کيتارام ماستر

(1918ع کان 2010-10-30) سرڳواسي کيتارام ولد کنگهار راماڻي، سنجا ميگهواڙ جاتيءَ مان جنم جي ارتقا پائي، ڳوٺ ڀوريلي يُو. سِي. چيلهار، تعلقي ڇاڇري، ضلعي ٿرپارڪر ۾ سال 1918ع ڌاري جنم ورتو. سندس والد ٽي شاديون ڪيون، 1. بنون ڌي گجو ٻڙهيه چيلهار 2. گينان ڌي کاٽائو ٻڙهيه چيلهار ۽ 3. ساهو ڌي کاٽائو ٻڙهيو. جن مان کيس جملي 10 ٻارن جو اولاد، يعني 6 پُٽ ۽ 4 نياڻيون ڄايون. وقت جي نازڪ ۽ سٺن دؤرن ۾ غريبي ۽ مسڪينيءَ سبب حالتن پٽاندر ۽ ماحول جي مد نظر، تعليم جھڙي زيور سان آراسته ٿيڻ سان هڪ پوئتي پيل ڪميونٽيءَ جي فرد واحد لاءِ ناشدني ۽ ناروا لڳو پئي، پوءِ به غُربت ۽ مسڪيني پوئتي پيل ذات جي فرد هُئڻ ناتي، هُن جي آنياءَ ۽ اَڻ برابِريءَ تي ٻڌل قوتن سامهُون، سندس سهڻ شڪتي بالاتر هُئي. اهڙين حالتن ۾ تعليم پرائڻ ڪنهن معجزي کان گهٽ نه هيو، کيتارام جي ٻالڪپڻ کان ئي ماءُ جي مرڻ بعد، سندس چاچي ڀوڄي راماڻي پرورش ڪئي، جيڪو سهندل به هيو، اُنهيءَ جي محنتن ۽ جاکوڙ سان کيتارام ڀوريلي مان سنڌي فائينل جو امتحان پاس ڪيو، بعد ۾ 7 سيپٽمبر 1940ع ۾ پرائمري اُستاد طور نوڪريءَ جي شروعات ڳوٺ ڦُولپري، تعلقي ننگرپارڪر مان ڪيائون. جتي 8 سال خِدمتُون سَرانجام ڏيڻ بعد، ٽريننگ ڪاليج فار مين حيدرآباد مان ٻه سال جو ڪورس، جي. وي مڪمل ڪري، تعليم کاتي ۾ پڪِي نوڪريءَ جي ابتدا پرائمري اسڪول سيّد وڏل شاهه، تعلقي ڪوٽ غلام محمد ۾ ڪئي. نوڪريءَ دؤران، جيڪي اسڪول ڀيٽيا، اُنهن جا نالا هيٺ دَرج ڪجن ٿا: جنجهي، تعلقو ڇاڇرو، سُجيءَ جو تڙ، ساڪريو، سيوهڻ ــ دادو، ڊينگاڻ ڀرڳڙي، اَڪليُون، رتن جو تڙ، ڪُنري ۽ ڀوريلو. سال 1971ع کان وٺي اپريل 1980ع ۾ رٽائر ٿيڻ تائين، ڀوريلي ۾ ئي نوڪري ڪيائين. سال 1962ع ۾ سندس ئي ڪوشش سان پاڙي ۾ علحده پرائمري اسڪول جو سنگِ بُنياد رکيو ويو. اُنهيءَ وقت جي پڙهائي حقيقي پڙهائي هُئي. کيتارام محنتي، هوشيار، ڏاهو، اوَرچ ۽ هميشه جاکوڙي رهيو. رات ڏينهن تعليم سان لڳاءُ رهندو آيو، ايتري قدر جو اُستاد سائين ”سچل“ جنجهي وارو، فائينل جي تياري کيتارام کان ڪرائي، بعد ۾ پاس ٿيو. کيتارام رڳو اُستاد نه هيو، هن جو خاص ساٿي ۽ هم منصب مرحوم استاد محمد رحيم هو، جنهن جي ساٿ ۽ تعاون سان ڳوٺ ۾ مشاورتي ڪائونسل جو بُنياد ڌري، راڄنيتي فيصلا ۽ حل طلب مسئلن جو نبيرو ٿيندو هيو. رازن ۽ رمزن جون لُٽون هونديون هيون. وقت جا وڏا معتبر ۽ مهان ليکيا ويندا هيا. اهڙيءَ طرح کيتارام برادريءَ کان علاوه راڄ پاڙو، ڳوٺ، يو. سي. تائين