واجد رانا ھوم سيڪريٽري جي چارج ورتي
واجد رانا ۽ مان قائد اعظم يونيورسٽي ۾ پڙهيا هياسين. ڊپارٽميٽ مختلف هيا ۽ 1976ع ۾ يونيورسٽي جي اسٽوڊنٽ يونين جو جماعت اسلامي جي طلبا تنظيم جي پليٽفارم تان واجد رانا صدر يونين چونڊ کٽي هئي ۽ اسان هن جي مخالف اميدوار جا حمايتي هياسين ۽ اليڪشن ۾ هارايو هيو. بھرحال شروع کان اسان جي هڪٻئي سان ايتري ذهني هم آهنگي ڪانه هئي. پر مونکي واجد صاحب سان گڏ ڪم ڪرڻو پيو، ڇوته سرڪار جو حڪم هيو. ان حالتن جي هوندي مون اتي انھيءَ ڪري رهڻ پئي چاهيو ته جيئن ٻيھر اهڙي ڪا سمري تيار نه ٿئي، جنھن ۾ شرپسندن کي ڇوٽ ملي وڃي. بھرحال ٿوري عرصي کان پوءِ واجد ۽ اسان جا گھڻن معاملن تي هڪجھڙائي ٿي نه سگھي، تنھن ڪري مونکي اتان ايڊيشنل سيڪريٽري امپليمينٽيشن ايس اينڊ جي ڊي ۾ پوسٽنگ ٿي وئي.
امپليمينٽيشن ونگ ۾ اهڙو ڪو خاص ڪم ڪونه هوندو هيو، صرف انھن ڊئريڪٽوز جي خبر چار لھڻي هوندي هئي، جيڪي پرائيم منسٽر يا پريزيڊنٽ جي آفيس مان ايندا هيا، مختلف ڊپارٽمينٽ مان انھن جي تعميل ٿيڻ جي رپورٽ وٺي پرائيم منسٽر يا پريزيڊنٽ سيڪريٽريٽ ڏانھن هر مھيني رپورٽ ڏيڻي پوندي هئي ته هيترا ڊائريڪٽو آيا، انھن مان هيترن ڊائريڪٽوز تي عمل ٿي ويو، هيترن تي عمل ڪرڻ وارو سلسلو هيستائين پھتو آهي. ڪڏهن ڪڏهن ٻئي ٽئين مھيني اسلام آباد ۾ انھن ڊائريڪٽوز متعلق ميٽنگ ٿيندي هئي، اها اٽينڊ ڪرڻي هوندي هئي.
هتي اهڙو ڪوبه ڪم ڪونه هيو، جو ڪنھن به طرح سوسائٽي لاءِ ڪجھه به ڪري سگھي.
1998ع جي آگسٽ سيپٽمبر ۾ اوڻويھين کان ويھين گريڊ جي سليڪشن بورڊ جي ميٽنگ رکي وئي. محمد افضل ڪھوٽ سيڪريٽري اسٽيبلشمينٽ هيو. بورڊ جي ميٽنگ کان اڳ ايف پي ايس سي جي چيئرمين کي لکي موڪليو ته اسان وٽ ٻٽيھه سيٽون گريڊ ويھين ۾ خالي پيون آهن، تنھن ڪري هن ايندڙ بورڊ ۾ ٻٽيھه اميدوار سليڪٽ ڪرڻا آهن. جنھن ڏينھن بورڊ ٿيو پئي انھيءَ ڏينھن چار سيٽون گھٽائي چيئرمين بورڊ کي عرض ڪيو ته چار غلطي ۾ وڌيڪ موڪليون ويون آهن، ڇو ته اسان وٽ چار آفيسر ويھين گريڊ ۾ او ايس ڊي ويٺا آهن. چار سيٽون انھيءَ ڪري گھٽايون ويون جو ان سان سنڌ جا چار آفيسر پروموٽ ٿين پيا. اسان سنڌ جي آفيسرن جو پروموشن نه ڪرڻ خاطر اهو سڀ ڪيو ويو. قدرت الله جي جڏهن بورڊ ويٺو ۽ پروموشن لاءِ اٺاويھه آفيسر سليڪٽ ٿيا ته انھن اٺاويھن مان اسان ٻه سنڌ جا آفيسر به پروموشن لاءِ ڪليئر ٿي وياسين، جنھن ۾ منھنجو ستاويھون نمبر ۽ اٺاويھين نمبر تي عبدالغني بچاڻي هيو. ويھين گريڊ جي پروموشن ۽ پوسٽنگ پرائيم منسٽر صاحب جي منظوري سان ٿيندي آهي. ڪاميٽي جي ميمبرن دستخط ڪري لسٽ سيڪريٽري اسٽيبلشمينٽ ڏانھن موڪلي.
