برهمچاري سنت اميدرام صاحب

(1884-04-16 کان 1958-03-13) ساري رات سبحانُ، جاڳي جن ياد ڪيو، ان جي عبداللطيف چئي، مٽيءَ لڌو مانُ، ڪوڙين ڪن سلام، اچي آسڻ ان جي. (شاهه) سنتن، صوفين ۽ درويشن دنيا ۾ سدائين ڀائيچاري، امن ۽ محبت جو درس ڏنو آهي. ڏٺو وڃي ته جت جت سنت ۽ مهاتما موجود آهن، انهيءَ علائقي ۾ ادب، امن، سک ۽ شانتيءَ جا بادل وسندا رهندا آهن. اهڙي ئي هڪ امن، ادب، سک ۽ شانتيءَ سان ڀريل فرشته صفت مهاپُرش، پرم ڀوجيه سوامي اميدرام جن تاريخ 1884-04-16 بروز اڱارو، صبح سوير پارڪر جي ڳوٺ راٺي تعلقه ننگرپارڪر ضلع ٿرپارڪر ۾ شري جگارام ٻانڀڻا جي گهر جنم ورتو. سندس ماتا شري جو نالو جسما ٻائي هو. سوامي جن ننڍپڻ ۾ فرمانبردار ۽ نيڪ خيالن جا مالڪ هُئا. تقريباً ٻارهن سالن جي عمر ۾ سواميءَ جي اکين ۾ مسلسل سُور پيو، ۽ اکين اڳيان پردو اچي ويو، ڄڻ ته دنيا ۾ ڪجهه آهي ئي ڪونه! ماتا پتا پراڻن خيالن جا هئا جن ڀوپن وغيره کان پڇيو پر ڪوبه فائدو نه ٿيو. جڏهن کائنس ڪير پڇندو هو ته اميدرام اوهان اکين کان انڌا ٿي ويا آهيو. تڏهن مسڪرائي جواب ڏيندا هُئا، ته ڀڳوان جي ڀڄن جي لاءِ سورشيار نالي، ڀڳت پنهنجيون اکيون پنهجن هٿن سان ڦوڙيون هيون. پر هي ته ڀڳوان مهراج جي مون تي ڪرپا ٿي آهي، جو بنا محنت ڪرڻ سان ٻئي اکيون ويون آهن، هاڻ خوشيءَ سان رام ڀڄن ڪري پنهنجي جِيوَن جو ڪلياڻ ڪندس. جيئن جيئن وقت گذرندو ويو، مهراج اميدرام صاحب جي ڀڄن ڀاوَ ۾ دلچسپي وڌندي ويئي. هڪ دفعي سوامي رات جو ننڊ ۾ سُتل هئا ۽ کين سپني ۾ هڪ ڀڳووا ويس ۾ سنياسي ظاهر ٿيو، ۽ چيائين اميدرام! تو جيڪو دل ۾ پڪو ارادو ڪيو آهي اهو سنسار جِيوَن جي ڪلياڻ لاءِ آهي، انهي لاءِ ”ڀائي جاڳ!“ ائين ٻڌندي ئي هڪدم پاڻ جاڳي پيا ته اڳيان ڪوبه ڏسڻ ۾ ڪونه آيو. جيئن اک کُلي ته اک ۾ روشني اچي ويئي ۽ حيرت ٿي. اهو نظارو ڏسي سوامي جي پنهنجي ماءُ پيءُ کي اٿاريو ۽ چيو ته آئون ڪجهه ڏسڻ لڳو آهيان. اهو ٻڌي ماءُ پيءُ ۽ ڪٽنب جي سڀني ڀاتين کي اچرج ٿيو ۽ خوشيءَ جي ڪا حد نه رهي. ڳوٺ راٺي جي ڀر سان ڳوٺ لينٻاڙو هو، جتي سوامي جو ڀاڻيج آنٻارام رهندا هُئا. انهن ٻنهي جي ٻني ڳوٺ جي وچ ۾ هڪ هنڌ رستي تي هئي، هڪ ڏينهن ٻنهيءَ ڄڻن پنهنجي ٻنيءَ ۾ ويهي ويچار ڪيو، ۽ چيائون ته ڀاڻيج آنٻارام هن فاني دنيا ۾ آهي ڇا؟ انهي لاءِ هلو ته ڪنهن سچي ستگروءَ جي ڳولا ڪري ۽ گرو دکشڻا وٺي جِيوَن جو ڪلياڻ ڪجي. انهي آنٻارام چيو ته آئون به ڪيتري وقت کان اهو سوچي رهيو آهيان. آئون تيار آهيان. سوامي چيو ته اوهان سڀني کي خبر آهي ته آئون اکين کان نابين ٿيو هئس. ڀڳوان مهراج مونکي اکيون ڏنيون، هاڻي ته آئون ڀڳوان جو ئي ڀڄن ڪري پنهنجي زندگي گذاريندس. آنٻارام چيو ته ڏسو 1899ع ۾ آئون پنهنجي ماءُ پيءُ سان گڏ جهنگ ۾ بيمار ٿيس، ۽ چار ڪلاڪن جي اندر منهنجا ماءُ پيءُ مون کي انهي جهنگل ۾ ڇڏي، هن فاني دنيا مان روانا ٿي ويا. اها خبر لينٻاڙي ۾ منهنجي مامي کي پيئي ۽ مون کي گهر وٺي آيا. آئون بچي ويس، جنهن مونکي پالي ڪري وڏو ڪيو. جيڪڏهن منهنجو موت به منهنجي ماتا پتا سان گڏ ٿيئي ها، ته آئون منهنجي زندگيءَ جي خوشيءَ جو ڏينهن ڪيئن ڏسان ها. ڇاڪاڻ ته مرڻ کانپوءِ ڌن دولت ڇڏائجي وڃي ٿي، انهي کان بهتر آهي ته سوچي سمجهي ڇڏي ڏي ته اهو وڌيڪ بهتر آهي. دل ۾ پڪو پهه ڪري ٽنڊي جان محمد ۾ شري 108 سوامي شري هنس نرواڻ صاحب، جيڪي مهاگياني ۽ يوگيراج آهن، جنهن جي اکنڊ ڀڳتي چئني طرف پکڙيل هئي، سو اُتي هلجي ۽ گرو دکيشڻا وٺجي ۽ تيرٿ ڌام شري هنس نرواڻ آشرم ۾ رهجي، ۽ گرو شيوا ۾ رهي ڪري گيان حاصل ڪجي. اهو سوچي ٻئي ڄڻا اسو مهيني جي شڌ پونم چانڊوڪيءَ جي سانجهي وقت گودڙي کڻي روانا ٿيا. راٺي ۽ ٽنڊو جان محمد جي وچ ۾ گهٽ ۾ گهٽ 100 ميلن جو مفاصلو آهي. چئن ڏينهن کانپوءِ پيادل پنڌ ڪري ٽنڊو جان محمد شري هنس نرواڻ آشرم پهتا. شري هنس صاحب جي شرڻي پئي، ٻئي مامون ڀاڻيج گرو ڀائي ٿيا ۽ سنياس پڻون ڌارڻ ڪيو. اميدرام پنهنجو نالو بدلائي سوامي شري سچيدانند جي، ۽ آنٻارام پنهنجو نالو سوامي شري انيتانند جي رکيو. ٻنهي ڄڻن ڪجهه سالن تائين آشرم ۾ رهي ويدانت شاسترن جو اڀياس ڪيو، گڏوگڏ ڳائڻ وڄائڻ جي ڄاڻ به حاصل ڪئي. ان کانپوءِ گرو انيتانند جي، گرو جي شيوا ۾ پوري زندگيءَ جا باقي ڏينهن گذاريا، ۽ شري سچيدانند جي عرف اميدرام جي پنهنجي ڳوٺ راٺي واپس وڃي پنهنجي ڪٽنب سان مليا. انهي وقت سنت اميدرام جي عمر تقريباً 18 سال ٿي ويئي هئي، ۽ اميدرام جو مڱڻو ڳوٺ مامچيرو ۾ رگهو گجر جي ڪنيا سان ٿيل هو، انهي جي عمر به 17 سال ٿي ويئي هئي. سندس گرو برهمچاري هئڻ ڪري، سنت اميدرام صاحب پڻ برهم چاري رهڻ جو دل ۾ پڪو ارادو ڪيو، ۽ فقيريءَ جو رستو اختيار ڪيائون. سندس ماءُ پيءُ اميدرام کي