فقيرا فقيرو ڪانٺيسا

اچو بُت پرستو گلن کي چمون، چمون پاڻ نازڪ هٿن کي چمون، پٿر جي خدا کان ڇا هاڻي گهرون، تراشيا جنهين تن هٿن کي چمون، زماني گهڻن جا سبي چپ ڇڏيا، چيو جنهن به سچ تن چپن کي چمون. سنڌ جي سونهاري ۽ درويشن جي ڌرتي پنهنجي ڪُک مان ڪيترائي بي بها هيرا، ڪلاڪار، چترڪار، اديب، شاعر جنم ڏنا آهن، جيڪي دنيا جي هر خطي ۾ چمڪندا نظر اچن ٿا. اهڙي ئي هڪ مهان، آدرشي انسان، مجسما ساز فقيرو، تاريخ 1979-8-7 تي شادي پلي تعلقي عمرڪوٽ ۾ کيمچند ڪانٺيسا جي گهر اک کولي. سندس ماتا سونل ٻائي ڀاٽيا ڳوٺ سلطان آباد جي آهي. پاڻ شادي سال 2005ع تي ٽنڊو غلام حيدر مان، سورام وينجهوڙو جي ڌي پونم جي سان ڪئي. جنهن مان کيس هڪ پُٽ دليپ ڪمار آهي، جنهن جي هن وقت عمر چار سال آهي. ورهاڱي کان اڳ بناس ڪانٺا ضلع جي سورهاڙ جي سونهري گام، ساڻهارا کان ٻارن ٻچن سميت سندس ڏاڏو بيکارام، پيرن پنڌ ڪري اچي شادي پلي رهائش اختيار ڪئي. جتان سال 1980ع ۾ وري لڏي اچي ٽنڊوالهيار ۾ رهائش اختيار ڪئي. سندس ڏاڏو بيکارام ۽ سندس والد کيمچند مشهور رازا ۽ مجسماساز هئا. پاڻ پرائمري تعليم اسڪول پاڪ سنگهار چمبڙ روڊ مان ڪئي. سال 1994ع ۾ ميٽرڪ به ساڳي اسڪول مان ڪئي. انٽر آرٽس ايس. ايم ڪاليج ٽنڊو الهيار ڪاليج مان 1996ع ۾ ڪئي. ڊرائينگ اليمنٽري ۽ انٽر سال 1992ع ۾ پاس ڪيائين. پاڻ تمام غريب هوندا هئا. اُن وقت ايترا پيسه نه هئا جو پينسل يا پنو وٺي سگهن، تنهن ڪري سيمنٽ جي ڳوٿرين جي خاڪي پني تي ڪوئلي سان پنهنجي ڪلا جي شروعات ڪيائين، ۽ اندر جو ڪلاڪار جاڳي پيو. تنهن کانپوءِ پنهنجي زندگيءَ جون سڀ خوشيون هڪ پاسي رکي، پاڻ کي هميشه لاءِ فن لاءِ ارپي ڇڏيو، جو اڄ تائين فن سان لاڳاپيل آهي ۽ پنهنجي شهرت سان ستين آسمان کي ڇُهي، اڃا به اڳتي نڪري ويو آهي، ۽ دنيا جي ليول تي ڏاڍو نالو ڪمايو آهي. تصويري رنگ ۾ ماستر هيجارام، ڊرائينگ ٽيچر کان سکيا ورتي، ۽ پوءِ 1992ع ۾ بهترين استاد نظام الدين ڏاهري ٽنڊو الهيار کان ڊرائينگ ۽ آرٽ جو ڪم سکيو. جيڪو هينئر CD سنڌ ۾ ليڪچرار آرٽ آهي، ۽ هن فتاح علي هاليپوٽو صاحب کان تمام گهڻو پرايو، ۽ اڃا تائين وٽانئس سکي پيو. فقيرو ڪانٺيسا کي رنگن جي ڪائنات ۽ مجسمن جي دنيا پنهنجي ڏاڏاڻي ۽ اباڻي ورثي ۾ ملي. سڀ کان پهريائين هن هنومان جي هڪ وڏي مورتي ٺاهي، جيڪا هن جي پهرين تخليق هئي ۽ جيڪا ٽنڊي الهيار جي رام ديو جي مندر ۾ رکي ويئي، جيڪا رام مندر ۽ بابري مسجد جي تڪرار ڪري ڪِن شر پسندن هن جي تخليق کي ڀڃي ڀور ڀور ڪري ڇڏيو. انهن شرپسندن نه رڳو سندس مورتين کي ريزا ريزا ڪيو، پر پوري سنڌ جي سڀيتا کي داغدار