يونيورسٽيءَ جي ھاسٽلن کي ديوارون ڏيارڻ جو فيصلو
الحمدلله ٽائيم جي اندر ديوارن جو ڪم مڪمل ٿي ويو. جيڪا شروع ۾ ڪجھه شاگردن جي مفاد پرست اڳواڻن ڏکيائي پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، اها پنھنجي موت پاڻ مري وئي. ديوارن جي تيار ٿيڻ کان پوءِ مين گيٽ تي داخلا جي لاءِ نظام سخت ڪيو ويو جنھن جي ڪري جيڪي ڌاڙيل ۽ ڦورن جو ٽولو يونيورسٽي کي پناه جي جاءِ ٺاهي ويٺو هيو، اهو سلسلو ختم ٿي ويو ۽ عام شاگردن کي پنھنجي تحفظ جو احساس ٿيڻ لڳو ۽ آهستي آهستي بدمعاشي وارو عنصر ڪافي قدر جھڪو ٿيندو ويو، انجو اهو اثر ٿيو جو 1987ع کان ساليانا امتحان وقت سر ٿيڻ شروع ٿيا.
ديوارن جي اچڻ کان اڳ تقريباً هفتي ۾ ٽي کان چار دفعا سپر هاءِوي تي ڦر جا واقعا ٿيندا هيا. انھن سمورن ڦر جي وارداتن ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ جا ڪجھه شاگرد اڳواڻ شامل هوندا هيا، خاص ڪري ذوالفقار منگي ۽ انجا ساٿاري. ديوارن جي مڪمل ٿيڻ کان پوءِ يونيورسٽي جي مجموعي صورتحال بھتر ٿيڻ لڳي. آهستي آهستي امن امان جي حالت به بھتر ٿيڻ لڳي. ڌاڙيل ۽ ڦورو هتي پنھنجي لاءِ رهڻ محفوظ ڪين سمجھڻ لڳا، نتيجي ۾ شريف ۽ پڙهاڪو شاگردن لاءِ ماحول سازگار ٿيندو ويو. ديوارن جي مڪمل ٿيڻ کان پوءِ ٿوريون گھڻيون شاگرد اڳواڻن جون پاڻ ۾ چڪريون هلنديون هيون، پر انھن جي اها سنگين صورتحال واري پوزيشن ڪانه هوندي هئي جھڙي اڳ ۾ هوندي هئي. باقي ٿوري گھڻي ميوزڪ جا اسين به عادي ٿي ويا هياسين.
صدوري شيخ جيڪا مون کي ڌمڪي ڏني هئي، انجو ان عملي مظاهرو به ڪيو هيو. ٿيو ايئن هو جو يوسف ڳوٺ ڪراچيءَ ۾ مرحوم محمد يوسف عارفاڻي مون کي پنھنجي ڳوٺ ۾ هڪ پلاٽ ڏنو هيو. محمد يوسف ۽ مان گڏ 1975ع ۾ اسٽيل مل ۾ ڪلارڪ هياسين. انھي کان وٺي اسانجي پاڻ ۾ ڀائرن وانگر گھاٽائي هوندي هئي. ڪافي عرصي کان پوءِ ملاقات ٿي ٻڌايائين ته مون به 1977ع ۾ نوڪري ڇڏي ڪاروبار شروع ڪيو ۽ ڳوٺ لاءِ عبدالحفيظ پيرزاده جي معرفت سرڪاري زمين 1974ع ۾ الاٽ ڪرائي هئي. ٻيا دوست جيڪي ان وقت اسٽيل مل ۾ گڏ هياسين، تن کي به گھرن ٺاهڻ لاءِ پلاٽ ڏنا آهن ۽ مون کي به چيائين ته تون به اچي هتي گھر اڏاء ته جيئن سڀ پراڻا دوست ويجھا هجون. مون چيو ته يار پلاٽ جي ته مھرباني پر اصل مسئلو آهي گھر ڪئين ٺاهجي، تنھن لاءِ مون وٽ طاقت ناهي. محمد يوسف چيو ته ڀائو اهو ڪو مسئلو ناهي، انھي جو به انتظام ٿي ويندو. مون پڇيو ته ڪيئن ٿي ويندو، مونکي پنھنجي حيثيت جي خبر آهي ته مون وٽ ڪيتري طاقت آهي. يوسف چيو ته مان توکي هڪ پلاٽ جي جاءِ ٽي چار پلاٽ ڏيان ٿو، پوءِ انھن مان هڪ يا ٻه وڪڻي پنھنجي ڪم کي هلاءِ، جيڪڏهن توکي وڌيڪ ضرورت پئي ته مان ويٺو آهيان. چيائين ته مونکي خبر آهي ته تون ڪڏهن به گھر ٺاهڻ جھڙو ڪونه ٿيندين. اسان جي دل به ان ڳالھه تي اچي وئي ته خير پنھنجو پراڻو دوست آهي. منھنجو ننڍو ڀاءُ ان وقت فوڊ ڊپارٽمينٽ ۾ سپروائيزر هيو، اهو به ساڻ هيو تنھن چيو ته ادا مان هتي ڪراچيءَ ۾ فيڊرل بي ايريا ۾ رهان ٿو. ڳوٺ مان پنھنجون مينھون ڪاهي ٿا اچون، مان پاڻھي ان ڪم کي سنڀاليندس. محمد يوسف چيو ته بس ڳالھه ختم هاڻي جمن تنھنجو مسئلو ناهي، منھنجي ڀاءُ جو نالو صاحب خان هيو. صاحب خان آهي، توکي ڪھڙي تڪليف. تون متان سمجھين ته مون کي تنھنجي سرڪاري پوزيشن ۾ ڪا لالچ آهي. يقين ڄاڻ ته مان ڪڏهن به تو وٽ ڪنھن به ڪم لاءِ ڪونه ايندس. باقي جيڪڏهن زماني آهر ڪنھن دوست جو ڪم ڪوئي جائز سمجھيم ته پوءِ توکي چوندس، پوءِ تون سمجھين ته هن جو حق آهي ته جائز مدد ڪجاء، باقي ڪل پيران دا خير. محمد يوسف منھنجي دوران سروس ڪڏهن به ڪنھن ڪم لاءِ ڪونه آيو. ڪجھه عرصو اڳ الله کي پيارو ٿي ويو آهي، الله جنت ۾ اعليٰ مقام عطا ڪريس.
