امر وير لڌارام

(1910-1-1 کان 1959-2-22ع) گهوڙن ۽ گهوٽن، جيئڻ ٿورا ڏينهڙا، ڪڏهين منجهه ڪوٽن، ڪڏهين راهي رڻ جا. (شاهه) ڪي ڪي ڪردار زبان، تحرير ۽ تقرير کان اعليٰ هوندا آهن. پوءِ اسان جھڙن عام انسانن جي دل، انهن جي عظمت ۽ احترام اڳيان سر جُهڪائي، کين ڪومل لفظن ۾ ڀيٽا ڏيڻ جي ڪوشش ڪندي رهندي آهي. سادا سودا لفظ انهن ڪردارن کي واضح نه ڪري سگهندا آهن. هيءَ اهڙي ئي هڪ امر انسان جي ڪٿا آهي، جنهن جو نالو امر وير لڌارام پنئار هو، جنهن 1910-1-1ع شهر پنوعاقل ضلع سکر ۾ مُکي ٻٽارام پنئار جي گهر جنم ورتو. سرڳيه لڌارام جي ڌرم پتنيءَ جو نالو جسودا پڙهيار، ڌي ايسر، ڳوٺ بشير آباد، تعلقو اوٻاڙو، ضلع گهوٽڪي هو، جنهن مان کيس 2 نياڻيون ۽ هڪ پٽ ارجڻ داس وڪيل آهي. سرڳيه لڌارام پرائمري تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول پنوعاقل مان حاصل ڪئي. هو انگريزيءَ ۾ به لکڻ پڙهڻ ڄاڻندو هو. لڌارام پنهنجي زندگيءَ ۾ ڪاروبار جي لحاظ کان واپاري هو. هو ننڍي هوندي کان ئي ملنسار، مهمان نواز ۽ هٿ جو کليل سخي مرد هو. هو راڳ ڳائيندو هيو ۽ هو انيڪ قسمن جي راندين ۽ ملهه جو به شوقين هيو. هو پنچائتي ميڙن ۾ به وڏي چاهه سان شريڪ ٿيندو هيو، ۽ پاڻ هڪ ناليوار نياڪاري ۽ سر پنچ پڻ هيو. جڏهن اپر سنڌ ۽ پنجاب جي ميگهواڙن جي پنچائت جا عظيم ميڙاڪا ٿيندا هئا، ته ٻين مشهور زمانه سرپنچن وانگر لڌارام به پنچائت جو روح روان سمجهيو ويندو هيو. هن کي سياست ۾ به دلچسپي هُئي. هو 1955ع کان 1958ع واري مارشل لا اچڻ تائين، ضلع ڪائونسل سکر جو ميمبر به ٿي رهيو هو. هو الله لوڪ ماڻهو هو. درويشن، سنتن ۽ عالمن جي دل سان عزت ڪندو هيو. لڌارام کي غريبن، مسڪينن ۽ زماني جي ستايل ماڻهن سان شروع کان ئي همدردي هئي. ان ڪري ڪير به سوالي بڻجي سندس مدد ڪرڻ لاءِ اوش ايندو هيو، ته هُو انهي جي تڪليف جي ازالي ڪرڻ لاءِ سندس ٻانهه ٻيلي ٿي انهيءَ جي مشڪل کي دور ڪندا هُئا. لڌارام کي ڪنهن جي ننگن ۽ نياڻين ڏانهن وڌندڙ هٿن ۽ زور آورين ڳالهين تي ڏاڍو افسوس ٿيندو هيو، انهن ڏکويلن جي مدد کي لڳي، سندن تڪليف دور ڪرائڻ ۾ راحت محسوس ڪندو هيو. 1958ع ۾ برادريءَ جي هڪ شادي شده ناريءَ کي اغوا ڪري، سندس ڌرم بدلايو ويو هيو. ان جي واپسيءَ لاءِ ٻارنهن تل (تعلقن) واري پنچائت، جيڪا اتر سنڌ ۽ پنجاب جي ضلع رحيم يار خان تي مشتمل هئي. لڌارام