شادي ڪرڻ لاءِ چيو. پر شري اميدرام پنهنجي منگيتي کي ڀيڻ سمجهي کيس چُني اوڍائي ڇڏي، ۽ معافي ورتي ۽ اُها ڪنيا وري سنت اميدرام وٽ آئي اجازت وٺي چوڻ لڳي ته مهراج، توهان جيڪو رستو اختيار ڪيو آهي، ان ۾ آئون پڻ خوش آهيان. اوهان مون سان شادي ڪري منهنجي جِيوَن جو ڪلياڻ ڪريو، پر سنت هڪ به نه ٻڌي، جنهن هرديه ۾ رام وسي، ان کي ڪير روڪي. بعد ۾ انهيءَ ٻائي جو وهانءَ ٻئي هند ڳوٺ سامي ويريءَ ۾ سوڀو پرمار سان ڪيائون. اهڙي نموني سنت صاحب راکي جو ٻنڌن نڀائيندي، پوري زندگي انهي ڪنيا کي ڀيڻ سمجهي، هر وار پرٻ تي اوڍاڻي ڏيئي ڀيڻ جي رشتي جو پالن ڪيو. انهي کانپوءِ سنت شري اميدرام کي وڌيڪ وئراڳ جاڳيو ۽ سڀئي موهه ڇڏي، واپس گرو آشرم روانا ٿيا. سوامي اميدرام گرو آشرم ۾ رهي، شان شوڪت سان سنگيت وديا حاصل ڪئي. جڏهن پاڻ هن سنگ جي محفل ۾ ستار جي سنگيت وڄائيندا هئا، ته ست سنگ جي سڄي محفل جهومي اٿندي هئي. هڪ ڏينهن ائين ٿيو جو ڳوٺ راٺي جا راج ڌڻي، ديوي پتر چارڻ شري ڪرشنا ٻائي، شري هنس نرواڻ آشرم ۾ آيا ۽ پوجيه شري هنس نرواڻ صاحب کان گرو لکشڻا وٺي ڪري، ٿورو وقت آشرم ۾ رهي ست سنگ جو لاڀ ورتو، واپسيءَ وقت سوامي هنس صاحب کان اها گهر ڪئي، ته اوهان اميدرام کي اجازت ڏيو ته آئون منهنجي پنهنجي ڳوٺ راٺي وٺي وڃان، ۽ اُتان کان پري ٻه ڪلو ميٽر جي فاصلي تي گڍڙا چارڻ ۾ آشرم ٺاهيون ته جيئن اسين سڀ اوهان جي ڪرپا سان ست سنگ جو لاڀ حاصل ڪري سگهون، جنهن تي شري هنس نرواڻ صاحب اجازت ڏني ۽ سڀئي گڏجي گڍڙي چارڻ روانا ٿيا. ڳوٺ جي سڀني ماڻهن گڏجي هڪ خوبصورت آشرم تيار ڪيو، ۽ پيٿا پور گڍڙي کان سواءِ ٿرپارڪر جا ڪيترائي ماڻهو ست سنگ جو لاڀ وٺڻ لڳا، ۽ پاڻ گڍڙي آشرم ۾ رهڻ لڳا. سوامي اميدرام جا ڪيترائي وِرگت ۽ گرهستي شيوڪ هُئا. انهن مان ورِگت شيوڪ شري لکشانند، گرهستي شيوڪ شري پريمارام، شري سوامي کيتارام صاحب ۽ ٻيا ڪيترائي شيوڪ آهن. سوامي اميدرام هڪ مهان ودوان يوڳي هُئا. پنهنجي حياتيءَ ۾ ڪيتريون ئي تيرٿ ياترائون ڪيون هيون، جنهن ۾ هري دوئار، ڪاشي وغيره. انهن تيرٿ آستانن ۾ رهي ڪري وڌيڪ گيان يوڳ پراپت ڪيائون. جيڪڏهن ڪنهن وقت ڪي ماڻهو کانس سوال پڇندا هئا ته پاڻ آسان لفظن ۾ سمجهائيندا هئا. پاڻ هميشه مستقبل جي باري ۾ هر ڳالهه جو انڀِوءَ ڪندا هئا ۽ ٿيندو برابر ائين هو. تنهن ڪري ٿرپارڪر جي ماڻهن ۾ سوامي اميدرام جي لاءِ اهڙي پڪي ڀاونا ٿي ويئي هئي. پاڻ وڏائيءَ کان پاسو ڪرڻ، سادگيءَ سان گذارڻ، سته ڪرم ڪرڻ، پاپ نه ڪرڻ لاءِ پرچار ڪندا هُئا. سال 1947ع ۾ شري سوامي لکشانند صاحب هتان لڏي انڊيا ويا، ۽ گجرات علائقي جي اترئين حصي جي ڊيما نالي ڳوٺ ۾، شري هنس نرواڻ آشرم ٺاهيو، ۽ اُتي رهيو. انهي جو گرو سنت اميدرام کي گرو شيوڪ جي وڇوڙي جو ڏک رهيو. انهي کانپوءِ سوامي اميدرام گڍڙي چارڻ ۾ آشرم ۾ اڪيلا رهيا. ٿورن سالن کانپوءِ هندوستان مان لکشانند جو خط آيو، ته ٻاپو منهنجي طبعيت ٺيڪ ڪونه آهي، هينئر احمد آباد مان علاج ڪرايان پيو. هن خط ملڻ سان پاسپورٽ ٺهرائي، احمد آباد پهچندا ته توهان جو درشن ٿيئي. خط ملندي سنت اميدرام پاسپورٽ ٺهرائي احمد آباد وڃڻ جي تياري ڪئي. ڊيما ڳوٺ کان ڏيسا مان گوئيل شري رتن لال جي، سان گڏ احمد آباد آيا ۽ لکشانند سان مليا. لکشانند جي حالت ٺيڪ ڏسي لکشانند کي مطمئن ٿيو. اُتي ڏهه ڏينهن رهڻ کان پوءِ پاڪستان اچڻ جي تياري ڪئي ۽ اُتي سڀني ست سنگين ۽ رشتيدارن کي مخاطب ٿي چيو ته پيارو! مون وٽ جيڪو به وديا (علم) گيان گڻ هو، اهو مون لکشانند کي ڏنو آهي ڇو ته اهو منهنجو روپ آهي. تنهن ڪري دل ۾ شانتي رکي هي ڳالهه سمجهي وٺندا. ڇاڪاڻ ته منهنجي هي آخري موڪلاڻي آهي. هي ڳالهه لکشانند چڱي طرح سمجهن ٿا، پر توهان ڪونه سمجهندا، جنهن سبب آئون روحاني طريقي سان اوهان سان گڏ هوندس پر هي پنج ڀوتن (عنصر) جو ٺهيل سرير توهان ڪونه ڏسي سگهندا. انهي ڳالهه سان ماڻهن کي حيرت اچي ويئي. اڄ کان چوڏهين ڏينهن ۾، يعني 1958-03-13 خميس جي ڏينهن روانو ٿي ويندس انهي سان مون کي ائين لڳو ٿي ته مونکي ٻه ڪم باقي آهن جنهن ۾ هڪ ته پيارو شيوڪ لکشانند جنهن کي روشن ڌيان ۽ ٻيو ته پوجيه سوامي شري هنس نرواڻ صاحب جو آخري ديدار ڪريان. هڪ ته ڪم پورو ٿيو هاڻي صبحاڻي ڪشن گڊ ۾ سوامي هنس نرواڻ صاحب جا درشن ڪري واپس پاڪستان گڍڙا آشرم لاءِ روانو ٿيندس، سڀني کان موڪلائي ڪشنگي پهتا جتي شري هنس نرواڻ جن جو درشن ڪيو، جتي هڪ رات رهي سواميءَ کان اجازت وٺي پاڪستان گڍڙا آشرم روانا ٿيا. بعد ۾ ٽن ڏينهن کانپوءِ احمد آباد ۾ شري لکشانند کي مهراج شري هنس نرواڻ صاحب جو خط مليو، جنهن ۾ لکيل هو ته پياري شيوڪ پتر شري لکشانند کي معلوم ٿئي، ته سنت اميدرام منهنجا درشن ڪري پاڪستان گدِڙا آشرم روانا ٿي ويا آهن، ۽ آشرم ۾ پهچي ويا، جتي سماڌي لاءِ مٽي، پٿر سيمنٽ وغيره گڏ ڪرڻ لڳا آهن. ست سنگين پڇيو ته هي پٿر ۽ سيمنٽ ڇا جي لاءِ گهرايا آهن؟ سوامي اميدرام جو جواب هو ته ڀائي هي سماڌيءَ جي آخري گهر جو سامان آهي. هاڻي صرف اٺن ڏينهن جا مهمان آهيون. ماڻهن کي اچرج لڳو ۽ چوڻ لڳا سائين توهان ڪڏهن بيمار ٿيا هئا؟ توهان جو جسم تندرست ۽ جوان جھڙا لڳا پيا آهيو، ائين اهڙو يڪدم سرير ڪين ڇڏيندا. ماڻهن کي اها ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي. پاڻ چوڻ لڳا ته سماڌيءَ جي ڏيوري ٺاهڻ جو ڪوبه خيال نه آهي، پر پريمي ڀڳتن لاءِ هڪ يادگار تصوير سماڌي ڀڳتن جي لاءِ ضروري آهي. ان کانپوءِ اٺون ڏينهن پورو ٿيو. سوامي اميدرام صاحب سڀني ڳوٺن جي ست سنگين کي خبر موڪلي، ته سج نڪرڻ کان پهرين پهرين سڀ مرد ۽ ناريون آشرم ۾ پهچي وڃن، سنت اميدرام صاحب تمام جسماني طريقي سان وهنجي سهنجي تيار ٿي، پدم آسڻ لڳائي نرواڻ پد جو آواهن ڪري رهيا هئا. سنت سنگي چوڻ لڳا سوامي اميدرام! اسان جو پريم اوهان جو آخري ديدار ڪري رهيو آهي. اميدرام کلندي چهري سان جواب ڏنو، هي آشرم سنتن جي تپ ڀومي آهي. تنهن جي جھڙي نموني حفاظت ڪئي اٿو. اهڙي نموني مستقبل ۾ ڪجو. هاڻي سڀ گڏجي ڪري ٽي دفعا چئو، اوم شري جئه هنس نرواڻ! ائين ٽي دفعا آواز ڪندي سوامي اميدرام انتر ڌيان ٿي ويا، ۽ هيءَ فاني دنيا ڇڏي پرماتما جي حقيقي سروپ ۾ ملي ويا. آخر ۾ سڀني ڳوٺ وارن گڏجي سوامي اميدرام جي آخري ياترا ۾ حصو ورتو، گهر گهر سوامي اميدرام وئڪنٺ وڃڻ جي آجيان ڪئي. آخري ڏينهن شام 4 وڳي آشرم اندر، سماڌي ٺاهي، سڀني پريم جا گلڙا وسايا، انهي سان گڏوگڏ ڪيترن ئي پريمي ڀڳتن گُل روپي پريم جا آنسو ورهايا. ٿورڙن ڏينهن کانپوءِ ڊيما آشرم ۾ لکشانند کي خط مليو، جنهن ۾ لکيل هو ته برهمم نشٽي برهم سردتري يوڳيه راج گرو ديو سوامي اميدرام پدم ڌام پڌاريا آهن. خبر هلندي ئي ڊيما ۽ گجرات جي ڪيترن ئي علائقن مان ڪيترائي ماڻهو سوامي اميدرام جي آتما کي آشيرواد ڏيڻ جي لاءِ لکشانند سان ملڻ جي لاءِ اچڻ لڳا. اهڙي مهان پرش جي آتما هميشه لاءِ، امر رهي ٿي. (اميد ولاس تان ورتل) جو جيو شرڻ آءِ پڙي دک دور جاءِ، اُميدرام ايس گاءِ سنت گڻون ڪي ڀنڊاري، مُک سي ڪهيا نه جا وي سنت انسنت جو اُٻاري.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)