ڪيو هو. سندس مجسماسازي جو فن ڦهلندو رهيو. 2001ع ۾ هن جي زندگيءَ جو پهريون وڏو امتحان آيو، پر هيءُ شخص انهي امتحان مان آساني سان پار ڪري ويو. پال جيڪو آمريڪا اسپتال ۾ ڪم ڪندو هو، جيڪا رتن آباد ۾ آهي، ۽ جتي هن کي 20x8 فوٽ جي Last Super جو مسجمو ٺاهڻ جو آرڊر مليو. جو هن ڏينهن رات محنت ڪري فائيبر گلاس تي اهو مجسمو تيار ڪيو، جيڪو چئن مهينن ۾ مڪمل ٿيو. جنهن کي ڪرسچن لاسٽ سُپر سڏين ٿا. جنهن جي معنيٰ آهي ”آخري کاڌو“. اُتي مختلف ملڪن کان ايندڙ انگريزن جڏهن اهو ڪم ڏٺو، ته پڇيو ته اهو ڪٿان کڻي آيا آهيو؟ جتي پال ٻڌايو ته اهو ڪم فقيرو ٽنڊي الهيار واري ڪيو آهي، جيڪو هُنن تمام گهڻو ساراهيو. اُهي انگريز جڏهن واپس پنهنجي ملڪ ويندا هُئا، ته اُتان ايندڙن کي ٻڌائيندا هئا ته فقيرو آرٽسٽ سان ضرور ملجو! 1996ع ۾ اينڊريو جي هڪ خوبصورت پينٽنگ ٺاهي، جنهن جي نمائش سندس سنگت طرفان ڪئنيڊا ۾ ڪرائي ويئي، پر پاڻ ڪئنيڊا ڪونه وڃي سگهيو. اينڊريو جي تصوير ڪئنيڊا وارن کي ايڏو ته متاثر ڪيو، جو انهن سنڌي فنڪار کي ڪئنيڊا ۾ رهڻ جي آفر ڪئي. پر هي شرميلو سنڌي جوان، سنڌ جي ساگر جي ڇولين کي ڇڏي نه ٿي سگهيو. سندس ٺاهيل مجسما ڳالهائيندا آهن، انهن سان، جيڪي انهن جي ٻولي سمجهن ٿا. سال 2000ع ۾ سندس مامي مايون ڀاٽيا جي هڪ مجسمو ٺاهيو، جيڪو پاڻيءَ جي کوٽ ۽ معاشي بحران ڪري، اهوهو هاري هو، جنهن جو بدن اُگهاڙو هو ۽ گھري سوچ ۾ گم سُم ويٺل آهي. جنهن کي ڏسڻ سان ائين محسوس ٿئي ٿو ڄڻ زنده حالت ۾ آهي. اجهو ٿو پاڻيءَ لاءِ ٻاڏائي ۽ احتجاج ڪري! ڏاڍي خوبصورت تخليق ڪئي، جيڪا سندس اوطاق ۾ رکيل آهي. 2005ع ۾ لاهور واسڻ سندري حُميره عباس، جيڪا ورلڊ ليول جي آرٽسٽ آهي ۽ جرمنيءَ جي برلن يونيورسٽيءَ ۾ آرٽ جي ليڪچرار آهي، جنهن ڪاما سوترا سيريز جا ٻه مجسما پاڻ ٺاهيا پر ٺاهي ڪونه سگهي، پوءِ لاهور جي مشهور مجسما سازن کي ٺاهڻ لاءِ چيو ويو پر اهي به ڪونه ٺاهي سگهيا، جيڪا هُن چاهيو ٿي. تڏهن هن ڇوڪري پنهنجي دوست ۽ استاد مير محمد علي ٽالپر کي چيو ته فقيرو کي گهرائي مجسما ٺهرائي ڏيو. لاهور جا مجسما ساز اُهو ڪم ٻن مهينن ۾ پورو نه پي ڪري سگهيا ۽ چيو ته اسان هيڏا وڏا آرٽسٽ آهيون پر اهو ڪم نه پيا ڪري سگهون. هڪ ننڍو آرٽسٽ ٽنڊو الهيار مان گهرايو ويو آهي. فقيرو انهن کي چيو ته اهو ڪم اٺن ڏينهن ۾ پورو ڪري ڏيندس، منهنجو واپسيءَ جو ٽڪيٽ به بوڪ ڪرايو ويو. انهن آرٽسٽن چيو ته ڪم ۾ ٻه مهينا لڳندا پوءِ هلي ڪم ڏسنداسون. پوءِ جڏهن هُنن کي خبر پئي ته هو مجسما ٺاهي واپس پيو وڃي، تڏهن ايمرجنسيءَ ۾ ملڻ آيا ۽ ڪم ڏسي دنگ رهجي ويا، ۽ تمام گهڻو پسند ڪيو، ۽ چيو ته پاڪستان ۾ ايترو سٺو ڪم ۽ ٿوري وقت ۾ ڪم ڪندڙ ڪير ڪونه ٿو ڪري سگهي. اوهان اهو ڪم ڪيو آهي، بلڪل اوهان مهان ڪلاڪار آهيو. سال 2005ع ۾ اسڪاٽلينڊ جي آرٽسٽ صوفي، جيڪا لاهور جي B.N.U يونيورسٽيءَ ۾ ليڪچرار آهي. هالينڊ دنيا جي زميني جنت آهي. صوفي به هن مجسما ساز جي ڪم مان ايڏي ته متاثر ٿي، جو اُن گوري ميم پنهنجو ذاتي Bust ٺهرائڻ لاءِ ڏنو، جنهن ۾ هو روبرو پنهنجو وات ڦاڙي بيٺل آهي، ۽ جيڪو هُن صرف نوَ ڏينهن ۾ مڪمل ڪري، عالمي رڪارڊ قائم ڪيو، جنهن جو صوفي اسلام آباد، انگلينڊ ۽ ممبئيءَ ۾ نمائش ڪرائي چُڪي آهي. سال 2007ع ۾ استنبول ترڪيءَ ۾، دنيا جي 70 مُلڪن مان 110 آرٽسٽ گهرايا ويا. پاڪستان مان فقيرو ۽ حميرا عباس حصو ورتو، ڪاماسوترا سيريز تي 3 مجسما ٺاهيا. جنهن جو نالو Lesson on love جي ڪم جي حوالي سان دنيا جي آرٽسٽن سان گڏ ڪم ڪرڻ جو موقعو مليو، جتي به هن جو ڪم سارهايو ويو. سال 2007ع ۾ جڏهن دنيا جا سڀئي آرٽسٽ ۽ مجسماساز گڏ ٿيا، ته ڪراچي واري سنگت راشد رانا، هن ڏانهن به انهي پروگرام ۾ شرڪت لاءِ ڊيٽا فارم موڪليو. جيڪو تمام وڏي ۽ ڊگهي بايوڊيٽا آهي، پر هيءُ طبيعت ۾ ناسازي جي ڪري نه شرڪت ڪري سگهيو، نه اهو فارم ڀري موڪلي سگهيو. تاريخ گذري ويئي. هن سانوري صورت واري آرٽسٽ صرف فارم جا 3 خانا جن ۾ نالو فقيرو، تعليم انٽر، ائڊريس ٽنڊو الهيار لکي 10، 15 پنهنجي ٺاهيل مجسمن جا فوٽوگراف شامل ڪري موڪلي ڇڏيا. جڏهن اُهي وي. سي ايل وارن وٽ پهتا، ته اُتي آيل پرڏيهي انٽرنيشنل فنڪارن کان رڙ نڪري ويئي، ۽ وائڙا ٿي ويا ته مار! هيڏو وڏو فن! ۽ پوءِ اُتي تنظيم ۽ دنيا جي سڀني پرڏيهي فنڪارن سنڌ ڌرتيءَ جي رنگ واري هن فقيري ڪاٺيسي سنگتراش کي پوري دنيا جو سڀ کان وڏو عظيم ۽ تيز ترين سنگ تراش قرار ڏنو، جيڪو هن لاءِ نه پر پوري سنڌ ۽ سنڌين لاءِ هڪ وڏو اعزاز آهي. جيڪو هڪ ميگهه ونس سنڌي پوري دنيا جي وڏن وڏن آرٽسٽن کي هارايو. هو اڪيلو فن کٽڻ جو فن ڄاڻي ٿو، جنهن سنڌ ڌرتيءَ جو نانءُ پوري دنيا ۾ روشن ڪيو، ۽ ڌرتي ماتا جو قرض ادا ڪيو. سال 2006ع ۾ دنيا ۾ سڀ کان وڏي بي. بي. سي ڊاٽ ڪام اسلام آباد کان هن ميگهه ونس ڪلاڪار فقيرو جي مجسمن جي هڪ ڊاڪيومينٽري ٺاهي، ۽ سندس انٽرويو ورتو، جيڪو Live ڏيکاريو ويو. پوري دنيا جي ڪروڙين ماڻهن ڏٺو. اهڙو اعزاز دنيا ۾ تمام گهٽ ماڻهن کي ملندو آهي. جيڪو اسان جي ميگهه ونس جاتيءَ لاءِ فخر ۽ ڳاٽ اوچو ڪرڻ واري ڳالهه آهي. دنيا ۾ پڪاسو جيڪو مجسما سازيءَ ۾ وڏو نانءُ آهي، پر هي اُن کان به اڳتي نڪري ويو آهي. فقيرو ڪانٺيسا چوڏهين صديءَ جي آرٽسٽن مائيڪل