هرجي لال

(بين الاقوامي مڃتا ماڻيندڙ صحافي) ڏيئي وانگر ڏيندو رهيس روشني مان هر ڪنهن کي، ڪاش! ڪوئي ته سمجهي ها، منهنجو جلڻ منهنجو سڙڻ. ميگهه ونس جاتيءَ جا ماڻهو صدين کان هر فن ۾ مهارت رکندا اچن پيا، اهي ڌارمڪ هجن، سماجڪ، هجن، تعليم دان هجن، مورتي ساز هجن، آرٽسٽ هجن، گويا هجن، مطلب ته هر فن ۾ انهن پاڻ ملهايو آهي. اهڙي ئي هڪ نوجوان هرجي لال، جنهن سرڳيه مائيون مل ڪاڳي جي گهر ڪوٽڙي شهر ۾، 22 فيبروري سال 1973ع ۾ جنم ورتو. سندس پتا اصل تلهار شهر ضلع بدين ۾ رهندو هو، جنهن 1970ع ۾ لڏي اچي ڪوٽڙيءَ ۾ رهائش اختيار ڪئي. هرجي لال جي ماتا جو نالو لاڏو ٻائي ذات پينگهور جا بدين ضلع جي هئي. هرجي لال شادي 27 مارچ 1994ع تي شريمتي جمنا ڌي رامجي ذات موسڙيا، ويٺل ڳوٺ عالي جوڻيجو لڳ تلهار ضلع بدين سان ڪئي. جنهن مان کيس 4 نياڻيون. 1. ريکا جا مئٽرڪ ۾ آهي 2. تلسي ٻائي جا ستين ڪلاس ۾ پڙهي پئي. 3. راجونتي جا ٽئي ڪلاس ۾ ۽ 4. ورشا جا پهرين سنڌيءَ ۾ پڙهي ٿي، ۽ کيس ٻه پٽ آهن. 1. نندلال جو 7 ڪلاس ۽ ٻيو هريش ڪمار جو 4 ڪلاس ۾ پڙهي پيو. هرجي لال جي جنم ٿيڻ جي ڏيڍ سال بعد سندس پتا مائيون مل ديهانت ڪري ويو. پاڻ ٽي ڀاءُ ۽ ٻه ڀيڻون آهن. پتا جي وفات کانپوءِ سندس ماتا شريمتي لاڏو ٻائي غربت هئڻ ڪري، محنت مزدوري ڪري ٻچن کي پاليندي هُئي. وڏو ڀاءُ ڪلاس 8 تائين پڙهيو، پر معاشي حالت ٺيڪ نه هئڻ ڪري فيڪٽريءَ ۾ ڪم ڪرڻ لڳو. هرجي لال گورنمينٽ پرائمري اسڪول ڪوٽڙيءَ ۾ پرائمري تعليم ورتي، پنجين درجي ۾ آيو ته سندس ماتا به فوت ٿي ويئي، تنهن ڪري سندس پڙهڻ مشڪل ٿي پيو. پر هُن دل نه هاري ۽ شام جي ٽائيم بوٽ پالش جو ڪم ڪرڻ شروع ڪيو. صبح جو اسڪول ويندو هو ۽ شام جو بوٽ پالش ڪري پنهنجي ڪتابن جو خرچ ۽ گهرو خرچ ڪندو هو، ۽ پڙهائي جاري رکيائين. پاڻ سال 1992ع ۾ گورنمينٽ هاءِ اسڪول بوائز ڪوٽڙيءَ مان مئٽرڪ پاس ڪيائين، ۽ پوءِ ڊگري ڪاليج مان بي. اي پاس ڪيائين. پاڻ گُجراتي، سنڌي، اردو، انگريزي، ڍاٽڪي ٻوليون ڳالهائي ۽ لکي پڙهي سگهي ٿو. ، بوٽ پالش واري وقت کان هو هوٽلن تي اخبارون پڙهندو هو، ۽ پوءِ ليئبرري وڃي اخبارون پڙهڻ سندس عادت ٿي ويئي. سياسي ۽ سماجي سرگرمين ۾ حصي