ڊاڪٽر موهن ڏيوراج ٿونٽيا

جو چاهين سي چونڊ، مڻيو توڙي ماڳ، ڀورا تنهنجو ڀاڳ، آهي تنهنجي وس ۾. (شاهه) اسان جي ميگهواڙ جاتيءَ جا هون ته ڪيترائي Ph.D هولڊر آهن، پر پاڪستان جو پهريون ميگهواڙ جاتيءَ سان تعلق رکندڙ اسڪالر جنهن ميگهواڙ جاتيءَ جي تاريخ ۽ ڪلچر، ابتدائي دؤر کان جديد دؤر تائين موضوع تي Ph.D ڪري پنهنجو نالو تاريخ جي ورقن ۾ داخل ڪرايو، اهو هو ڊاڪٽر موهن ڏيوراج ٿونٽيا تاريخ 16 مئي 1964ع جو سنڌ جي ميگا سٽي ڪراچيءَ ۾، شري کينراج مهيشوري ميگهواڙ جي گهر جنم ورتو. سندس ماتا جو نالو پورٻائي ذات ڏنيچا، جا ڪراچيءَ جي رهواسڻ آهي ۽ اڄ تائين حيات آهي. سندس مادري زبان ڪڇي آهي. ڇاڪاڻ ته سندس مائٽ اصل تعلقه ڪڇ (انڊيا) جا هئا، جتان سندس ڏاڏو وڻجارهه ويلجي ڏوسا ٿونٽيا ڪڇ کان لڏي اچي ڪراچيءَ جي علائقي موسيٰ لين لياريءَ ۾، سال 1904ع ۾ پنهنجي پيءُ سان گڏ رهڻ لڳو. ڊاڪٽر موهن ڏيوراج جو پتا کينراج مرحوم به ڪراچيءَ ۾ ڄائو هو. اول ڪپڙي ۽ جوتن جو ڪاروبار ڪندا هئا، پوءِ بدلائي پلاسٽڪ جو ڌنڌو شروع ڪيائون. جيڪو هيستائين هلي رهيو آهي. سندس گهراڻو هميشه مذهبي ۽ علمي رهيو آهي کيس پنج ڀيڻون ۽ ٽي ڀاءُ آهن. پاڻ ابتدائي تعليم ۽ ميٽرڪ 1979ع ۾ ڪراچي بورڊ مان پاس ڪيائين. انٽر ميڊئيٽ سال 1984ع ۾ ڪراچي بورڊ مان ڪيو MA هسٽري، سال 1999ع ۾ يونيورسٽي آف ڪراچيءَ مان ڪيائين. ايم. فل جنرل هسٽري ۽ Ph.D هسٽري ائنڊ ڪلچر آف ميگهواڙ ابتدائي دؤر کان جديد دؤر تائين (انگريزيءَ ۾ ريسرچ ٿيسيز) جنرل هسٽري ڊپارٽمينٽ يونيورسٽي آف ڪراچيءَ طرفان سال 2012ع ۾ ڊگري ڏني ويئي. ڊاڪٽر موهن ڏيوراج کي شروع کان ميگهواڙ سماج جي تاريخ، ڪلچر ۽ لٽريسيءَ سان شوق رهيو آهي، ۽ سندس شروع کان ئي خواهش رهي هئي ته ان موضوع تي ريسرچ ڪريان، ۽ ميگهواڙن جي اهڙي تاريخ مرتب ڪريان، جيڪا تاريخ جي جديد نظريات ۽ اصولن تي مڪمل طور ثابت ٿيئي. انهي سوچ سان سال 2012ع ۾ هن پنهنجي ڊائريڪٽوريٽ، ميگهواڙ جاتيءَ جي تاريخ، ڪلچر جي عنوان سان ڪئي. هُن ميگهواڙ جاتي جي ابتدائي دؤر کان جديد دؤر تائين تاريخ، تحقيق ۽ ابتدائي ڪلچر، ڌرمي وابستگي، سماجي رسومات، ريتون ۽ ڌنڌا، ٻولي ۽ ادبي سرگرمين تي تحقيق ڪئي آهي. انڊ و پاڪ ننڍي کنڊ جي ابتدائي تاريخ جي حوالي سان ميگهواڙ جاتيءَ جون سنڌو ماٿريءَ ۾ پاڙون هجڻ تي بحث ڪيو ويو آهي. انهيءَ سان گڏ موجوده حالات ۾ شيڊيول ڪاسٽ جي ماڻهن جي حالتن تي به بحث ڪيو ويو آهي. ميگهواڙ پاڪستان ۾ ٻن صوبن سنڌ ۽ پنجاب ۾ لکن جي تعداد ۾ رهن ٿا. سرحد پار هندوستان جي رياستن جھڙوڪ راجستان، گجرات ۽ ڪڇ ۾ به وڏي تعداد ۾ رهن ٿا. اهو چئي سگهجي ٿو ته ميگهواڙ جاتي ڏکڻ ايشيا جي وڏي سماجي گروپ ۾ شامل آهي. سندس پهريون ڪتاب مهيشوري ميگهواڙ سنتن جون درگاهون، جيڪو سنڌ آرڪائيز گورنمينٽ آف سنڌ ڪراچيءَ طرفان سال 2012ع ۾ ڇپيو آهي. هُن تحقيق بابت ڪيترائي ٽوئر ۽ سيمينارن ۾ شرڪت ڪئي آهي، جنهن تي کيس سرٽيفڪيٽ ۽ ايوارڊ مليل آهن، جو سندس هڪ رڪارڊ آهي. تازو انٽرنيشنل سيمينار “سنڌ صدين کان” سنڌ مدرسه الاسلام يونيورسٽي ڪراچيءَ ۾ مورخه 26،25،24 مارچ 2014ع تي منعقد ٿيو، جنهن ۾ هن شرڪت ڪئي، جتي ماموئي فقيرن جي حقيقت ۽ ڪڇ ۽ سنڌ جي عظيم روحاني شخصيت شري مامئي ڏيو بابت مقالو پڙهيو، جنهن تي کيس شيلڊ سان نوازيو ويو. سال 2010ع ۾ صوفي دريا خان ادبي ڪانفرنس جي موقعي تي، سنڌي لينگويج اٿارٽيءَ حيدرآباد طرفان کيس شيلڊ ملي. انهيءَ کان علاوه سال 2010ع ۾ صوفي دريا خان ادبي ڪانفرنس جي موقعي تي، پاڪستان ميگهواڙ ڪائونسل جي چئرمين، وڪيل ارجن داس طرفان پنو عاقل امر وير لڌارام ايوارڊ 2010ع سان ميگهواڙ ڪلچر کي Ph.D ڪرڻ تي نوازيو ويو. لنڊن، پيرس، نيو دهلي ۽ ڪراچيءَ ۾ ڇپيل ڪتابن ۽ رسالن ۾ سندس ميگهواڙ جاتيءَ بابت ڪيل تحقيق جو ذڪر آيل آهي. ڊاڪٽر موهن ڏيوراج ٿونٽيا جا مضمون، انٽرنيشنل ۽ ملڪي سطح تي ڇپجي چڪا آهن. ڊاڪٽر موهن ڏيوراج ٿونٽيا ميگهواڙ جاتي، ۽ پاڪستان جو پهريون شخص آهي، جنهن ميگهواڙ جاتيءَ ۽ ڪلچر تي Ph.D ڪري پنهنجو نانءُ ڪمايو آهي، ۽ زندگيءَ ڀر ياد رکڻ جھڙو ڪم ڪري، پنهنجي مهانتا ماڻي آهي. هن وقت اسسٽنٽ پروفيسر (هيومانيٽيز) جي حيثيت سان، گرينوچ يونيورسٽي ڊفينس ڪراچيءَ ۾ ڪم ڪري رهيو آهي.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)