پروفيسر هوتچند گهلڙو

(1952–04–01 کان 2008–10–27) وِيا سي وينجهار، هيرو لال ونڌين جي، تنين سندا پويان، سيهي لهن نه سار، ڪُٽين ڪٽ لوهار، هاڻي اُن ڀيڻيين! (شاهه) ڪڪرن جي رحم ڪرم تي ساهه کڻندڙ، صحراءِ ٿر جي مٽيءَ، تاريخ ۽ تهذيب جي مٽي آهي. هتي وقت جي نبض تي هٿ رکندڙ اهڙا انيڪ ڪردار پيدا ٿيا آهن، جن جي شخصيت، حالتن جي آرهڙ ۾ گهاٽي ڇانوري جيئن محسوس ٿي آهي. جن زندگيءَ جي مختلف شعبن ۾ پنهنجي ڏاهپ جو نور نچوئي، ٻاٽ کي جوت بخشي آهي. ٿر ڌرتي علم، ادب، آرٽ، موسيقي، انساني خدمت ۽ وطن دوستيءَ جي راهه ۾ اونداهين سان مقابلو ڪيو، انهن ئي ماڻهن مان پروفيسر هوتچند گهلڙو به ڳڻي سگهجي ٿو. 01 اپريل 1952ع تي کيتلاري تعلقه ڏيپلو ۾، سرڳواسي ٽِمون مل گهلڙو جي گهر ۾ جنم وٺندڙ هوتچند، پنهنجي پرائمري تعليم اباڻي ڳوٺ هريجن ڪالوني اسڪول مان حاصل ڪئي، مڊل گرڙاٻهه مڊل اسڪول مان، ۽ ميٽرڪ هاءِ اسڪول مٺيءَ ۾ ۽ انٽرميڊيئٽ شاهه لطيف ڪاليج ميرپورخاص مان پاس ڪيائين، ميڊيڪل ۾ سليڪشن نه ٿيڻ باوجود همت نه هاريائين، ۽ 1972ع ۾ سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو مان MSc فرسٽ ڪلاس ۾ پاس ڪيائين، ۽ ڏيپلو هاءِ اسڪول ۾ HST مقرر ٿيو. بعد ۾ پبلڪ سروس ڪميشن جو امتحان ڏيئي، 1980ع ۾ نوابشاهه ۾ ليڪچرر مقرر ٿيو، ۽ پوءِ اُتان سنڌ مسلم سائنس ڪاليج ڪراچي، ان کانپوءِ زندگيءَ جو وڏو عرصو پروفيسر رهي اُتي گذاريائين. ٿر ۾ پوءِ کيس ڊي. او. اليمنٽري جي ذميواري سونپي وئي، انهيءَ ذميواري سان گڏ ڊي. او سيڪنڊري ۽ اِي. ڊي. او. ۽ وري ڊي. او. سيڪنڊري مقرر ڪيو ويو. سندس اي. ڊي. او. ٿرپارڪر جي مقرريءَ دوران، تعليم کاتي ۾ استادن جي ڀرتيءَ لاءِ ٽيسٽ ورتي وئي، ضلعي ٿرپارڪر ۾ ان ٽيسٽ ۾ جيڪي اميدوار سٺن نمبرن سان پاس ٿيا، انهن جي ميرٽ لسٽ ٺاهڻ لاءِ پروفيسر هوتچند کي سربراهه مقرر ڪيو ويو. ان ميرٽ لسٽ ٺاهڻ دوران کيس اقتداري ڌُر جي انيڪ ماڻهن طرفان، گهٽ نمبرن وارن کي ميرٽ لسٽ ۾ شامل ڪرڻ لاءِ شفارشون ڪيون ويون، پر هن مجاهد اصولن تي قائم رهندي ڪنهن جي به ٻُڌي، ۽ سفارش وارن خطن، ڇٺين جا ڪٽا ڀري کڏ ۾ اڇلائي ڇڏيائين، ۽ نج ميرٽ تي حقدار اميدوارن جي ميرٽ لسٽ ٺاهي تيار ڪيائين. اُن وقت جي وزيراعليٰ پنهنجي آفيس ۾ سنڌ جي سمورن ڊي. اوز کي گڏجاڻيءَ گهرائي تفصيل معلوم ڪيا. پروفيسر هوتچند جڏهن ٿرپارڪر جي ميرٽ لسٽ پيش ڪئي، ته پاڻ اُن تي ڪاوڙ جو اظهار ڪري ڇڏيو اها لسٽ ئي رد ڪري ڇڏي، کيس ٻيهر لسٽ ٺاهڻ لاءِ چيو ويو، پر هن انڪار ڪري ڇڏيو ان کانپوءِ کيس انتقامي ڪاررواين جو