شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)

ھي ڪتاب ٿر سان وابستہ خاص ڪري ميگهواڙ جاتي جي شخصيتن تي لکيل خاڪن تي ٻڌل آهي، جنھن بابت ليکڪ جو چوڻ آهي تہ سنڌي ۾ خاڪن جا ڪتاب تہ کوڙ آيا پر انھن ۾ ٿر خاص ڪري ميگهواڙ جاتيءَ جون شخصيتون رهجي ويون آھن تنھنڪري پاڻ اهو ضروري سمجهندي هي ڪتاب لکيو آهي.

Title Cover of book ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)

سنت ڪيشوَ لال

(1917ع کان 2008–01–06) جات هماري آتما، پرميشور پريوار، سڳا همارا سنت هئي، سر پر سرجڻهار. تاريخ جي حوالي سان عمرڪوٽ شهر تمام آڳاٽو آهي ۽ غالباً عمر سومري جو ٻڌايل آهي. جتي پوءِ امرسنگهه راجپوت قلعو ٺهرايو. 1735ع ۾ عمر سومري پنهنجي گاديءَ جو هنڌ مقرر ڪيو، ۽ اهڙي روايت موجب عمر سومري مارئيءَ کي کڻي انهي قلعي ۾ قيد ڪيو. پر هو پنهنجي ست تي قائم رهي، ۽ نيٺ پنهنجي پنهوارن سان ملي.هن سرزمين تي مغل سلطنت جي شهنشاهه اڪبر 1542ع ۾ جنم ورتو. جنهن جو قبو نشان طور ٺهيل آهي. اڳيون قلعو ڊهي ويو پوءِ تعمير ڪرايو جو اڃا تائين سلامت آهي، ۽ شهر جي رونق بڻيل آهي، ۽ ڪيترن ئي ايندڙ ماڻهن جي رونق جي زينت بڻيل آهي. عمرڪوٽ شهر ۾ ڪيترن ئي مهان شخصيتن جنم ورتو. اُتي هڪ ميگهه ونس سنت شري ڪيشوَ لال آريه، شري دولترام پنڙ جي گهر، سال 1917ع ۾ جنم ورتو. سندس ماتا جو نالو تلسي ٻائي، ذات چوهاڻ، ڳوٺ گنگا ننگر (انڊيا) جي هئي. پاڻ تعليم پنهنجي ذهن سان سکيو. جنهن ۾ سنڌي، هندي ۽ سنسڪرت جي اڳتي هلي لکڻ پڙهڻ ۾ مهارت حاصل ڪئي. سال 1942ع ۾ سوامي ڪرشنانند مهراج کان گرو دکشڻا ورتي. سوامي ڪرشانند پڪو ڪانگريسي هو، جو راڻا چندر سنگهه جي پيءُ راڻا ارجڻ سنگهه جي سامهون ڪانگريس جي پليٽ فارم تان MNA جي سيٽ تي اليڪشن لڙيو، ۽ اليڪشن کٽي. راڻا ارجڻ سنگهه MNA جي سيٽ تان هارائڻ ڪري، چون ٿا ته کيس دل جو دورو پيو، ۽ مري ويو. ڀڳت ڪيشوَ لال سال 1920ع ۾ شريمتي ساران، ڌي ٻيجل جي ذات جو گل صاحبن جو ڳوٺ نزد عمرڪوٽ مان شادي ڪئي. جنهن مان کيس هڪ نياڻي مٿرا ٻائي جو اولاد ٿيو جا به فوت ٿي ويئي. سال 1940ع ۾ کيس آبداريءَ جي نوڪري به ملي، ۽ ميونسپل ڪاميٽي عمرڪوٽ جو ڪائونسلر به ٿي رهيو. پاڻ آريه سماج شيوڪ هو ۽ چار ويد پڙهيل هو، جنهن جو هر هنڌ پرچار ڪندو هو. خاص ڪري آريه سماج جي باني جگت گرو مهر رشي سوامي ديانند سرسوتيءَ جو خاص پوئلڳ هو. سوامي ديانند سرسوتيءَ جا پوري انڊيا ۾ ڪافي پوئلڳ هئا. پاڻ مورتي پوڄا جي سخت خلاف هئا، ۽ ڪيترن ئي مندر مان مورتيون ٽوڙايون هيون، ۽ مورتي پوڄا بند ڪرائي هئي. آخر سال 1 مارچ 1875ع تي بمبئي نگر ۾ هن روشن سنسٿا (آريه سماج) کي جنم ڏنو ويو. سوامي جن ڪافي سوچ ويچار کانپوءِ هن سڀاءَ جو نالو ”آريه سماج“ رکيو. ڀڳت ڪيشوَ لال جن به انهيءَ کان متاثر ٿي ويد پرچار ڪرڻ لڳو ۽ مورتي پوڄڻ جي سخت خلاف هو ۽ پنهنجي پرچار ۾ هر هنڌ مورتي پوڄڻ کان روڪيندو هو. هر هنڌ آريه سماج چار ويدن ۾ ڏسيل راهه تي هلڻ لاءِ ماڻهن کي آماده ڪندو هو. ويدن جي کيس پوري پوري ڄاڻ هئي. هن وقت اهڙو ڪوبه پرش نه آهي جو ويدن جي ڄاڻ رکي. اتي ويدن جي پرچار کان متاثر ٿي هڪ ناري، جيڪا انڊيا کان آئي هئي، نالي کيتو ٻائي ڇنڇريا مهراج ساڻس شادي ڪئي. ڊاڪٽر هرچندراءِ سوٽهءَ سندس خاص شيوڪ هو، جو روزانو هوَن يگيه جي وقت ايندو هو ۽ ٻيا به ڪافي شيوڪ آهن. انهي کان سواءِ سنڌ هاري ڪميٽيءَ جو ميمبر به ٿي رهيو هو. جڏهن مائي بختاور نبي سر روڊ جي ڀرسان، قاديانين جي اسٽيٽ وٽ ڪڻڪ جي کري تي قتل ڪئي ويئي هئي، ته سڀ کان پهريان اُتي عبدالغفور جان سرهندي، جنهن جو عمرڪوٽ ۾ دوا خانو هو، پير صاحب عمرڪوٽ کان پنڌ ڪري سڀنيءَ کان اڳ ۾ سر زمين تي آيو، ساڻس گڏ ورڪر شري ڪيشوَ لال به گڏ هو. (اهڙو ذڪر موچارا منهن، ڪارا منهن ڪتاب، جيڪو ڪامريڊ مير محمد ٽالپر جو لکيل آهي، ان ۾ ڪيل آهي). سنت ڪيشوَ لال جي انهي دؤر ۾ ٿر ۾ توڙي هرهنڌ ڇيپ ڇاپ تمام گهڻي هوندي هئي، هن انهي خلاف مهم هلائي ۽ ٿر مان ايندڙ ميگهواڙ شاگردن جي ساهته ڪندو هو، خاص ڪري ڊاڪٽر راڻاسي راٺوڙ ۽ وڪيل ڀمر لال سرفهرست آهن. پاڻ پوري حياتي ڳوٺ ڳوٺ وڃي ميگهواڙ شاگردن کي پڙهڻ لاءِ همٿائيندو هو، ۽ سندن مالي سهائتا ڪندو رهيو. گڏوگڏ ويدڪ ڌرم جي پرچار ڪندي، پنهنجي زندگيءَ جا ڏينهن تاريخ 2008-01-06 تي پورا ڪيا. ظاهر آنءُ ٿرين کان اوجهل، لوڪ دلين ۾ جيئندو رهندس. آنءُ مٿاهين مات فنا کان، چنڊ تارن ۾ جهلڪا ڏيندس.