مرحوم محمد يوسف مونکي وڏا پلاٽ 100 باءِ 100 جا چار پلاٽ ڏنا جيڪي برساتي نالي جي ڀڪ ۾ هيا. انھن پلاٽن ۾ هڪڙي پلاٽ تي هڪ ڪمرو ورانڊو ۽ ٿورو ڪوٺو ٺھيل هيو. اتي ڪافي پراڻا بلاڪ پيا هيا، چيائين ته اهي توکي آيا. منھن جو ننڍو ڀاءُ ڳوٺ ويو تنھن وڃي ڳوٺ مان هڪ مونکان وڏو ڀاءُ حاجي محمد انور عرف مير ۽ ٻه ٻيا ڳوٺ مان همراهه وٺي آيو. زمين کي ليول ڪري ڪجھه ڏينھن کان پوءِ پنھنجي مينھن مان هڪ ٽرڪ مال جي ڪاهي آيا.
اتفاق سان انھن ڏينھن ۾ جڏهن منھنجا ڀائر پلاٽ سڌا ڪري مينھون ڪاهڻ ڳوٺ ويا هيا، صدوري شيخ کي ڪٿان خبر پئجي وئي هئي ته هيءُ منھنجا پلاٽ آهن، سو رات جو اتي اچي ان ٺھيل ڪمري تي فائرنگ ڪري اچي مرحوم محمد يوسف کي ڌمڪي ڏئي ويو ته جيڪڏهن ڄامڙو صاحب هتي رهندو ته اسان جا هٿ تو ۾ هوندا. مان انھن پلاٽن تي قبضو ڪندس، پوءِ ڏسان ته ڄامڙو مون کان قبضو ڇڏائي. ٻئي ڏينھن صبح جو مونکي مرحوم سڄو واقعو ٻڌايو، مون وراڻي چيو ته ڀاءُ توهانجي ملڪيت آهي، مون کي ڪوبه اهڙو لاچار ڪونھي، جو هروڀرو توهان کي منھنجي ڪري ڪا پريشاني ٿئي. مرحوم يوسف چيو ته هرگز نه، اهي پلاٽ تنھنجا، باقي تنھنجي مرضي باقي مون بندوبست ڪري ڇڏيو آهي جيڪڏهن آيو ته مان پاڻھي منھن ڏيندومانس.
مان اها ڳالھه پنھنجي ڀائرن يا ڪنھن سؤٽ سان ڪانه ڪئي ته متان پريشان ٿين. گل ڄامڙو چار پنج سال اڳ فوت ٿي ويو آهي، مون ان کي گھرايو ۽ پوري حقيقت ڪئي، سڄي ڳالھه ٻڌي مون کي چيائين ته تون فڪر نه ڪر ۽ ڪنھن ٻئي کي نه چئو. صدوري شيخ جي مونکي خبر آهي، ڪشمور ڪنڌڪوٽ جي پاسي جو آهي. اتي ٻن قبيلن جو پاڻ ۾ جھڳڙو هيو ۽ هي ڪنھن هڪ قبيلي جي طرفان وڙهيو ۽ بعد ۾ ان سردار سان به جھڳڙو ٿيس، جنھن جي طرفان هي وڙهندو هيو، تنھن کان پوءِ اتان ڀڄي ويو گھوٽڪي. انکان پوءِ سپرهاءِ وي ۽ نوري آباد جي علائقي ۾ ڦرلٽ ڪندو ۽ يونيورسٽي ۾ اچي پناهه وٺندو هيو.