آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

سپاھيءَ کان وفاقي سيڪريٽري تائين

محمد جمن ڄامڙي جي آتم ڪٿا خودنوشت سوانح حيات آهي، جيڪا سندس ذات جي تعميرات واري گرائونڊ زيرو کان فلڪ بوس عمارت تائين پهچڻ جي اڻ ڳاڻيٽن ڏاڪن جي اڏاوت ۽ ڊيڪوريشن  جي تجربن جو نچوڙ آهي. ڪتاب ”سپاهيءَ کان وفاقي سيڪريٽري تائين“ هڪ اهڙي ماڻھوءَ جي جفا ڪشي جو سربستو سچو داستان آهي، جنھن سنڌ جي ٺپ ٻھراڙي واري ڳوٺ ۾ جنم ورتو، گورنمينٽ جي ڦڪن اسڪولن ۾ پڙهيو، فوج ۾ سپاھ گيري ڪيائين، قائداعظم يونيورسٽي مان اعليٰ تعليم بہ حاصل ڪيائين تہ ننڍڙيون نوڪريون بہ ڪيائين ۽ انت ۾ پاڪستان جي ڪريم ڪلاس ۾ انٽري هڻڻ لاءِ ’سي ايس ايس‘ ڪيائين، ۽ سترهين گريڊ کان شروع ٿي 22 هين گريڊ يعني مائونٽ ايوريسٽ تي پهچي رٽائر ٿيو.

Title Cover of book سپاھيءَ کان وفاقي سيڪريٽري تائين

واشنگٽن شهر جي سيڪيورٽي ۽ سنڌ جي بجيٽ

سائين غلام حسين ڄامڙو واپس ڪينيڊا هليا ويا. اسين به روزمره جا ڪلاس اٽينڊ ڪرڻ ۾ مشغول ٿي ياسين. يو ايس ڊي اي وارا اسان کي هفتي ۾ هڪ ڏينھن ڪنھن نه ڪنھن اداري ۾ مشاهدو ڪرڻ لاءِ وٺي ويندا هيا. واشنگٽن جو سير سفر به ڪراين. هڪ دفعي اسان کي ان اداري ۾ وٺي ويا جنھن جي ذميواري هئي ته هو شھر جي سيڪيورٽي لاءِ بھتر کان بھتر نموني جا اپاءَ وٺن. ايئن سمجھو ته ضلعي جي پوليس جو ذميوار آفيسر. پوليس آفيسر اسان کي بريفنگ ۾ اهو ٻڌائيندو ويو ته اسان جي سيڪيورٽي جو نظام پوري دنيا ۾ سڀ کان بھترين آهي. اسان وٽ جيڪڏهن ڪوئي ڪرائيم ٿي وڃي ته اسين انکي جديد طريقا استعمال ڪري ڳولھي ڪڍندا آهيون وغيره وغيره. بجيٽ جا انگ اکر جڏهن ٻڌايائين ته مٿو چڪرائجي ويو. يعني هڪ شھر واشنگٽن جي صرف سيڪيورٽي جو خرچ تقريباً پوري سنڌ جي بجيٽ جيترو هيو. انھن کي هيلي ڪاپٽر کان ويندي سئي ڌاڳي تائين هر چيز جديد مليل هئي.
واشنگٽن شھر جي امن امان تي روشني وجھندي ٻڌايائين ته ٻين ڏوهن کان علاوه رات جو ڦر ۽ خونريزي جا واقعا ڪافي ٿين ٿا. جڏهن اسان اتي دنيا جي ڪيپيٽل سٽي جي ڪرائيم جي انگ اکرن کي ڏٺو ته حيران ڪندڙ ڳالھه اها ظاهر ٿي ته سڀني ملڪن جي گادي واري شھرن مان وڌيڪ خون جا ڪيس هن شھر يعني واشنگٽن ۾ ٿين ٿا. وڌيڪ ٻڌايائين ته اسٽريٽ نمبر فلاڻي کان جيڪڏهن توهان مان ڪوئي اڪيلو گھمي ته انھيءَ کي گھرجي ته کليل ڊالر پنج، ڏهه، پندرنهن ضرور رکي ۽ جيڪڏهن ڪوئي ڪارو ان جي سامھون اچي ۽ ڪا حرڪت ڪري ته توهان خاموشي سان کيسي مان پنج ڏهه ڊالر ڏئي بغير ڪنھن چون چران جي اتان نڪري وڃو. جيڪڏهن توهان ڏانھن هٿ ڊگھيرڙو ڪن ته انھي جو مطلب ته توهان انھن کي پئسه ڏيو، جيڪڏهن پئسه نه ڏيندا يا مزاحمت ڪندا ته پوءِ توهانجي جان کي خطرو به ٿي سگھي ٿو.