نشانو بڻايو ويو، ۽ معطل ڪيو ويو. پروفيسر هوتچند علم ۽ ادب جو وسيع مطالعو رکندو هو، ۽ سندس ڳالهائڻ جي لهجي مان اعليٰ دماغ جي پرک پئجي ويندي هئي. زندگي ۽ حالتن جي تجربن هئڻ ڪري سندس ڳالهين ۾ گهرائي هوندي هئي، ۽ وقت جي وارتائن ۾ ويڙهيل خيال هر ماڻهوءَ کي ڇڪي وٺندا هُئا، ۽ دلين کي ڇُهندڙ هوندا هئا. کيس ٿر جي ڏکن، ڏوجهڙن ۽ پيڙائن جو بخوبي اندازو هو ۽ اهي درد کيس تڙپائي وجهندا هئا. مزاج نيڪ نيت ۽ سادگيءَ وارو رکندڙ هيءُ شخص سياسي حرامپاين جي هِن دوکيباز دؤر ۾، ڪيئي ڀيرا ڀوڳنائنن مان گذرندو رهيو. سرڳواسي پروفيسر هوتچند ميگهواڙ برادريءَ ۾ تعليمي ۽ سماجي سجاڳي پيدا ڪرڻ لاءِ به ڪافي ڪم ڪيو. سماجي بُراين کان بچڻ، پاڙي ۽ پاڙيسريءَ سان سٺي سلوڪ سان هلڻ، محنتون ڪري مقام ماڻڻ، وڏن جي عزت ڪرڻ، اخلاق جو دامن نه ڇڏڻ هڪٻئي سان پيار محبت سان پيش اچڻ، سماجي باهمي تعلقات جو سنگم برقرار رکڻ، بُرن کان پاسو ڪرڻ، شراب وغيره نه واپرائڻ ۽ سماجي اخلاقي ڏوهه ڪندڙن سان سماجي بائيڪاٽ ڪرڻ لاءِ هُن تمام گهڻو پاڻ پتوڙيو، ۽ نصيحتون ڪيون. ڪافي ليڪچر به ڏنا ذهني سجاڳي بيدار ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. 27 آڪٽوبر 2008ع تي هيءُ مهان ماڻهو ڊگري ڪاليج مٺيءَ ۾ ڪيميسٽريءَ جو پيرڊ وٺي رهيو هو، ته اوچتو دل جي تڪليف ٿي پيس، کيس فوري علاج لاءِ اسپتال داخل ڪيو ويو پر تڪليف وڌي وئي، ۽ ٻن ڪلاڪن اندر دم ڌڻيءَ حوالي ڪيائين پهرين شادي سرڳواسي لڌارام پنئار ڏيپلو جي نياڻي لڇمي سان ڪيائين، جنهن مان کيس 4 نياڻيون ۽ 3 پٽ پرويز، سنيل ڪمار ۽ انيل ڪمار آهن. پهرين گهر واريءَ جي فوت ٿيڻ کانپوءِ ڀاءُ سونو مل جي اصرارتي ٻي شادي وينجهڻياري جي راڻو مل کنڀوءَ جي گهر مان ڪيائين. ٻي گهر واري بختاور مان کيس هڪ پُٽ ۽ ٻن نياڻين جو اولاد آهي. 27 آڪٽوبر 2008ع تي ٿيل سندس مَرتئي نه رڳو ويجهن رشتيدارن جي اکين جا اڱڻ ڳوڙهن مينهن سان ڀڄايا، پر سمورن ٿر واسين جي دلين جا ٿاڪ هيڪلا ۽ اداس ڪري ڇڏيا. هن فاني دنيا کي ڇڏڻ ۽ موت سان ملاقات ڪرڻ هر وُجود لاءِ لازمي امر آهي، پر ڪي ڪي موت اهڙا هوندا آهن جيڪي سماج جو اجتماعي نقصان سمجهايا ويندا آهن، ۽ نه پورو ٿيندڙ خال سمجهيا ويندا آهن. سرڳواسي پروفيسر هوتچند جو وڇوڙو هڪ درد جي قيامت برپا ڪندڙ سانحو آهي، جنهن کي ڪڏهن به وساري نه ٿو سگهجي!!! ڪي ڪي ماڻهو تاريخ ٿين ٿا، گهايل ڌرتيءَ جي سيني تي گهري چيخ ٿين ٿا، جا سڀني کي جاڳائي ٿي، جا تقديرون بدلائي ٿي!! (اياز)

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)