راڄنيتي ۽ راڄوڻو فيصلن ۽ مسئلن کي سلجهائڻ ۾ اهم پارٽ سرانجام ڏيندا آيا. ڪڏهن به ريا، پاس خاطريءَ جي نوبت نه آئي. اِنتهائي صابرين هيا. سَهَڻ شڪتيءَ جو مادو هموار رهيو، ڪاوڙ ۽ غُصي تي عبور حاصل هيو، مهل سر پيءَ ويندا هيا. نيڪ نيتي، مخلصانه انداز ۽ پر اُپڪاري، جھڙوڪ هن جي فرضن ۾ شامل رهيا پئي. پاڻ ٻيائي، ٺڳي، دوکيبازي، بدنيتي، دغا، دوکي، حسد، ساڙ، ريس کان قطعن بالاتر رهيا. سدا، کلمُک، هنس مُک، خدمتِ خلق سان سرشار پسڻ ۾ ايندا هيا. هميشه نهٺائي نماڻائي، سادگيءَ صاف گوئي سندن شيوو رهيو. نندا ۽ چغل خورن جي سڀاءَ کان وؤن ويندا ۽ پري ڀڄنندا رهيا. اهڙن ماڻهن سان مهاڏو اٽڪائي، باز رهڻ جي تلقين فرمائيندا هئا. کيتارام کي تعليم ڏيارڻ، پکيڙڻ ۽ معاشري ۽ ماحول کي تعليم سان آراسته ڪرڻ جو هَردم اونو هئڻ سببان هُن سال 1955 ۾، ڳوٺ ۾ انگلش ڪلاس کولرايو، جيڪو 5 سال هليو. ڪافي شاگردن فيض حاصل ڪيو. بعد ۾ 1971-4-28ع تي بوائز مڊل اسڪول ڀوريلو پنهنجي محنت، ڪوشش، جاکوڙ ۽ جدوجھد سان کولرايو، جيڪو اڄڪلهه هاءِ اسڪول آهي اهو به محترم کيتارام جي محنتن جو ڦل يا نتيجو سمجهو. جتان سوين بلڪ هزارين شاگرد پڙهي اڳتي ڊاڪٽر، انجنيئر، HST ۽ ڪلرڪ طور مختلف فيلڊن ۾ گهڙي، زندگيءَ جو سفر هلائي رهيا آهن. گڏوگڏ هن پنهنجي پاڙي ۾ 1 گرلس پرائمري اسڪول ۽ 2 گرلس مڊل اسڪول به کولرائي، نياڻين جي تعليم کي فروغ ڏياريو آهي. سندن عظمت کي صَدِ بار سلام آهي. کيتارام سال 1943ع ۾ شهر مٺيءَ مان شري گلو مل کوکر جي سپتري هريان (جا سابقه ڊي. اِي. او. سيڪنڊري، ميرپورخاص سائين ساجن داس چنداڻيءَ جي ڀيڻ هئي)سان شاديءَ جو ناتو نباهيو، جنهن مان کيس جملي اولاد 5 ڇوڪرا ۽ 3 نياڻيون آهن. ڇوڪرن مان 1. ليکراج رٽائرڊ هاءِ اسڪول هيڊ ماستر آهي. 2. ڊاڪٽر ميوارام ميڊيڪل سپرنٽينڊنٽ اسلام ڪوٽ آهي. 3 سنڀو مل HST سپروائيزر آهي. ڇوڪريون: وڏي ڇوڪريءَ جي شادي شري ڀانو مل رٽائرڊ واپڊا ملازم حيدرآباد سان ٿي، ٻئِي ڇوڪري نالي مُومل، ڊاڪٽر راڻا سِي راٺوڙ کي پرڻائي ويئي، جڏهن ته ٽئين ڇوڪريءَ سنڌ جي نامياري ترقي پسند اڳواڻ ۽ ٿرديپ نالي ڳوٺاڻي ترقيءَ جي سهڪاري رٿائن جي سرواڻ ۽ ”صدارتي تمغئه امتياز“ ماڻيندڙ، ڊاڪٽر سوني کنگهاراڻيءَ سان شاديءَ جي ٻنڌڻ ۾ ٻَڌرائي. کيتارام زندگيءَ دوران پنهنجا لاڳاپيل فرض مڪمل طرح نڀائي ڏيکاريا آهن. کين پڙهيل لکيل خاندان سان سڱاوتيون عمل ۾ آڻي، ڏاهپ ۽ چترائيءَ جو ڪردار ادا ڪري ڏيکاريو. اڄ ايشور جي ڪرپا سان پُٽ، پوٽا، پڙپوٽا، پوٽيون