مون جڏهن اهو هنن جي واتان ٻڌو ته دل ۾ چوڻ لڳس ته يار هتي ته اڇي پڳ اندر مڙئي اڳڙيون لڳيون پيون آهن. هيتري ساري بجيٽ ۽ جديد قسم جا اوزار، تنھن جي باوجود به ايترو سنگين ڏوهه، جتي هي ايترو بي وس آهن جو خبر هوندي به فلاڻي علائقي ۾ ڦر ۽ خون خوار قسم جون وارداتون ٿين ٿيون، بجاءِ ان تي ڪنٽرول ڪرڻ جي اسان کي نصيحت ٿا ڪن ته ڀاءُ گھمڻ آيو آهين هن شھر کي ته ڪجھه رضا خوشي اسان جي ڏوهارين سان وهندو وڃ. مون جڏهن هن کان پڇيو ته ڇاجي ڪري توهان انھن کي ايتري ڍر ڏيو ٿا، جو هو ايترو سارو ڏوهه ڪن ۽ توهان انھن علائقن کان واقف به آهيو؟ جواب صرف ڪنڌ کي هلائي ۽ مرڪي ڏنائين، باقي هڪ لفظ ڪونه چيائين. مون انکي صرف اتي ايترو چيو ته ڀائوجيڪڏهن جيڪي وسيلا تو وٽ آهن، انھن جو مونکي صرف چوٿون حصو ڏيو، پوءِ جيڪڏهن هن شھر ۾ ڪوئي ڏوهه ڪھڙي به ڪنڊ ۾ ٿئي ته منھنجي ذميواري. انھيءَ تي به صرف ڪنڌ کي لوڏي ۽ مرڪي ڏنائين، باقي زبان سان ڪجھه هڪ لفظ به ڪونه چيائين ته اسان جون ڪھڙيون مجبوريون آهن جو انھن مخصوص علائقن ۾ پنھنجي سيڪيورٽي نظام کي بھتر بڻائي سگھون.
خير سان ٽرينگ جو مرحلو پورو ٿيو ۽ اسان کي هڪ تقريب ۾ ڪورس جي مڪمل ٿيڻ جا سرٽيفڪيٽ ڏنائون. اتي جيڪي زال مڙس اسان کي پڙهائڻ ايندا هيا ته سائوٿ آفريڪا جي هڪ ڇوڪري انھن کان هڪ سوال ڪيو ته آمريڪا جو سڀ کان وڏي ۾ وڏو مسئلو ڇا آهي؟ انجي جواب ۾ پروفيسر صاحب چيو ته آمريڪا جو سڀ کان وڏو مسئلو عورت کي آزادي ڏئي هينئر اسين پنھنجو مٿو پٽيون پيا.
وڌيڪ چيائين ته آمريڪا ۾ انھيءَ ڳالھه جو احساس آهي ته عورتن کي وڌيڪ آزادي جي ڪري اسانجي سوسائٽي خراب ٿي وئي آهي ۽ چيائين ته انھي آزاديءَ جي باوجود آمريڪا ڪڏهن به ملڪ جي صدر عورت ڪونه منتخب ڪندو. ٻيو چيائين ته آرٿوڊيڪس ۽ عورت کي آمريڪا جو صدر ٿيڻ ڪڏهن به قبول ڪونه ڪندي، باوجود انھي جي هو ڪيترا به اهل هجن. آمريڪا جي تاريخ ۾ پروفيسر جي چوڻ مطابق هڪ صدر آرٿوڊيڪس ٿيو، تنھن کي ادارن خاموشي سان زمين دوز ڪري ڇڏيو. پروفيسر جي ڳالھه سان ڪير اتفاق ڪري يا نه ڪري، اهو ته هر هڪ جو پنھنجو فيصلو آهي.