افضل ڪھوٽ صاحب جيڪا سمري پرائيم منسٽر ڏانھن موڪلي، ان ۾ لکيو ته بورڊ اٺاويهه آفيسر ويھين گريڊ لاءِ سليڪٽ ڪيا آهن پر اسان وٽ هن وقت ڇويهه سيٺون ويھين گريڊ ۾ خالي آهن، انهيءَ ڪري سيريل نمبر هڪ کان ڇويھه نمبر تائين جي آفيسرن جو پروموشن ويھين گريڊ ۾ منظور ڪيو وڃي، باقي ستاويھه ۽ اٺاويھه نمبر لاءِ جڏهن ڪليئر ويڪنسي ٿيندي ته پوءِ پروموشن ڪنداسين.
ٻئي ڏينھن سيڪريٽري اسٽيبلشمينٽ افضل ڪھوٽ هڪ ٻي سمري ٺاهي، پنجاب جي ٻن آفيسرن جن کي بورڊ پروموشن لاءِ سليڪٽ ڪونه ڪيو، تن لاءِ سمري تيار ڪري موڪليائين ته جيئن ته اسان وٽ ٻه ويھين گريڊ ۾ ويڪنسي خالي پيون آهن ۽ هي ٻئي آفيسر سينيئر آهن ۽ انھن جي ٻين بيچمينٽ جي پروموشن لاءِ اڳ ۾ سمري موڪلي آهي، انهيءَ ڪري هنن ٻنھي آفيسرن جو پروموشن ويھين گريڊ ۾ منظور ڪيو وڃي. انھن ٻنھي آفيسرن کي انھيءَ ڪري پروموشن لاءِ سليڪٽ ڪونه ڪيو هيو، جو اهي ٻئي آفيسر ملڪ کان ٻاهر ڊيپيوٽيشن تي هڪ آمريڪا ۾ ٻيو لنڊن ۾ هيو. قانون مطابق جيستائين آفيسر پنھنجي ڊپارٽمينٽ ۾ ڊيپيوٽيشن کان واپس اچي رپورٽ نٿو ڪري، تيستائين انجو پروموشن ٿي نٿو سگھي. اسان کي خبر پئي ته سمري ۾ سيڪريٽري اسٽيبلشمينٽ هي ڏنڊي هنئي آهي. مون هڪ ٻن دوستن سان ڳالھايو ته هي زيادتي ڪن ٿا اسان سنڌ جي آفيسرن سان، مسٽر مسعود کھڙو کي خبر پئي تنھن انھي وقت مسٽر الاهي بخش سومرو سان ڳالھايو ته توهان اسپيڪر نيشنل اسيمبلي آهيو ۽ هي سنڌ جي آفيسرن سان زيادتي ٿئي ٿي، تنھن ڪري توهان وزيراعظم سان ڳالھايو. جڏهن ٻيھر مسعود کھڙو الاهي بخش سومرو صاحب سان ڳالھايو ته الاهي بخش صاحب جواب ۾ چيوته مون افضل ڪھوٽ سان ڳالھايو آهي، جنھن چيو ته ويڪنسي خالي ڪونھن جيئن خالي ٿينديون پوءِ ڪنداسين.
اسان خاموش ٿي الله کي ٻاڏايو، منھنجو رب ڪريم اهڙو مھربان جو منھنجو دوست مرحوم رسول بخش وٽ مان ڪنھن ڪم سان ويس اتي هن مونکان پڇيو ته ڇا ٿيو تنھنجي پروموشن جو. مون کيس ٻڌايو ته يار هي مسئلو ايئن اٽڪيو پيو آهي. اتي هڪ همراهه ويٺو هيو، جنھن اهو سڀ ٻڌو پئي. تنھن مونکان اردو ۾ پڇيو ته مسئلو ڇاهي؟ مون انکي ٻڌايو ته اهڙي طريقي سان توهان پنجاب وارا اسان سان زيادتيون ڪيو پيا. چيائين ته تون خاموش ويھه مان سڀاڻي اسلام آباد وڃان ٿو ۽ منھنجي ملاقات ٿيڻي آهي جنرل عبدالمجيد ملڪ سان، مان ان سان توهانجي مسئلي تي ڳالھائيندس. منھنجي ان دوست سان اڳ ڪڏهن به ملاقات ڪانه ٿي هئي نه وري انکان پوءِ اڄ تائين ٿي آهي. بھرحال اهو همراهه ٻئي ڏينھن اسلام آباد ويو ۽ ٻن ڏينھن کانپوءِ منھنجي دوست رسول بخش کي فون ڪري ٻڌايائين ته جنرل مجيد توهان جي دوست واري سمري ڇويھن جي بجاءِ اٺاويھه آفيسرن جي پروموشن منظور ڪرائي هيٺ موڪلي آهي. ٻئي ڏينھن تي مون چوڌري عبدالرئوف کي فون ڪيو، جنھن ڪنفرم ڪيو ته چيائين توهان کي مبارڪ هجي جو توهانجو پروموشن ٿي ويو. چوڌري صاحب انوقت پرائيم منسٽر جو پي ايس او هيو.