پڙ پوٽيون، ڏوهٽا ۽ ڏوهٽيون سڀ تعليم جهڙي قيمتي زيور سان آراسته آهن، جمله 60 اولاد، خاندان سان وابستگيءَ وارا اعليٰ معياري اقتدار توڙي تعليمي فرض نڀائڻ سان وابسته آهي، ۽ ڪافي سالن کان نوڪرين د‍ؤران مختلف کاتن ۾ ڪيڊروائيز مختلف عهدن تي خدمتون سرانجام ڏيئي رهيا آهن. انهيءَ محنت ۽ جاکوڙ جو سلو تَتِ ۽ نچوڙ، سائين کيتارام جي ڪاوش ڏانهن منسُوبِ عمل آهي. بُزرگ کيتارام سياسيءَ جوڙ توڙ جو به ماهر لکيو ويندو هيو. وقت جا وڏيرا، مير پير، فقير کانئس صلاحن ۽ مشورن بابت باز پُرسيءَ ڪندا رهندا هُيا. پاڻ هميشه هندو مسلم ايڪتا جي جذبي کي هِمٿائيندا آيا. وقت جي چند همعصر دوستن، ساٿين ۽ رفيقن سان هميشه ڪچهريون قائم رهنديون هيون. ڪن جا نالا هيٺ ڄاڻائجن ٿا: 1. ماستر سونو مل مرحوم ڀيماسر، 2. ماستر ڀانو مل چيلهار 3. ماستر ساهُو مل 4. تماچي مل 5. سترامداس 6. منگلرام سابق ڊي. اِي. او سيڪنڊري ٿرپارڪر 7. استاد محمد رحيم، 8. عبدالڪريم 9. محمد اِسحاق، 10. رائچند راٺوڙ چيلهار وغيره سميت ٻين ڪافي دوستن سان ٽهل ڦهل ۽ نزاڪت ڀريون ڪچهريون مخلصانه ماحول ۾ سرانجام پائينديون هيون. وڏا بُزرگ، کڙپيل ۽ کاهوڙي ڄاڻ رکندڙ اُستاد هيا. سرڳواسي رائچند راٺوڙ مصنف تاريخ ريگستان جي مواد سهيڙڻ، ساٿ ۽ سهپ، نڀاهڻ ۾ بزرگ کيتارام جو وڏو هٿ ۽ عمل دخل رهيو. ايتري قدر جو مرحوم رائچند راٺوڙ جي ٻي شاديءَ پڻ بزرگ کيتارام جي هٿان عمل ۾ آئي. پاڻ ۾ ”مامو ڀاڻيجو“ ناتي کي زندگيءَ جي آخري لمحن تائين نڀاهي ڏيکاريو، آخري سمي وقت جسماني ڪمزوريءَ جي عارضي ۾ مُبتلا هئڻ ڪري، صوفيانه طرز عمل طرف، درويشي انداز ۾ روحاني رمزن جا قائل رهندا پي آيا. ڪافي سال اِهو پريوجن عمل پيرا رهيو. خدا جي وحدت ڏانهن موٽڻ جا سانڀا ها پَسڻ ۾ آيا. جنين بابت آگاهي ڏيندا پئي رهيا. اهڙي نموني سان قليل عرصي اندر مختصر علالت جي لپيٽ ۾ شڪست کائي، انتقال ٽائيم دُنيا جي مايائي جنجال کي خدا حافظ چئي، مالڪ حقيقيءَ ڏانهن موٽ، مرڪڻ سان ملهائي ۽ بتاريخ 30 آڪٽوبر 2010ع تي ڇنڇر شام 5 بجي ابديءَ ديس جا وڃي دائمي واسيءَ بڻيا. ڌنيه آهي مهاشيه کيتارام، جيڪو زندگيءَ دؤران، اصول پَرست ۽ محُڪم مزاج رهيو، ذاتي جدوجهد ۽ جاکوڙ تحت هر محاذ تي پاڻ موکي، عظيم ڪارناما سرانجام ڏيئي پوين لاءِ مشعل راهه روشن ڪئي اٿس. ڪڻا منجهه قرار، هئا هيڪاندا سنگ ۾، ڳاهي ڳاهه فراق جي، ڪيان ڌاروُن ڌار، ڪوهه ڄاڻان ٻيهار، ڪير ملندو ڪِن کي. (شاهه)

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)