منھجي لاءِ اهي ٻئي ڳالھيون اچرج جھڙيون هيون ته دنيا ۾ ته اهو چيو وڃي ٿو ته آمريڪا سيڪيولر ۽ لبرل آهي پر هتي ته حساب ٻيو پيو هلي.
یہ موسم یہ دوری
محبوبن جي سڪ ۽ اڪير روز بروز وڌندي وڃي. اتان ڳالھائڻ وڏو جھاد وارو ڪم هوندو هيو. پاڪستان ۾ فون جو نظام انوقت ايترو سٺو ڪونه هوندو هيو. ٽيليفون بوٿ تي وڃون ۽ ڪوارٽر جا سڪا ساڻ کيسي جام وجھي وڃون . ٿيندو ايئن هو جڏهن اتان واشنگٽن کان فون گھمايون پاڪستان ته ايئن ٿيندو هو جيئن
“آسمان سے گرا اور کھجور میں اٹکا”
پاڪستان ۾ پھريون پالو پوندو هيو گيٽ وي جي آپريٽر سان، هڪ ته گھڻي دير کان پوءِ فون اٽينڊ ڪندو، پوءِ وري جتي ڳالھائڻو آهي، اهو نمبر وٺندو ۽ اتان اهو نمبر ملائي ڏيندو، وري اتان ڪڏهن ڪو فون جي ويجھو هوندو ته جلدي يا دير سان کڻندو وري جيڪڏهن ڪنھن ٻئي فون کنيو ته اڳ ۾ اهو وري پنھنجي ڪھاڻي ٻڌائيندو انھي کان پوءِ جيڪڏهن قسمت ساٿ ڏنو ۽ محبوبه اتي آهي ته ڳالھائڻ ٿيندو، نه ته عمومن ايئن ٿيندو هيو ته بس ٿوري دير بيھه، پاڙي وارن ۾ ڪو ڪم ڪار هيو يا ڪو فنڪشن اوڏانھن ويل آهن. تيستائين هر اڌ منٽ ۾ ڪوارٽر جو سڪو وجھندا وڃون، ڪڏهن کيسو خالي پر محبوبن جو آواز ٻڌڻ نصيب ڪونه ٿئي. پوءِ ميلي تان ڦريل ماڻھو وانگر آڱرين مان ٺڪاءُ ڪڍندو واپس.
ڪورس ختم ٿيڻ تي دوست واپس پاڪستان ڏانھن وريا ۽ اسان دل پشوري ڪرڻ ۽ گھمڻ خاطر آمريڪا جي شھر ميامي ڏانھن وياسين. ميامي جي آب و هوا ايتري ٿڌي ڪانه هئي جيتري واشنگٽن ۾ هئي. سامونڊي پٽي کي خوب سنواريو اٿن، بيچز کي صاف سٿرو رکيو اٿن، جنھن ڪري دلڪش ۽ نظر کي وڻندڙ لڳن پيا. باقي جيڪو ڪجھه بيچز تي اتي ٿئي پيو، اهو به عجيب نظارو هيو
هڪڙي پاسي سمنڊ جون ڇوليون ته ٻئي طرف مچوليون. مان بيچ کان واپس آيم پي ته جنھن پل جي مٿان گذري وياهياسين ڏٺم ته پل غائب آهي ۽ ٻنھي پاسي گاڏين جون قطارون لڳي ويون.