اينجلو برنسني، ليو اونڊو ۽ ڊيوڊ هن جا پسنديده مجسماساز آهن. اُنهن کان متاثر ٿي ڪم ڪري رهيو آهي. هن جي سڄي فن ۾ انهن جي خوشبوءِ اچي ٿي. سال 2008ع ۾ ڪينويس گئلري ڪراچيءَ ۾ نمائش 4 Men Show ڊرائينگ جي باري ۾ مقرر ٿي، جنهن ۾ سندس 6 تصويرون رکيون ويون. جيڪي ٽي لک روپين ۾ وڪرو ٿيون. سال 2010ع ۾ سنڌ ميوزيم حيدرآباد ۾ جناب فتاح هاليپوٽي ”جي آسي پاسي“ اهو شو گرين ڪارڊز موم، انگلنڊ گئلري وارن رکيو هو. گئلريءَ جو انچارج حماد نثر هو، جتي جناب فتاح هاليپوٽو جي 7 شاگردن جو ڪم رکيل هو. جنهن ۾ فقيرو ميگهه ونسيءَ جون 10 عدد ڊرائينگ ۽ هڪ عدد ڪرشن ڀڳوان جي ساڍا 7 فوٽ جي مورتي رکي، اهو فقط خالي شو هو. اهو ڪم وري 2010ع ۾ وي ايم. گئلري ڪراچيءَ ۾ شو فار سيل مقرر ٿيو، جتي فقيري جون 10 پينٽنگ في پينٽنگ 50 هزار کان ڏيڍ لک تائين وڪرو ٿي. ڪرشن ڀڳوان جي مورتيءَ جا ڇهه لک روپيه مليا. پاڪستان جي گئلرين ۾ هيءُ پهريون دفعو هو، جنهن ۾ ڪرشن ڀڳوان جي مورتي رکي ويئي. جيڪي به پراڻا آرٽسٽ ۽ فن جا قدردان هئا، تن اهو تسليم ڪيو ته اسان ساري دنيا ۾ ڪم ڏٺو، پر اڄ پاڪستان جي هن مهان آرٽسٽ جو ڪم ڏسي ايڏو ته متاثر ٿيا آهيون، جو اهڙو ڪم ڪٿي به نه ٿيل آهي. واقع هيءُ هڪ وڏو ڪلاڪار آهي. سندس ڪم ۾ استعمال ٿيندڙ سامان فائيبر گلاس پلاسٽ آف پئرس، ڪائي جون مورتيون، پٿر مان سنگتراشي، مٽيءَ مان ۽ پلاسٽي سين (موم) مان مورتيون ٺاهيندو آهي، ۽ ننڍو ڀاءُ وجئه ڪمار به مجسما ساز آهي، جنهن جي ٺاهيل بابا رامديوَ جي گهوڙي تي سوار خوبصورت مورت، پاڪستان جي سڀ کان وڏي ٽنڊي الهيار جي راما پير مندر ۾ رکيل آهي. فقيرو ميگهه ونس جو هڪ مهان نالو آهي. اسان پوري قوم کي اهڙن آدرشي ۽ پيارن انسانن لاءِ مانُ ۽ سمانُ آهي. اهڙا پُرش جاتيءَ جا هيرا آهن، ۽ پنهنجي فن سان ميگهه ونس جو نالو پوري دنيا ۾ روشن ڪيو آهي. کيس مڃتا طور وڪيل ارجن داس به امر وير لڌارام ايوارڊ سان نوازيو. اهڙي سادي سودي، کلمک پنهنجي ڪم ۾ سدائين لڳي رهڻ واري سان روبرو ملاقات ڪئي، ته هوهڪ وڏو فنڪار نه، پر هڪ وڏو انسان به آهي ۽ ميگهه ونس جاتيءَ جو اثاثو آهي. اهڙو ئي سندس مهان استاد فتاح هاليپوٽو، جن کيس هدايت ڪئي ته ڪڏهن به پنهنجو فن ڪنهن وڏي ماڻهو اڳيان کڻي نه وڃجو ۽ نه رلائجو، ماڻهو چوندا ته فقير ڪستو کڻي پنڻ اچن ٿا، هي پينٽنگ کڻي پنڻ آيو آهي. جنهن ڳالهه تي پورو عمل ڪري ٿو. ڪيڏا به وڏا ماڻهو هجن ٿا پر پاڻ ڪهي اچي فقيرو سان ملن ٿا. پاڻ ڪنهن اڳيان نه ويو آهي. اها هڪ مهان ڪلاڪار جي مهان ڪلا آهي.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)