سنڌ جي سياسي بدحالي ۽ عوام جي سجاڳي
انھيءَ ۾ ڪوبه شڪ ناهي ته هر مسئلي جي شروعات سياست کان ٿيندي آهي ۽ انجو حل به سياست ذريعي ٿيندو آهي.
دوست انھيءَ ڳالھه سان اتفاق ڪندا ته گورنمينٽ ڪرڻ، انکي صحيح هلائڻ يا خراب هلائڻ سياستدانن جو ڪم آهي. سياستدانن جي سياست جو دارومدار عوام تي هوندو آهي. عوام جنھن کي چاهيندو، اهوئي حڪومت ٺاهيندو، پاليسون جوڙيندو ته جيئن عوام لاءِ سھولتون پيدا ٿين. عوام کي سھولت جي پيش نظر هو عوام کان اڳتي جي حڪومت ڪرڻ خاطر انھن کان ووٽ وٺڻ لاءِ اچن ٿا ۽ عوام جي مرضي آهي ته ٻيھر انھيءَ پارٽي کي ووٽ ڏئي يا ڪنھن ٻئي پارٽي کي. بھرحال ووٽ عوام جنھن کي به ڏيندو، اها لازمي طور ڪا سياسي پارٽي هوندي.
جيڪا به سياسي پارٽي عوام جي ووٽ تي چونڊجي اچي ٿي، اها حڪومت ٺاهي ٿي. هاڻي سياسي حڪومت جو ڪم آهي ته عوام جي ڀلائي خاطر پاليسيون ٺاهي ۽ انھيءَ پاليسي تي عمل درآمد ڪرڻ لاءِ آفيسر مقرر ڪري. آفيسر جيڪا به حڪومت وقت آهي ان جي طابع آهي. جيڪڏهن ڪو آفيسر صحيح ڪم نٿو ڪري ته ان آفيسر کي جڏهن چاهي اتان هٽائي ٻئي کي رکي. سياستدان جيڪو عوام جي ووٽ تي چونڊجي آيو آهي ۽ حڪومت جي واڳ به انکي آهي ۽ آفيسر کي صحيح طور نٿو هلائي، جنھن مان عوام کي فائدو پوي ته پوءِ اها نالائقي سياستدان جي آهي، جو پنھنجي ماتحت کان عوام جي ڀلائي لاءِ ڪم نٿو وٺي سگھي. گاڏي هميشه ڊرائيور هلائيندو آهي. حڪومت ڊرائيور آهي پوءِ جاڏي هلي.
مان ڪنھن به آفيسر جي وڪالت ۾ نٿو لکان، ڇو ته هر طبقي ۾ هر قسم جا ماڻھو عام ۽ جام آهن. آفيسر ڪوئي ٻي خدائي مخلوق ناهن، اهي به توهان ۽ اسانجا مٽ، مائٽ، يار دوست ۽ سنڌڌرتي جا ڄاوا آهن. سٺا ۽ مٺا هر جڳھه تي موجود هوندا آهن ۽ رهندا. جيئن چوندا آهن ته ”جر مان مڇي ختم ڪانه ٿيندي آهي.“
آفيسر ۽ ان جو ٻيو عملو سنڌ ۾ انجي بدلي، مقرري، جزا ۽ سزا جا اختيار گورنمينٽ وٽ هوندا آهن. جيڪي نوان آفيسر ڀرتي ٿين ٿا، انجو اختيار به گورنمينٽ آف سنڌ کي آهي. جيڪا سياسي پارٽي حڪومت ٺاهي ٿي ان کي عوام ٿو چونڊي.
منھنجي ان بيان ڪرڻ جو مطلب اِهو آهي ته جيڪڏهن سنڌ سرڪار جي نيت پنھنجي ووٽر ۽ عوام جي خدمت ڪرڻ آهي ته آفيسر کي مجال ناهي جو عوام سان سٺي طريقي سان نه هلي، يا من مستي ڪري. جھموريت جو مطلب ڇا آهي؟
عوام جي حڪومت ۽ عوام لاءِ حڪومت.
