هرجي مل درڙو

(1883-05-03 کان 1986-4-15) ويــو سِـج وڻــن تــان، راســـيــون ڏيــئــي رنـــگ، مون جنهين سان سنگ، سو ڪوهيارو ڪيچ ويو. ننگرپارڪر جي پٿريلي پويتر ڌرتي، جتي ڪيترن ئي سماجي ورڪرن، بهادر انسانن، استادن ۽ سَنتن جنم ورتو. دنيا ۾ ڪجهه هستيون اهڙيون آهن، جيڪي ماڻهن جي دلين ۾ هميشه لاءِ زندهه رهنديون آهن. هونئن به سماج ۾ استادن جو مانُ ۽ مرتبو اعليٰ ترين ۽ بلند ترين آهي. اهڙي ئي هڪ آدرشي استاد کي پارڪر جي پويتر مٽيءَ پنهنجي گود ۾ پاليو، جنهن هتان جي نئين ٽهيءَ ۽ نسل کي علم، فلسفو، شعور ۽ نئين سوچ ڏني. اهو هو سائين هرجي مل درڙا جنهن کي پاڪستان جي ميگهواڙ جاتيءَ جي پهرئين استاد جو اعزاز حاصل آهي. سائين هرجي مل، جنهن ننگرپارڪر جھڙي پوئتي پيل علائقي ۾ جتي علم جي انتهائي اڻاٺ هُئي، اُتي هڪ اهڙي عظيم ۽ خير خواه استاد جي ضرورت هئي، جيڪو هتي جي نئين نسل کي علم جي دولت سان مالا مال ڪري ۽ انهن جي ڪچڙي ذهن جي نئين فخر ۽ سائنسي سوچ سان آبياري ڪري، اهو فرض سائين هرجي مل جن اهڙي ته عاليشان نموني سان سرانجام ڏنو، جو اڄ جڏهن. ڪنهن به سماجي ميڙاڪي يا ڪنهن گفتگوءَ ۾ سائينءَ جي شاگردن جھڙوڪ سائين ڪرشن لال، شري دلپتراءِ مختيارڪار، گُل محمد شيخ کي ڏسجي ته جيڪي استاد، ڪلارڪ، آفيسر، ڊاڪٽر جھڙن عهدن تي فائز آهن، ته اهي اکين مان آب نه ٿا جهلي سگهن ۽ چون ٿا ته سائين هرجي مل جو ڏنل درس اڄ به اسان جي ذهنن ۾ آهي، جيڪو اسان جي زندگيءَ ۾ مشعلِ راهه جو ڪردار ادا ڪري ٿو. سرڳواسي سائين هرجي مل تاريخ 1883-5-3 تي، شري اوڪو مل درڙو جي گهر ننگرپارڪر جي پويتر ڌرتيءَ تي پنهنجا قدم رکيا. پرائمري تعليم پاڻ ننگرپارڪر مان حاصل ڪئي. ميگهواڙ جاتيءَ ۾ اهو سڄو سهرو شري اوڪو مل درڙو جي سرتي وڃي ٿو. جنهن بهادري دليري ۽ جرئت جو مظاهرو ڪري هڪ غلاميءَ واري دؤر ۾ جتي سخت نفرت، ڇيپ ڇاپ واري دؤر ۾ جتي ميگهواڙ جاتيءَ وارن کي پڙهڻ نه ڏنو ويندو ۽ سخت ڪٽرپڻو هو، جتي ميگهواڙ شاگردن کي اسڪول ۾ جدا پٽ تي ويهاريو ويندو هو. اهڙي ڪٽرپڻي دؤر ۾ به سائين ڪنهن به ڳالهه جي پرواهه نه ڪئي ۽ سختيون سهي پٽ تي ويهي، ٻُڪ ۾ پاڻي پي پڙهيو. سندس پڪو ۽ پختو ارادو هو ته هو پڙهي پنهنجي پوري ميگهواڙ جاتيءَ ۾ علم جي روشني ڦهلائيندس. نيٺ هڪ روشن ديپ بڻيو ۽ ڪيترائي روشن ديپ ۽ ستارا پيدا ڪيائين، جيڪي پوري دنيا ۾ چمڪندا نظر اچن ٿا. سائين هرجي مل اسان جي ميگهواڙ جاتيءَ جي علم جو هڪ اهڙو خوشبو دار وڻ هو، جنهن جي خوشبو اڄ به ڀٽن، ڏهرن ۽ ڳوٺن جي هر جهوپي جهوپي مان اچي ٿي. اهڙا ڪردار ڪڏهن ڪڏهن جنم وٺندا آهن ۽ قوم لاءِ ديوتا بنجي ويندا آهن. سرڳواسي هرجي مل پرائمري تعليم ننگرپارڪر مان حاصل ڪئي، ۽ فائينل جو امتحان سال 1910ع ۾ عمرڪوٽ سينٽر مان پاس ڪيائين. انهي وقت پڙهيل ماڻهن جي اَڻاٺ هئي تنهنڪري جلدئي سائين هرجي مل کي 1911-6-11 تي پرائمري ماستر ڪري، ننگرپارڪر پرائمري اسڪول ۾ مقرر ڪيو ويو. انهي کانپوءِ پرائمري اسڪول ڏونگري، سامي ويري، پيلو، ڦولپرو ۽ آخر ۾ پرائمري اسڪول آڌي گام ۾ پنهنجا فرائض انجام ڏنا، ۽ اُتان ئي 1953-5-3 ۾ نوڪريءَ تان رٽائرمينٽ ورتي. سال 1971ع واري انڊو پاڪ جنگ دوران ننگر پارڪر وارو علائقو انڊيا فوج جي قبضي ۾ هو، تنهن ڪري پاڻ پريوار سميت لڏي انڊيا جي ڳوٺ شِوَ نگر، ضلع پالڻپور وڃي رهيو ۽ پنهنجي حياتيءَ جا باقي ڏينهن اُتي گذاريا. چون ٿا ته پاڻ ٽي شاديون ڪيون هيون. سندس هڪ پُٽ ڀورو مل، جيڪو هن وقت انڊيا ۾ ماستر آهي. آخر هيءُ فاني سنسار، هر منش کي ڇڏڻو آهي، ته سائين هرجي مل به تاريخ 1986-4-15 تي هن دنيا کي الوداع چئي، پنهنجي حقيقي مالڪ سان وڃي مليو. سائين هرجي مل جي باري ۾ ڪيترن ئي استادن ۽ ننگرواسين کان معلوم ڪيم، پر افسوس! ڪنهن کي ڪابه ڄاڻ نه هئي. آخر مسٽر پرڪاش سائين ڪرشن لال جي فرزند جي مهربانيءَ سان، انڊيا مان سندس مائٽن کان معلومات وٺي ڏني، جنهن لاءِ سائين پرڪاش جو شڪريو ادا ڪريان ٿو، ۽ سائين هرجي مل جو احوال اوهان جي هٿن ۾ آهي. تو سواءِ ڏينهن ڏکيو رات زهر جھڙي آ، هي جدائي به قاتل جي قهر جھڙي آ.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)