهائي پوندي هئي. سائين رسول بخش بلوچ صاحب فيڊرل سيڪريٽري رهيا ۽ رٽائرمينٽ کان پوءِ ڪراچي ۾ رهائش پذير آهن.
سائين سليم گل شيخ صاحب ۽ رسول بخش بلوچ صاحب جي ڪري اسان جي ملاقات گھڻن دوستن سان ٿيندي هئي، پر ڪي اهڙا دلدار دوست ٿي ويندا آهن، جن سان روح جا پڪا ۽ مضبوط رشتا قائم ٿي ويندا آهن، انھن ۾ سائين علينواز ميمڻ صاحب ان وقت ورلڊ بينڪ ۾ سينيئر پوزيشن ۾ هيا، جيڪي هر وقت سنڌ ۽ سنڌ جي رهواسين لاءِ دل جي اڪير سان سرشار هوندا هيا. ميمڻ صاحب جو جنم ته شڪارپور جو آهي پر بچپن لاڙڪاڻي ۾ گذريو ۽ ڦوهه جوانيءَ کان اڄ تائين آمريڪا ۾ گذاري اٿن. پر مارئي وانگر تانگهه ۽ اڪير صرف سنڌ سان اٿن. ميمڻ صاحب جي سٻاجھڙي طبيعت، انسانيت سان ڀرپور، هڏڏوکي انسان تمام ورلي ملندا. مان پاڻ کي خوشنصيب سمجھندو آهيان، جو مون کي سائين ميمڻ صاحب جھڙو دلبر دوست مليو. ميمڻ صاحب اڄ تائين رابطي ۾ آهن ۽ جڏهن به پاڪستان ايندا آهن ته ملاقات جي مھرباني به ڪندا رهندا آهن. الله سائين ميمڻ صاحب کي پرڏيھه ۾ پنھنجي حفظ و امان ۾ رکي.
منھنجو ويجھو عزيز سائين غلام حسين ڄامڙو ڪينيڊا ۾ 1967ع کان رهائش پذير آهن. نھايت گھٽ ڳالھائڻ ۽ سٻاجھڙي طبيعت جا مالڪ ۽ انسان دوست آهن. جڏهن انھن کي خبر پئي ته اسين آمريڪا ۾ آهيون ته پاڻ ٽورنٽو جي ڀرسان سنڊاس ۾ رهندا هيا، ملڻ لاءِ پاڻ واشنگٽن آيا ۽ ٻه ٽي ڏينھن اسان کي خوب سير ڪرايائون. هڪ دفعو واشنگٽن کان ورجينيا اسٽيٽ جي رچمانڊ واري علائقي ۾ وٺي ويا، جتي جو نظارو به واهه جو نظارو هيو جيڪو اڄ تائين ياد آهي. آمريڪا هڪ سرسبز ته آهي پر جيڪو انھن پنھنجي علائقن جي اصل سونھن کي سنڀالي رکيو آهي انھي جو ڪو مثال ناهي. انھي سفر دوران مونکي زراعت ۽ چوپائي مال کي سنڀالڻ جا وڏا وڏا فارم ۽ دلڪش منظر هينئر به دل تي اڪريل آهن. ايئن چئو جيئن ڊول فقير ڳائيندو هيو ته
عمر مون کان نٿا وسرن ويڙيچن جا واڙا،
ڀڄي ڀور ٿيندئي ڪنجيون ڪلف تاڙا.
رچمانڊ کان واپس اچي ڪليئرنگنٽن پھتاسين جتي هوٽل هيو.