مان وڏي دعويٰ سان چوان ٿو آفيسر ڪيترو به خر دماغ هجي ڪڏهن به گورنمينٽ کان مٿي ڪونه ٿي سگھي ٿو.
رهي ڳالھه موجوده وقت ۾ ڇو آفيسر عوام سان سٺو نٿا هلن ان جي، اسان سڀني کي چڱيءَ طرح خبر آهي ته گھڻي ڀاڱي آفيسر اهي آهن جيڪي سياستدانن، گادي نشين، پارٽي عھديدارن جا رشتيدار، اقربا پروري تحت ڀرتي ٿيل، ٻيا وري قائدي اعظم جي سفارش تي، اڳ هميشه چاهي انگريز جو دور هيو يا ڪنھن ٻئي جو، تڏهن آفيسر ۽ گورنمينٽ ۾ هڪ ڀَوَ جو نظام هيو.
آفيسر جي سالياني رپورٽ اي سي آر ۾ هميشه هڪ خانو هوندو هيو جنھن جو پروموشن تي اثر هوندو هيو. ان خاني کي هن وقت بي معنيٰ ڪري ڇڏيو آهي.
آفيسر جو عام رويو، ڪرپٽ، رهڻ سھڻ جو طريقو وغيره وغيره جنھن جي ڪري آفيسر ڄاڻي واڻي ڪنھن جي چوڻ تي زيادتي يا بي انصافي ڪونه ڪندو هيو. مان نٿو چوان ته اهي سڀ فرشتا هيا، پر ايئن نااهل ۽ ڪرپٽ ڪونه هوندا هيا، جيئن اڄ ڪلھه اسين سڀ ڏسون پيا.
جتي ناني رڌڻ واري ۽ ڏوهٽا کائڻ وارا هجن ته پوءِ اسان سڀني کي ڪنھن تي الزام هڻڻ مان ڪوبه فائدو ڪونه رسندو. جيڪڏهن فائدو پوندو ته صرف عملي ڪم ڪرڻ سان پوندو. تنھنڪري جيستائين اسانجو عوام پنھنجي مدد پاڻ ڪونه ڪندو، تيستائين ساڳيا لاٽون ساڳيا چگھه وارو حساب رهندو.
منھنجو دوستن کي هڪ نماڻو عرض آهي ته جيڪڏهن اسانجي سنڌ حڪومت اڄ اهو فيصلو ڪري ته ڪوئي آفيسر يا ڪوئي ماتحت جيڪڏهن عوام کي ستائيندو ته انھيءَ جي خلاف قانوني ڪاروائي ڪئي ويندي. ته ڇا اهي آفيسر عوام جي حق ۾ ڪم نه ڪندا؟
سنڌ جو اصل مسئلو آهي ته سنڌ جي سرڪار نه قانون ۽ ايئن مطابق پاڻ عمل ڪري ٿي، نه ٻئي کي عمل ڪرڻ ڏئي ٿي، ته پوءِ اهي سنڌ جا آفيسر چاهي انھن جا ماتحت فرعون ٿي عوام لاءِ رهندا.
هڪ ڳالھه الم نشرح آهي ته عوام حڪومت ٺاهڻ لاءِ نمائنده پاڻ چونڊيندا آهن. اهي چونڊيل نمائنده آفيسر مقرر ۽ ڀرتي ڪندا آهن. طاقت جو اصل سرچشمو عوام آهي. چونڊيل نمائنده عوام وٽ جوابده آهن، اهڙيءَ طرح سرڪاري آفيسر وقت جي حڪومت وٽ جوابده آهي. هاڻي سرڪار جي مرضي ته آفيسرن کي پنھنجي صحيح مطلب حاصل ڪرڻ لاءِ ٿا استعمال ڪن يا نه.
ڪاتي ناهي ڏوهه، ڳن وڍيندڙ هٿ.
بحث ڪرڻ لاءِ هر هڪ وٽ مواد آهي ته هيءُ خراب آهي يا هو خراب آهي. اصل مسئلو اسان جي عوام ۾ سجاڳي جو آهي، جيستائين عوام پنھنجي چونڊيل نمائندن کان سوال جواب نه ڪندو، تيستائين اهيو رينگٽ ايئن پيو هلندو.