شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)

ھي ڪتاب ٿر سان وابستہ خاص ڪري ميگهواڙ جاتي جي شخصيتن تي لکيل خاڪن تي ٻڌل آهي، جنھن بابت ليکڪ جو چوڻ آهي تہ سنڌي ۾ خاڪن جا ڪتاب تہ کوڙ آيا پر انھن ۾ ٿر خاص ڪري ميگهواڙ جاتيءَ جون شخصيتون رهجي ويون آھن تنھنڪري پاڻ اهو ضروري سمجهندي هي ڪتاب لکيو آهي.

Title Cover of book ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)

ڪلارام جئپال

(1907ع کان 1941) گوندر گذاريم ڪاپڙي، پتر وڃن نه پاڻ، تن آيل آديسين جي، روئان ڪاڻ رهاڻ، هت نه پسجن پاڻ، ويو ويراڳي نڪري. اسان جي ميگهه ونس جاتيءَ جي تاريخ تي نظر ڊوڙائينداسين ته ان ۾ گهڻو حصو دُک دائڪ رهيو آهي. اهو ظلم ٻيو ڪنهن به نه ڪيو، صرف اوچ ذات وارن ڪيو. پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کانپوءِ به وڏي ڪٽرپڻي جا شڪار رهيان آهن. جيئن اسان جي وڏڙن طرفان ٻڌايل آپبيتيون ٻڌائين ٿيون ته اسان ماڻهن سان انهن جانورن کان به بدترين سلوڪ ڪيو. اهڙي وقت جي ظالم سماج ۾ ميگهواڙ جاتيءَ جا رهنما ۽ رهبر پيدا ٿيندا رهيا، ۽ دنيا ۾ ڪجهه هستيون اهڙيون آهن، جيڪي هر ڪنهن جي دلين ۾ هميشه لاءِ زنده رهنديون آهن. هونءَ به اسان جي قبيلي جي هيرن جو، سماج ۾ مانُ ۽ مرتبو اعليٰ ترين، ۽ بلند آهي. اهڙي هڪ هستيءَ جي نانءِ اڄ ڪُجهه ساروڻيون لکان ٿو. جنهن سور وير جو نالو ڪلارام جئپال هو. جيڪو ڪنهن سڃاڻپ جو محتاج نه آهي. اهو انسان هڪ چندن جو وڻ هو، جنهن جي هُٻڪار صدين تائين ٿر جي ڀٽن ۽ ڳوٺ ڳوٺ ۾ محسوس ٿيندي رهندي. هو هنج ته هليو ويو، پر سندس نالو اڄ به ميگهواڙ جاتيءَ جي دلين تي نقش ٿيل آهي، جو ڪڏهن به ميسارجي نٿو سگهي. انهي سور وير شري ڪلارام جئپال سال 1907ع تي، شري آسو مل جئپال ڳوٺ لوڻيو تعلقه مٺيءَ ۾ جنم ورتو. سندس ماتا شريءَ جو نالو سرو ڌي آنٻو، ذات ڀڊو ڳوٺ صابوسڻ، تعلقه ننگرپارڪر جي هئي. پاڻ پنج ڀائر هئا. 1. وڏو نندو، جو هاري هو 2. پاڻ ڪلارام 3. هرجي هاري 4. پدمون هاري 5. مهاوجي اهو به کيتي واڙي ڪري پنهنجو گذر معاش ڪندا هئا. پاڻ شروعاتي پنج درجا سنڌي پرائمري اسڪول لوڻيو ۾ پڙهيو. فائينل هاءِ اسڪول ميرپورخاص مان پاس ڪيائين، ۽ مئٽرڪ ممبئي يونيورسٽيءَ مان پاس ڪيائين. جيئن ته اُنهي دؤر ۾ پڙهيل گهٽ هوندا هئا، تنهن ڪري جلد کيس هيڊ منشي روينيو مٺيءَ مقرر ڪيو ويو. هي مظلوم جاتيءَ جو پهريون فرد هو، جو ايڏي عهدي تي رهيو. اهو سرڳواسي سائين ڪرشن لال ننگرواسي پنهنجي جيون چريتر ۾ لکيو آهي، ۽ ميگهواڙ جاتيءَ جو پهريون مختيارڪار جو اعزاز ماڻيو. هو سهڻو ۽ قداور شخصيت جو مالڪ هو. سدائين پينٽ شرٽ ۾ هَشاش بَشاس نظر ايندو هو. انهي ڇاپ ڇيپ واري زماني ۾ هيٺين ذات جي ماڻهن لاءِ ائين زندگي بصر ڪرڻ، ڄڻ ڪاريهرتي پير رکڻ جي برابر هو. پاڻ شادي شريمتي تلسي، ڌي گلو مل کوکر چنداڻي مٺيءَ مان ڪئي. شريمتي تلسي، جيڪا ميگهواڙ جاتيءَ جي مشهور تعليم دان، سائين ساجنداس چنداڻي صاحب جي ڀيڻ هُئي. جنهن مان کيس اولاد هڪ نياڻي ستو ٻائي، جا شري جواهر لال مختيارڪار چيلهار سان شادي ڪرايل هُئي، جو حيات ڪونهي. هڪ پٽ ڪستورو مل، جو به حيات نه آهي. سندس پريوار هن وقت مٺي شهر ۾ رهائش پذير آهي. شري ڪلارام جئپال پنهنجي جاتيءَ کي تعليم ڏيارڻ لاءِ جاکوڙ ڪئي. هڪ سماج سڌارڪ طور جاتيءَ ۾ سڄاڳي آڻڻ لاءِ پوري حياتي ڪوشش ڪئي. غريب ماڻهن لاءِ پڊ منظور ڪرايا ۽ ميگهواڙ جاتيءَ لاءِ پيئڻ جي پاڻي لاءِ کوهه به کوٽرايا. هو هڪ بهادر، بااخلاق ۽ مهان شخصيت هئي. شري ڪلارام جئپال صاحب مٺي کانپوءِ ڏيپلو ۾ هيڊ منشي رهيو، پوءِ ڇاڇرو ۽ انهي کانپوءِ ننگرپارڪر بدلي ٿيو. جتي هُن ڪافي قومي سجاڳي آندي. آخر کيس بخار جي حالت ۾ هڪ عطائي ڊاڪٽر، ڪانجي مل جي اسپتال مان انجيڪشن لڳائي وئي، ۽ ٿوري دير ۾ هُن دم ڌڻيءَ حوالي ڪيو. هڪ روشن ديپ هميشه لاءِ وسامي ويو. جوان جي موت تي هر هڪ کي دل کي درد رسيو. اهو سال 1941ع جو واقعو هو. سندس مرڻ کانپوءِ مختيارڪاري جو پڪو آرڊر به اچي ويو هو، پر پرديسي پکي پرواز ڪري چڪو هو. اهڙيءَ طرح هي جاتي هڪ مهان ۽ دلير انسان کان هميشه لاءِ خالي ٿي ويئي. سندس سمادي ڪارونجهر جي هنج ۾ ٺهيل آهي. تون جي آن، گُلڙن سندو گلدان آ، تون جي ناهين، زندگي شمشان آ.