جيڪڏهن مسٽر الاهي بخش سومرو چاهي ها ته وزيراعظم سان ڳالھائي سگھيو پئي ۽ سمري منظور ڪرائي پئي سگھيو، ڇوته ويھين گريڊ ۾ سنڌ جي خالي جاين تي پنجاب جا آفيسر پروموٽ پئي ٿيا، جڏهن ته سنڌ جا ٻه آفيسر هيا، جن کي ايف پي ايس سي جي چيئرمين جي سربراهي ۾ ڪاميٽي پروموشن لاءِ سليڪٽ ڪيو هيو. اها ڪا ڪنھن به قسم جي فيور وغيره ڪونه هئي پر پنھنجي صوبي جي حق جو تحفظ جو مسئلو هيو.
هر گريڊ جي پروموشن خاص ڪري ويھين ۽ ايڪويھين لاءِ ڊي ايم جي ۽ پوليس جون ويڪنسيون هميشه صوبا ڏيندا آهن ۽ انھيءَ جي بنياد تي پروموشن ٿيندا آهن. جڏهن ته ٻين سروسز جي ماڻھن لاءِ واسطيدار ڊپارٽمينٽ خالي جاين جي لسٽ ڏيندو آهي، تنھن ڪري ان ڊپارٽمينٽ جي ماڻھن جي ان مان پروموشن لاءِ سليڪشن ٿيندي آهي. ٿيندو ايئن آهي ته ويڪنسيون خالي ننڍن صوبن جون هونديون آهن ۽ ننڍن صوبن جي خالي جاين تي پروموشن پنجاب جي آفيسرن جا ٿيندا آهن. سڀني صوبن جون موڪليل خالي لسٽن کي جمع ڪري هڪ لسٽ ٺاهيندا آهن، جنھن ۾ سڀ اميدوار پروموشن لاءِ هوندا آهن. جڏهن اسان جي ويھين گريڊ جي پروموشن جو وقت آيو ته اٺاويهه خالي جايون گھڻي ڀاڱي ننڍن صوبن جون هيون ۽ پنجاب جون خالي جايون تمام ٿوريون هيون.
پروموشن بورڊ جو چيئرمين هميشه ايف پي ايس سي جو چيئرمين ۽ ميمبر چارئي چيف سيڪريٽري، چارئي آءِ جي، سيڪريٽري اسٽبلشمينٽ، ميمبر ڪم سيڪريٽري، وفاقي سيڪريٽرين مان هر صوبي جو هڪ فيڊرل سيڪريٽري ۽ واسطيدار ڊپارٽمينٽ جو سيڪريٽري. انھيءَ کان علاوه هڪ ميمبر نيشنل اسيمبلي يا سينيٽ جو وقت جي سرڪار نامزد ڪندي آهي، پروموشن بورڊ تي. هروقت پروموشن بورڊ جي ميمبرن جو تمام گھڻو تعداد پنجاب جو هوندو آهي، تنھنڪري هو پنجاب جي هر آفيسر جو پروموشن يقيني ڪرڻ جا جتن ڪندا آهن ۽ ڪامياب ٿيندا آهن. عموماً چارئي چيف سيڪريٽري به پنجاب صوبي جا آفيسر هوندا آهن. جيڪڏهين انھيءَ پروموشن پاليسي ۾ اهو ٿئي ته جنھن صوبي جون جيتريون ويڪنسيون آهن، پروموشن به انھيءَ صوبي جي آفيسرن جا ٿيندا ته پنجاب جو هميشه لاءِ ٻين صوبن مٿان ڪنٽرول ختم ٿي وڃي، جيڪو پنجاب پاڪستان کي بچائڻ جي آڙ ۾ ڪڏهن به ڪونه ڪرڻ ڏيندو. اهو سنڌ جي سياسي قيادت تي آهي، اهي سنڌ جي مفادن جو ڪيئن تحفظ ڪري ٿي.