مونکي سمجھه ۾ ڪونه پيو اچي ته هن پل کي ڇا ٿيو. ٿوري دير ۾ جتي پل غائب ٿي وئي هئي، اتان اچي هڪ وڏو سامونڊي ٻيڙو گذريو. جيئن سامونڊي ٻيڙو گذريو تيئن ٻن منٽن جي اندر پل پنھنجي جاءِ تي اچي بيٺي. يعني جڏهن ڪوئي سامونڊي جھاز گذرڻو هوندو آهي ته اها لوهي پل هڪدم فولڊ ٿيڻ شروع ٿي ويندي آهي ۽ گڏوگڏ گھنٽي جو آواز اچڻ شروع ٿي ويندو آهي، انھيءَ جو مطلب ته هاڻي توهان اتي بيھي رهو ٻئي حڪم تائين. وري جڏهن بحري جھاز اتان لنگھي ويندو آهي ته ٻيھر اها پل انفولڊ ٿيڻ شروع ٿي ويندي آهي ۽ گرين لائيٽ ٻرندي آهي، جنھن جو مطلب ته هاڻي توهان هن پل جي پٽي مٿان چڙهي ٻئي پاسي ڏانھن وڃو.
ميامي کان پوءِ ڊزني ورلڊ گھمڻ لاءِ ويس. جتي مون گھمڻ ۾ پورا ٻه ڏينھن لڳايا، پر کٽڻ جو نالو ڪونه وٺي. ڪنھن دوست ٻڌايو ته اڃان ٻيا ٻه ٽي ڏينھن گھمندين ته شايد پوري ڊزني ورلڊ ڏسي سگھين، بھرحال ماحول شانتي ۽ امن وارو هيو، گھمڻ لاءِ دل ڍاپي ڪانه پئي، پر مونکي ان کان پوءِ واشنگٽن ۽ اتان کان ٽورنٽو ڪينيڊا ڏانھن وڃڻو هيو، جتي سائين غلام حسين منھنجو انتظار پيو ڪري. آمريڪا هڪ سرسبز شاداب علائقي سان گڏوگڏ اتي هر ڪنھن کي آزادي آهي ته ڪير ڇا ٿو ڪري ۽ ڇوٿو ڪري. ڪنھنکي ڪنھنجو فڪر ڪونھي، پاڻ ڪمايو ۽ پاڻ کائو جيڪا هڪ جانور واري سوچ جو انداز آهي. جانور هميشه پنھجي پيٽ ڀرڻ جي لاءِ سوچيندو آهي، باقي وڳ جي هن کي ڪا پرواهه ڪانه هوندي آهي. ماڳھين پاڻ کان ڪمزور جانور جو گاهه به زوري کائڻ جي ڪوشش ڪندو آهي پوءِ صرف ڌنار ان ڪمزور کي گاهه کارائڻ ۾ مدد ڪندو آهي.
مان مياميءَ کان واپس واشنگٽن ۽ اتان ٽورنٽو ويس. مياميءَ جي مقابلي ۾ ٽورنٽو ڪافي ٿڌو هيو ۽ آڪٽوبر جو مھينو شروع ٿي چڪو هيو. سائين غلام حسين اڳئي اتي آيل هيو، مان جيئن ايئرپورٽ تان نڪتس ته سائين ڄامڙو صاحب ٻاهر بيٺو هيو، سامان گاڏي ۾ وجھي سڌو پنھنجي گھر وٺي آيو. سائين غلام حسين جي هڪ شادي ڳوٺ ۾ ٿيل هئي، جيڪا سندس گھرواري هينئر فوت ٿي وئي آهي ۽ ٻي اتي هڪ جرمن خاتون سان شادي ڪئي. گھر تمام عاليشان ۽ بھترين جڳهه تي هيو. اسان جي ڀاڄائي ماشاءَالله هڪ سلڇڻي ۽ رسم و رواج ۾ سنڌ سان گھڻي مشابھت رکندڙ ۽ شفيق عورت آهي. اسان ٽنھي گڏجي ماني کاڌي ۽ ڪافي عرصي کان پوءِ گھر جي ماني نصيب ٿي هئي، سو خبر ناهي ته ڪيتريون مانيون سٽي ويم. ماني کائڻ کان پوءِ ٻئي ڏينھن لاءِ پروگرام ٿيو ته صبح جو گھر کان نڪري شھر ٽورنٽو گھمڻ هلنداسين، اتان پوءِ سي اين ٽاور تي چڙهي ڏسي پوءِ ناگرا فال هلنداسين.