کي ڌرم جي نالي ۾ اها ناري، نيڻي ٻائي هن وقت زنده آهي ۽ کيس پنهنجي نياڻيءَ وانگر مان ۽ سنمان سان پنهنجي گهر ڪوٺي ايندو هو. کيس واپس ڪڍرائي اچڻ لاءِ زور ڀريو ويو پر لڌارام ان ناريءَ سان ملاقات ڪري اچي پنچائت کي چيو، هوءَ چئي ٿي ته منهنجي شادي ٻئي مرد سان ڪرايو ته موٽي اچڻ لاءِ لڌارام جو چيو مڃندس. پنچائت اها ڳالهه مڃي، پوءِ وڏي جتن ۽ حاڪمن جي همدرديءَ سان ۽ ناريءَ جي رضا سان اها ناري واپس ٿي. پر پوءِ کيس ٻيو مڙس ڏيڻ واري واعدي تان پنچائت ڦري ويئي. پر ناري لڌارام کي پنهنجي ڏنل وچن کان مُڪت ڪري، ساڳئي گهر ۾ رهڻ جو وچن ڪيو. لڌارام نهايت کُلي دل ۽ اعليٰ ذهن جو مالڪ هو، سورهيائيءَ ۾ سندس ڪو مثال ملڻ مشڪل هوندو، جو ان غريبن، عزت، ننگ ۽ ناموس جي پاسداري ڪندي، پنهنجي جان جي قرباني ڏيئي، هڪ اعليٰ مثال قائم ڪيو، ۽ امرتا حاصل ڪري هندو برادرين ۾ پنهنجو نالو روشن ڪيو. نيٺ 1959-2-22 تي شام جو لڌارام هڪ پئسينجر ٽرين ۾ گهوٽڪيءَ کان پنوعاقل اچي رهيو هو، (ان گاڏي ۾ هڪ ميگهواڙ تنو جي ادشي ۽ ٻيا 14 فوجي ويٺل هئا) پنوعاقل ۽ گهوٽڪيءَ جي وچ واري مهيسر نالي ريلوي اسٽيشن تي، پينو فقير جي صورت ۾ هڪ ماڻهو دريءَ وٽ اچي پستول جو فائر ڪيو جو لوندڙيءَ واري پاسي کان مٿي ۾ لڳو، ۽ هيءَ امر آتما ڏيڍ ڪلاڪ کانپوءِ پنهنجي پرماتما سان وڃي ملي. اهو واقعو پير ڀرچونڊيءَ جي ماڻهن، امر شهيد ڪنور رام واري ساڳئي ٽيم 1939ع رُڪ اسٽيشن تي ڪيو هو. هن وقت اُهي ٻئي اسٽيشنون رُڪ ۽ مهيسر ويران ۽ تباهه ٿي ويل آهن. ڏوهارين مان هڪ کي چانهه وڪڻڻ واري هڪ پٺاڻ فائرن جي ڀوءُ ڪرڻ کان لاپرواهه ٿي، ڊوڙائي ڊوڙائي وڃي پڪڙيو هيو، جنهن کي هٿيار رکڻ واري ڏوهه ۾ سزا ملي هئي. اهو پٺاڻ امر وير لڌارام جي ورسيءَ ۾ مردان کان هاڻي به ايندو رهندو آهي. اهڙي هستي جنهن انسان ذات جي خدمت ڪندي، پنهنجي جان جي قرباني ڏني آهي. انهيءَ جي روحاني سڳنڌ جيئن اڳ جاري هئي، تيئن اڄ به جاري آهي. سندس فرزند وڪيل ارجڻ داس پنهنجي پتا جي ياد ۾ هر سال ورسي ملهائيندو آهي، ۽ ميگهواڙ برادريءَ جي ماڻهن کي سندن ملڪي سطح تي نمايان ڪارڪردگيءَ جي مڃتا عيوض، امر وير لڌارام ايوارڊن سان نوازيندو رهندو آهي. اچ پرين هي زندگي مختصر ميڙي وٺون، نفرتون ڪنڊن وانگر ڪڍون، ۽ گُل محبت جا ميڙي وٺون.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)