جڏهن پروموشن وزيراعظم منظور ڪيو ته مان اسلام آباد ويس ۽ چوڌري عبدالرئوف سان مليم ۽ عرض ڪيو ته منهنجي ڪنھن به فيڊرل ڪارپوريشن ۾ پوسٽنگ ڪراءِ. مون کان پڇيائين ته ڇا ڊپٽي مينيجنگ ڊائريڪٽر هائوس بلڊنگ فنائنس ڪارپوريشن ۾ ويندين؟ مون چيو ته ٺيڪ آهي. انھيءَ وقت صديق الفاروق چيئرمين ايس بي ايف سي سان ڳالھايائين. صديق انوقت نون ليگ جو انفارميشن سيڪريٽري ۽ چيئرمين ايس بي ايف سي هيو. انوقت فاروق صاحب ڪونه هيو، ٿوري دير کان بعدچوڌري صاحب جي گھران ماني آئي ۽ اسان ٻئي آفيس ۾ ماني کائون پيا. چوڌري عبدالرئوف سان منھنجو هوم ڊپارٽمينٽ جي پوسٽنگ دوران گھڻو واسطو پوندو هيو، ڇو ته انوقت چوڌري صاحب جوائنٽ سيڪريٽري وزارت داخلا ۾ هيو. ماني کائيندي فاروق صاحب جو فون آيو. ماني کائيندي ٻيا حال احوال ڪيائون، پاڻ ۾، پوءِ چوڌري صاحب فاروق کان پڇيو ته تو اڳ چيو هيو ته ٻه پوسٽون خالي آهن، ڇا اهي هينئر به خالي آهن يا ڀرجي ويون آهن؟ صديق الفاروق چيو ته پوسٽون خالي پيون آهن ۽ مونکي سنڌ ۾ رڪوري ۾ ڏاڍي دشواريون آهن. چوڌري صاحب چيس ته پوءِ جيڪڏهن روينيو جو سينيئر ماڻھو توکي ڏيون ته ڪيئن؟ چيائين ته زبردست منھنجو مسئلو حل ٿي ويندو. چوڌري صاحب چيس ته چڱو نالو لک ۽ پي ايم ڏانھن خط لکي گھر ڪر ته توکي پوسٽ ڪرائي ڏيان. جڏهن منھنجو نالو ٻڌايائينس ته فاروق چوڌري صاحب کي چيو ته هيءُ ته سنڌي آهي. چوڌري صاحب چيس سنڌي آهي، پر مان توکي ٿو چوان منھنجي گرنٽي آهي، پر هو همراهه چويس ته نه، هي سنڌي آهي. مون ڏٺو پئي ته چوڌري صاحب ڪافي پريشان پئي نظر آيو، جو منھنجي سامھون اهڙي طرح جي ڳالھه پئي ٿئي ۽ چوڌري صاحب ايئن به ڪونه پيو چويس ته ڪو مان اتي ويٺو آهيان. بھرحال ڪافي دير کان پوءِ ۾ وڃي ڳالھه اتي بيٺي ته مان سنڌي آهيان. چوڌري صاحب ڏاڍو پريشان ٿيو ته اها ڳالھه کلي وئي ته نون ليگ کي ڪنھن به سنڌي آفيسر تي ڪوئي اعتبار ناهي، تنھن ڪري سنڌي آفيسر کي هتي وسان پوسٽنگ ناهي ڏيڻي. صديق الفاروق جو چوڻ ته هي پوسٽ کپي سنڌ لاءِ پر سنڌي آفيسر قابل قبول ناهي، جيڪا هڪ پارٽي جي پاليسي مطابق هئي ڇوته انوقت نون ليگ جو پارٽي طرفان اسپوڪس پرسن صديق الفاروق هيو.
چوڌري عبدالرئوف مونکي چيو ته تون فنانس ٽريڊ ڪارپوريش بلڊنگ ۾ وڃي صديق الفاروق سان وڃي مل. مون عرض ڪيو ته سائين ملڻ مان ڪوئي فائدو ڪونھي، هروڀرو توهان تڪليف نه ڪيو. چيائين ته تون وڃيس ۽ منھنجي ڪري تون وڃ. مون چيو ته سائين ان همراهه ڏانھن وڃڻ فضول آهي، چيائين ته نه تون ضرور وڃ، مون چيو ته سائين چڱو مان توهانجي ڪري ويندس، باقي منھنجي دل نٿي چوي.