وٺڻ لاءِ به ڪافي لٽريچر جو مطالعو ڪندو رهيو. مئٽرڪ کانپوءِ کيس هڪ هندو مذهب جي ڪتابن جي اشاعت جي اداري، سندر شيوا منڊليءَ ۾ نوڪري ملي، ۽ ان اداري جي طرفان هر سال پوري سنڌ جو دورو ڪيو ويندو هو. مذهبي اداري ۾ ڪم ڪرڻ باوجود مٿس مذهبي طور ڪوبه اثر نه پيو سنڌ جي دوري دوران هن سنڌ جي هندو برادريءَ جي حالت ڏٺي. هندو مذهب ۾ اونچ نيچ ۽ ڇوت ڇات جي ڪري ميگهواڙ، ڪولهي، ڀيل، اوڏ ۽ ٻيون ذاتيون تمام خراب حالت ۾ زندگي گذاري رهيا هُئا. نوجوانن ۾ ڪوبه شعور نه هو، تعليم به نالي ماتر هئي. هيٺين طبقي جي ماڻهن کي ٻڌايو ويو هو ته اوهان ماڻهن کي ڀڳوان غلام ٿي رهڻ، ۽ خدمت ڪرڻ لاءِ پئدا ڪيو آهي. اهو ٻڌي ۽ ڏسي هرجي لال جي اندر ۾ انهن غريبن جي لاءِ ڪجهه ڪرڻ جي جوت جاڳي، ۽ هُن اهو وڌيڪ سمجهيو ته اهو ڪم اخبارن جي وسيلي ماڻهن ۾ شعور پئدا ڪري سگهجي ٿو، ۽ انهن جو آواز سرڪار جي ڪنن تائين پهچائي سگهجي ٿو، ۽ هن صحافي ٿيڻ ۽ هندن لاءِ اخبارشايع ڪرڻ جو وچن ڪيو. سال 1992ع ۾ هُن حيدرآباد جي هڪ سنڌي اخبار روزانه ”مهراڻ“ جي رپورٽر سان صحافت جي شروعات ڪئي. 1994ع روزاني سنڌو حيدرآباد ۽ روزاني نئون سج ڪراچيءَ جي رپورٽنگ ڪئي، ۽ پنجن سالن تائين مختلف اخبارن ۾ رپورٽنگ کانپوءِ هُن جي خواهش هئي ته ايم. اي جرنلزم ڪريان. پر معاشي حالتون ٺيڪ نه هئڻ ڪري هو يونيورسٽيءَ تائين پهچي نه سگهيو، ۽ ڄامشورو جي مست هوائڻ جا مزا ماڻڻ کان محروم رهيو. ان دوران 1998ع ۾ ڪنهن اخبار ۾ اشهتار پڙهي اسلام آباد جي هڪ خانگي ادري، نيشنل انسٽيٽيوٽ آف جرنلزم ۾ سنڌي صحافت جي ڊپلوما لاءِ داخلا ورتي، جيڪي علامه اقبال اوپن يونيورسٽي وانگر مقامي زبان ۾ ڪورس ڪرائين ٿا. 6 مهينن جو ڪورس ڪيائين، جنهن ۾ پوري سنڌ ۾ اي. ون. گريڊ سيڪنڊ پوزيشن حاصل ڪيائين. هرجي لال 1987ع کان 1996ع تائين سندر شيوا منڊلي ڪوٽڙيءَ جو انچارج به ٿي رهيو آهي. جتي هن وڏن تاريخي ڌرمي پستڪن شريمد ڀڳونت گيتا، شو پرڻ، شري گرو گرنٿ صاحب سميت ڪيترائي پستڪ ترتيب ڏنا. وڏن ڌرمي پستڪن جي مين پيجن تي هرجي لال جو نالو شايع ٿيو، هرجي لال صحافت جي شروعات ”مهراڻ“ اخبار جو رپورٽر بڻجي ڪئي، ۽ اها سندس لاءِ وڏي فخر جي ڳالهه آهي، ته جنهن اخبار تان هن صحافت جي شروعات ڪئي، اڄ انهي اخبار جو نيوز ايڊيٽر بڻيو. گذريل 16 سالن کان مختلف اخبارن روزاني ”سنڌ“، روزاني ”سوڀ“، روزاني، ”خبرون“، روزاني ”تعمير سنڌ“، روزاني ”سنڌو“ ۽ روزاني ”عبرت“ اخبار ۾ سب ايڊيٽر طور صحافتي خدمتون سر انجام ڏنيون، کيس مختلف سماجي پروگرامن ۾ شرڪت ۽ ٽريننگ ڪرڻ جا ڪيترائي سرٽيفڪيٽ مليل آهن. نوجوانن جي لاءِ يوٿ ايڪٽيوس ٽريننگ ڏيندڙ اداري مهرڳڙهه اسلام آباد طرفان، کيس ايوارڊ مليل آهي. انهيءَ کانسواءِ پاڪستان ميگهواڙ ڪائونسل جي صدر، وڪيل ارجن داس طرفان بابا گرو نانڪ ڪانفرنس، پنو عاقل جي موقعي تي امر وير لڌارام ايوارڊ سان نوازيو ويو. مارچ 2014ع تي اسلام آباد ۾ بين الاقوامي صحافين جي حقن بابت سيمينار ڪوٺايو ويو. جنهن ۾ پوري مُلڪ جا نامور صحافي شامل ٿيا. اُتي سنديش پبليڪيشن جي صحافي، هرجي لال کي دعوت ملي ۽ اچڻ ۽ وڃڻ جو جھاز جو ٽڪيٽ موڪليو ويو، جا هُن اٽينڊ ڪئي ۽ کيس سرٽيفڪيٽ سان نوازيو ويو. اهڙي طرح مختلف اخبارن ۾ نوڪري ڪندو رهيو، ۽ سندس صحافت ۾ تجربو وڌندو رهيو. کيس نوجوانن جي ليڊرشپ جي حوالي سان ٽريننگ ڏيڻ واري اداري، مهر گڙهه (اي سينٽر فار ٽريننگ اسلام آباد) انٽرويو ۾ پاس ڪيو، ۽ ٻن مهينن لاءِ اسلام آباد وڃي ٽريننگ ڪئي، ۽ هرجي لال ميگهه ونس جاتيءَ جو پهريون شخص هو، جنهن ان اداري مان ٽرنينگ حاصل ڪئي. سال 2008ع ۾ مُڪيش نالي سان رابطو ٿيو. ان کي به ٽريننگ لاءِ اسلام آباد موڪليائين. هرجي لال کي ٻئي سال مهر گڙهه سينٽر وارن صحافت تي ليڪچر ڏيڻ لاءِ اسلام آباد گهرايو، ۽ مڪيش جي ملڻ سان هُن کي هڪ ساٿي ملي ويو ۽ هرجي لال پنهنجو خواب پورو ڪرڻ لاءِ، هندو برادريءَ جي اخبار ڪڍڻ لاءِ دوستن سان رابطا شروع ڪيا. مڪيش ميگهواڙ سان گڏجي، 2010ع ۾ اخبار بابت پهرين ميٽنگ ميرپورخاص ۾ رکي وئي، جتي هندو برادريءَ جي ڪيترن ئي باشعور ماڻهن شرڪت ڪئي، جنهن ۾ اخبار ڪڍڻ جو پروگرام ٺاهيو ويو، جيڪو سندس پراڻو خواب هو. 2010ع جي شروع ۾ هرجي لال ۽ مڪيش گڏجي سنڌ جي مختلف شهرن ۾ ماڻهن سان ميٽنگون ڪيون، ته انهن انهي ڳالهه کي تمام گهڻو ساراهيو ته هندو برادريءَ لاءِ ڪا اخبار نڪري رهي آهي. اهڙيءَ طرح هرجي لال هفتيوار ”سنديش“ اخبار جو آغاز ڪيو. هرجي لال پهريون ميگهه ونس جاتيءَ جو فرد آهي، جنهن پاڪستان ۾ پهرين هندو ڪميونٽيءَ جي اخبار ڪڍي پنهنجو پاڻ کي مڃرايو آهي. هن کان اڳ هندو برادريءَ جي لاءِ باقاعدي ڪابه اخبار شايع نه ٿي هُئي. ان جو سبب اهو هو ته اونچي درجي جا هندو سرمائيدار، ڪڏهن ڪونه چاهيندا هئا ته هيٺين طبقي جي هندن ۾ ڪو شعور اچي. اخبار ڪڍڻ ڪو سولو ڪم نه هو، جو اڄ تائين ڪنهن به همت نه ڪئي. هڪ انداز ي ۽ مطابق پاڪستان ۾ 50 لک هندو رهن ٿا. عام اخبارن ۾ هندن جو ذڪر ٿئي ٿو پر انهن ۾ ايتري گنجائش ڪونه ٿي هجي، جو هندوئن جا مسئلا کولي لکي سگهن.ان ڪري هرجي لال جيڪا همت ڪئي، ان تي کيس تمام گهڻي پذيرائي ملي. بي بي سي اردو لنڊن طرفان هرجي لال ۽ سنديش اخبار جو پروفائل شايع ڪيو ويو، جيڪو بي. بي. سي. اردوءَ جي ويب سائيٽ تي موجود آهي، جنهن کان پوءِ دنيا جي وڏي ۾ وڏي نيوز اداري ٽائمز يو. ڪي. طرفان يوڪي مان پاڪستان هڪ ٽيم موڪلي وئي، ان ٽيم پاڪستان اچي هرجي لال جي گهر پهچي، سنديش اخبار بابت فلم ڊاڪيومينٽري تيار ڪئي، جيڪا پڻ ٽائمز جي ويب سائيٽ تي جاري ڪئي وئي، جنهن کان پوءِ دنيا جي 15 کان 20 سماجي ۽ نيوز ويب سائٽن تي هرجي لال جو فور فائيل جاري ڪيو ويو، ويب ڊائريڪٽري وڪي پيڊيا ۾ پڻ هرجي لال ۽ سنديش اخبار کي شامل ڪيو ويو آهي، شروعات ۾ سنديش اخبار دوستن کان چندو ڪري ڪڍي ويندي هئي، بعد ۾ ڪراچيءَ جي هڪ اداري ٽي ٽو ايف جي ڊائريڪٽر سبين محمود (سبين محمود کي تازوئي نامعلوم دهشتگردن گوليون هڻي قتل ڪري ڇڏيو)، هرجي لال کي هڪ سال سپورٽ ڪيو ۽ سنديش اخبار باقاعدگيءَ سان جاري رهي. هرجي لال جو چوڻ آهي ته صدين کان هندو برادريءَ جا ماڻهو، اڄ به هڪ ٻئي کان نفرت ڪندا پيا اچن مٿين درجي کانسواءِ هيٺين طبقي وارا ميگهواڙ، ڪولهي، ڀيل، باگڙي، وغيره به هڪ ٻئي کي نيچ سمجهن ٿا، جنهن سان اسان پنهنجو تاريخي نقصان ڪري رهيا آهيون. اسان سڀني کي پاڻ ۾ ايڪتا پيدا ڪرڻ کپي، ۽ هڪ ٻئي سان گڏ مانُ ۽ مريادا سان رهي، قومي ترقيءَ طرف وک وڌايون، ۽ پنهنجو ۽ پنهنجي ملڪ جو نالو روشن ڪريون.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)