انجنيئر ڪانجي مل

تون اوچو انسان، جگت ۾ اوچو انسان، تنهنجي پيرن هيٺ هماليه، جُهڪي ڪري پرنام، آسمان جو چنڊ به نئڙي، تون کي ڪري سلام، نيلي اُڀ ۾ ڊوڙون پائين، جهنڊي پنهنجي کي جهولائين، شاهي تنهنجو شان، جگت ۾ تون اوچو انسان. شهر عمرڪوٽ، جتي راڻي جي مومل چِتا تي چڙهي. شهر عمرڪوٽ، جتي ماروي قيدياڻي بڻي. شهر عمرڪوٽ، جت جلاوطن هندستاني بادشاهه همايون مغل کي پريوار سوڌو پناهه ملي. شهر عمرڪوٽ، جت اڪبر دي گريٽ جنم ورتو. شهر عمرڪوٽ، جت گنگا عمر جو ٻيو رومانوي داستان جڙيو. شهر عمرڪوٽ، جنهن ڪئين راڄ ڀاڳن جي راجائن جي عروج ۽ زوال کي، دلربا داستانن کي، سوڍن جي صاحبيءَ کان وٺي راڻن جي راڄ کي پنهنجي اتهاس ۾ اکين سان ڏٺو. هڪ عجيب شهر عمرڪوٽ، جنهن جي تاريخ ڏاڍي نرالي ۽ پُراسرار رهي آهي. انهي پراسرار شهر ۾ دراوڙ نسل جا ميگهواڙ لوڪ به صدين کان رهندا پيا اچن، جن جي به پنهنجي هڪ الڳ تاريخ ۽ تمدن آهي. اهڙي تاريخ ساز شخصيتن ۾ اڄ به ميگهواڙ ڪميونٽيءَ جا ڪيترائي وڏا وڏا آفيسر آهن، جيڪي پنهنجي ملڪ جي خدمت ڪري رهيا آهن. جنهن تي اسان جي قوم ۽ اسان کي فخر آهي، جن اسان جو ڳاٽ اوچو ڪيو آهي. اهڙو ئي هڪ مهان آفيسر، شري ڪانجي ذات کيهاڙا، جنهن تاريخ 1945-10-25 تي سرڳيه ڪچرو پٽ صاحبو مل جي گهر جنم ورتو، سندس جنم جو ڳوٺ چارنور تعلقه ڇاڇرو آهي. سندس ماتا جو نالو خاتو ٻائي هو. پاڻ شادي شري چتون مل راٺوڙ جي ڌي جسوڏا سان ڪئي. جنهن مان کيس 6 نياڻيون آهن ۽ ٻه پٽ آهن. هڪ MBA ڪري پيو ۽ ٻيو BE Civil انجنيئرنگ پڙهي رهيو آهي. سندس مائٽ سال 1965ع ۾ چارنور تعلقه ڇاڇرو مان لڏي، مير دين محمد ۽ مير آچن ٽالپر جي ڳوٺ 27 هيرل ۾ آباد ٿيا، جتي 1980ع تائين رهيا ۽ پوءِ لڏي اچي عمرڪوٽ شهر وسايائون، جتي اڄ تائين رهائش پذير آهن. باقي سندس ڳوٺ وارا 1971ع واري جنگ دوران، 92% آبادي ڀارت هلي ويئي. باقي ڪجهه چارنور، مٺي شهر، مٺڙيو ننگرپارڪر ۽ عمرڪوٽ شهر ۾ رهندا آهن. سندن اڃا به 4 نمبر ٻنين جا چارنور ۾ آهن. ڪانجي مل جي تعليم جو سرشتو رئيس سردار خان کوسو ڳوٺ ڇاپرکوسا ۾ اسڪول کوليو، جنهن ۾ زبردستي هن جي 1956ع ۾ داخلا ڪرائي ويئي. ٻين ذاتين جا به ڇوڪرا اسڪول ۾ داخل ڪرايا، هاءِ اسڪول ۾ پڙهڻ لاءِ به سردار خان همٿايو، ۽ هاءِ اسڪول ڇاڇرو ۾ داخلا ورتائين. انهيءَ وقت هاءِ اسڪول ڇاڇرو ۾ صاحبڏنو ميمڻ هيڊ ماستر مقرر ٿيو، ۽ ٻيا ماستر گهڻو ڪري مهشوري هوندا هئا. مسٽر صاحبڏنو ميمڻ هڪ سچو ۽ نيڪ انسان هو، جو شاگردن جو تمام گهڻو ڌيان رکندو هو. هن اسڪالرشپون وٺڻ ۽ شيڊيول ڪاسٽ جي هاسٽل جو جدا بنياد رکايو، جيڪي ڇاڇري ۾ اڄ تائين زبون حالت ۾ موجود آهي. انهيءَ وقت سرڳيه خوشيرام صاحب، هريجن شاگردن کي هر مهيني 5 روپيه ڏيندو هو، ۽ هر ماهه جو خرچ 10 روپيه ايندو هو. جنهن کي به انهي وقت وڏو خرچ سمجهيو ويندو هو. سال 1965ع ۾ سنڌي فائينل ۽ مئٽرڪ پاس ڪيائين، ۽ سندس خيال هو ته سنڌي ماستر ٿيان. پر سرڳواسي ڀمرلال وڪيل همت افزائي ڪري ڪاليج ۾ داخلا وٺائي ڏني، شاهه عبداللطيف ڀٽائي ڪاليج ميرپورخاص مان، سال 1967ع ۾ انٽر پاس ڪيائين، ۽ بعد ۾ Engineering لاءِ سنڌ يونيورسٽي ڪاليج ۾ داخلا لاءِ فارم ڀريائين. انهي ٽائيم پوري سنڌ ۾ 6 ڇهه انجنيئرنگ ڪاليج لاءِ مخصوص سيٽون هندوئن لاءِ رکيل هيون، جنهن ۾ کيس داخلا ملي ويئي. سال 1971ع ۾ سنڌ يونيورسٽي انجنيئرنگ ڪاليج مان BE اليڪٽريڪل پاس ڪيائين. دوران تعليم گورنمينٽ اسڪالرشپس ۽ خوشيرام هريجن ٽرسٽ مان گذارپو ڪيائين. سال 73-1972ع ۾ (F.P.C.S) جي چٽا ڀيٽي واري امتحان ۾ ويٺو ۽ ڪامياب ٿيو. اهڙي طرح کيس سال 1975ع ۾ (T.N.T) محڪمي ۾ سروس ملي، ۽ ٻن سالن لاءِ هري پور هزاره ۾ سروس ڪورس ڪرڻ لاءِ موڪليو ويو. انهيءَ (T.N.T) ڪورس ۾ مينارٽيءَ جو پهريون آفيسر هو. 77-1976ع ۾ (A.D.E) ڊيولپمينٽ ڪراچيءَ جي پوسٽنگ ملي. دوران سروس 1975ع کان 2005ع تائين ترقي ٿيندي رهي ۽ مختلف اهم اسائينمينٽس تي ڪم ڪيائين، ۽ سروس دوران جپان ۾ ٽريننگ ڪيائين ۽ محڪمي طرفان چائينا ۾ ڪيبل ٺاهيندڙ ڪمپنين جي انسپيڪشن ڪيائين. محڪمي ۾ سٺي ڪارڪردگيءَ جي مڃتا طور ڪافي مرتبه آنريريم سان نوازيو ويو. ايتري قدر جو سنڌ بلوچستان ۾ جيڪا نئين انسٽاليشن ٿيندي هُئي، ان کي به ڪانجي مل صاحب وڃي ويريفاءِ ڪندو هو. ڪوٽڙي واري ورڪشاپ (T.N.T)، جنهن ۾ تقريباً 800 ورڪر، 300 ڪلارڪ، 400 کان مٿي رهائش ڪالونيون، گرلس هاءِ اسڪول، بوائز هاءِ اسڪول، ميل ڊسپينسري، فيميل ڊسپينسري ۽ ٻيو لاڳاپيل اسٽاف رهندو هو. ڪوٽڙي ورڪشاپ هميشه يونين جي اسٽرائيڪ ۽ ٻين مئنيجريل سببن جي ڪري نقصان ۾ ويندو هو، پر هن جي بهتر سنڀال ۽ انتظام ڪري ورڪشاپ منافعي ۾ ويو، ۽ چيئرمن (P.T.C.L) ان کي انعام سان نوازيو، ته حيدرآباد سنڌ ۾ چيف انجنيئر غلام شبير لغاري، جيڪو هن جو استاد به ٿي رهيو هو، تنهن اٿارٽيءَ کي پنهنجي استيعفا لکي موڪلي، جنهن ۾ هن صاحب اهو انڪشاف ڪيو ته حيدرآباد جو نيٽ ورڪ ڪڏهن به ڪامياب نه ٿي سگهندو. پر چيئرمين (P.T.C.L) ڪانجي مل جي پوسٽنگ ڪئي ۽ ٽيڪنيڪل ۽ مئنيجريل ايفرٽس وٺڻ سان، اهو ساڳيو نيٽ ورڪ بهتر ڪم ڪرڻ شروع ٿيو ۽ محڪمي جي بالا آفيسرن کيس انعام سان پڻ نوازيو. سندس سانگهڙ ۾ پوسٽنگ دوران جنهن جي ڪمانڊ ۾ سانگهڙ ضلعو، عمرڪوٽ ضلعو ۽ ٿرپارڪر ائٽ مٺي هئا. هو ٿر واسي هئڻ ڪري انهيءَ زماني ۾ 1990ع ۾ ٽيليفون جو ٿر ۾ هئڻ هڪ عجوبو هو. انهيءَ دوران ننگرپارڪر ۾ خودڪار ايڪسچينج، ڇاڇرو، ڏيپلو، عمرڪوٽ، ڪنري، نئون ڪوٽ، اسلام ڪوٽ، ڊگهڙي ۽ جهڏو ۾ پڻ لڳايا ويا. انهيءَ کانسواءِ سيمي آٽوميٽڪ ايڪسچينج ۽ کيتلاري ڏيپلو تعلقو ۾ لڳائي ويئي، جنهن جو افتتاح ڊاڪٽر ارباب غلام رحيم صاحب ڪيو. انهيءَ کانسواءِ چيلهار، ڀوريلو، ملڪاڻي ۽ کينسر ۾ به لڳايا ويا. کينسر ايڪسچينج کان (P.C.O) ڪرشن جي ويري (ڳوٺ شير محمد شهاڻي) ۾ لڳايو، جنهن جو به افتتاح ڊاڪٽر ارباب غلام رحيم صاحب ۽ پير نور محمد شاهه جيلاني صاحب ڪيو، ۽ انهيءَ کانسواءِ ننڍن توڙي وڏن ڳوٺن کي به مواصلات سان ڳنڍيو، جنهن ۾ ڇوڙ ۽ نيو ڇوڙ، فقير امين محمد جو ڳوٺ ۽ فيض محمد راڄڙ جو ڳوٺ، سرڻ واري نزد کپرو ۽ ٻيا ڳوٺ شامل آهن. پاڻ تعليم جي سرشتي کي جاري رکندي (L.L.B) سنڌ لا ڪاليج حيدرآباد مان ۽ M.B.A ڪراچيءَ مان پاس ڪيائين. محڪمي جي مهربانيءَ سان پاڪستان جا جيڪي بهترين انسٽيٽيوٽ آهن، انهن سڀني ۾ ڪورس ڪرايا، جنهن سان ڪافي فائدو رسيو. پاڻ ڊاڪٽر شيوارام مالهي، راڻا چندر سنگهه، پي ڪي شاهاڻي، خادم علي شاهه، وڪيل واشديو ٽماڻي، سرڳواسي گهمون مل ڪاڳيه، سائين موٽو مل ڌناڻي، سرڳواسي کيتارام ڀوريلو، ديوان سگرام داس تپيدار، سرڳواسي گهمن سنگهه ڀيل، سرڳواسي نانڪرام چيلهار، بسنت مل اوڏ، سوڀنيڪ چند، ميٺارام ڌاراڻي، مصري جوڳي، ڀڳت صديق ڀيل، مهرچند جوڳو، ڀڳت آڏو مل ۽ ڪرشن لال مهشوري، اهي سڀ هن جا بزرگ دوست هئا، جن کان هن ذاتي زندگي ۾ ڪافي ڪجهه سکيو ۽ پرايو. انهن ۾ سهپ جو مادو تمام گهڻو هو. عمرڪوٽ شهر ۾ آڏو مل ٻين جي مدد ۽ ٿوري گهڻي هن جي مدد سان، عمرڪوٽ ٽائون ۾ ڪائونسلر طور ڪامياب ٿيو. ڪانجي مل جو چوڻ آهي ته اسان جي مُلڪ ۾ چار موسمون آهن. ۽ هي هڪ صوبو قدرت جي نعمتن سان ڀريل آهي. مون ڪوشش ڪري ڪافي مُلڪن جي Constitution کي پڙهڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، اهو ملڪ ترقي ڪندو جتي Economy جي برابر حصن سان تقسيم ڪجي. پاڻ سال ۾ چيف انجنيئر TNT گريڊ 20 ۾ رٽائر ٿيو. ميگهه ونس جو پهريون TNT جو وڏو آفيسر آهي. کيس گولڊ ميڊل سان نوازيو ويو. سندس خيال موجب اسان جا ماڻهو تعليم تي ڌيان ڏين، تعليم جي ڪري سٺا نتيجا نڪرندا. سهپ جو مادو اختيار ڪن، دنيا جي پٺ تي پيل قومن پڻ سهپ، تعليم ۽ سياسي سجاڳيءَ سبب ترقي ڪئي آهي. ايتري قدر جپان، چائنا، يورپ به انهن اصولن تي هلي پنهنجي پرجا جي شيوا ڪئي آهي مت ڀيد کي به گهٽائڻ لاءِ لوٿرڪنگ وانگر اسان کي به ڪوشش ڪرڻ کپي پاڻ وٽ جنگ ايڪانامي جي آهي انهيءَ لاءِ اسان جي ماڻهن جو سرمايو صرف تعليم آهي. سياسي جاڳرتا لاءِ اسان جو مين پاور پاڪستان ۾ 80% سيڪڙو مينارٽي آهي، انهيءَ ۾ سجاڳي پيدا ڪرڻ ڪري بهتر نتيجا نڪري سگهون ٿا. شري ڪانجي مل شاعريءَ کي پسند ڪندو آهي. شاهه عبداللطيف ڀٽائي، شاهه عنايت، سچل سائين، سامي ۽ بلي شاهه سندس پسنديده شاعر آهن. ليکڪن ۾ سندس پسنديده تاريخ دان ڊاڪٽر مبارڪ علي آهي. پاڻ سنڌي، اردو، پنجابي، سرائڪي، هندڪو، انگريزي ۽ ڪنهن حدتائين جپاني، بلوچي زبانون ڳالهائي سگهي ٿو. مذهبي طور چار ويدن جو به ڪنهن حدتائين مطالعو ڪيو آهي. ارٿ شاستر، هٽلر جي مين ڪتاب ميڪاولي جهڙي پستڪ جي به سٺي ڄاڻ آهي. انجنيئرڪانجي مل جي راءِ آهي ته دنيا جي ترقيءَ جو راز بهتر ڪميونيڪيشن سان آهي. هو پنهنجي سبجيڪٽ Telecom ۾ New System پڙهڻ ۽ پاڻ کي Up Date رکڻ جي ڪوشش ڪندو رهندو آهي.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)