هرجي لال واگهيلا

سب بن تو چندن نهين، سوراڪا دل نانهه، سب سمندر موتي نهين، يون ساڌو جگ مانهه. سنڌ ۾ مصوّرن پنهنجي فن سان معاشري جي عڪاسي ائين ڪئي آهي، جيئن هنن جي هٿن ۾ هر شيِءِ زنده هجي ۽ ساهه کڻندي هجي. شايد اهوئي سبب آهي جو انهن جي آرٽ ۾ فطري سونهن، احساس، سماجي حالتون، ناانصافي ۽ استحصال کي ڏسي سگهجي ٿو. اهڙن ئي مصوّرن ۾ هڪ مهان آرٽسٽ، شري هرجي لال واگهيلا، جنهن تاريخ 1 جنوري 1965ع تي شري وسرام واگهيلا، ڳوٺ ميرپوربٺورو ضلع ٺٽو ۾ جنم ورتو. سندس ماتا جو نالو شريمتي ٻُڌي ٻائي، ذات چاوڙا، جا حيدرآباد شهر جي آهي. شري هرجي لال پرائمري تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول ميرپور بٺورو مان ورتي ميٽرڪ سال 1980ع ۾ گورنمينٽ هاءِ اسڪول بوائز ميرپوربٺورو مان پاس ڪيائين. انٽر سال 1982ع ۾ گورنمينٽ سجاول سائنس ڪاليج بوائز مان ڪئي. سال 1992ع ۾ ڊرائينگ ۾ ماسٽر ڊگري، ڊرائينگ ٽيچرس ٽرنينگ سينٽر حيدرآباد مان حاصل ڪئي، ۽ 1992ع ۾ ايم. اي. پوليٽيڪل سائنس ۾ يونيورسٽي آف سنڌ مان پاس ڪيائين. کيس ننڍپڻ کان ڊرائينگ جو شوق هو، سو پهريائين محمد هاشم بروهيءَ کان 1973ع ۾ ڊرائينگ سکي، ڊرائينگ ۾ هُن جو استاد پهريون سائين عبدالفتاح هاليپوٽو، اسڪول ۾ ممتاز شاهه ۽ ٺارو شاهه کان ڪم سکيو. شري هرجي لال واگهيلا کي پهريائين ڊرائينگ ٽيچر جو آرڊر 1987-06-18 تي مليو، ۽ مڊل اسڪول ميرپوربٺورو ۾ رکيو ويو. سال 2000ع ۾ کيس پروموشن ڏئي BPS-16 ۾ گورنمينٽ ڊرائينگ ٽيچر ٽرنينگ سينٽر حيدرآباد ۾ ڊرائينگ ٽيچر طور مقرر ٿيو، جتي اڄ تائين نوڪري ڪري رهيو آهي، جنهن کي 14 سال ٿي چڪا آهن. پاڻ شادي سال جون 1986ع ۾ شريمتي مينا، ڌي نانجي ذات چاوڙا حيدرآباد شهر مان ڪئي. جنهن مان کيس اولاد 4 نياڻيون ۽ ٽي پٽ آهن. 1. انيل فائن آرٽ ۾ بيچلر ڪئي، نيشنل ڪاليج آف فائين آرٽ لاهور مان پوري پاڪستان ۾ پهرين پوزيشن حاصل ڪري، پنهنجو نالو روشن ڪيو. انهيءَ کي اسٽريليا جي آرٽسٽ عورت، 20 هين صديءَ جي مشهور آرٽسٽ پڪاسو سان ڀيٽا ڏني. ٻيو پٽ ارون پڻ آرٽ جو شاگرد آهي، جنهن 4 سالن جي ڄمار ۾ پينسل سان اسڪريچيز ٺاهي ورتو. ٽيون راجيش ڪمار جو ٽيلر ماسٽر آهي. سائين واگهيلا صاحب هن وقت گورنمينٽ نارمل ٽيچرس ٽرنينگ سينٽر تلڪ چاڙهيءَ جو استاد آهي. جنهن جي چوڌاري حيدرآباد جي شاهوڪار ڪٽنب جا نوجوان گڏجي ڪچهريون ڪندي نظر ايندا آهن. هن جو آرٽ ڊرائينگ جي حوالي سان مشهوري ماڻي چُڪو آهي. اهڙيءَ طرح هن جي آرٽ جو سفر اڃا تائين جاري آهي. واگهيلا صاحب کي معاشري جي سموري لقا کي آرٽ ۾ سمائڻ وارو شوق ۽ ذوق ننڍپڻ کان سندس دماغ ۾ چرپر ڪندو هيو، جنهن ڪري اڄ هن منزل تي پهتو آهي. حيدرآباد ڊرائينگ سينٽر کي 14 سال ارپيا آهن، جتي هن 5 سؤ کان وڌيڪ شاگردن کي آرٽ جو ماهر بڻايو آهي. هرجي لال واگهيلا صاحب سنڌ جي ڳوٺاڻي ۽ ٿري عورت کي خاص موضوع بڻايو آهي. جنهن جي پينٽنگس ۾ عورت سان انصاف ٿيو آهي. اڳ ۾ عورت کي ٻئي درجي طور ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ٿيندي رهي هئي، پر هُن پنهنجي آرٽ ۾ ڪُهڻ بدران انسان جي اعليٰ صورت ۾ سمايو آهي. هُن کان فن جا شوقين مرد ۽ عورتون پنهنجي پسند جا پورٽريٽ ٺهرائي گڏ کڻي ويندا آهن. آرٽ جي قيمت 30 هزارن کان لکن تائين مقرر ٿيل آهي، ان جو نقل به هو ڪونه رکندو آهي. هن جي پينٽگ هال ۾ شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جي تصوير، جا هُن سينئر صحافي حسن مجتبيٰ جي اصرار تي ٺاهي، جيڪو هاڻ آمريڪا ۾ رهي ٿو. هن وقت هڪ ناچڻي عورت جي تصوير تي ڪم ڪري رهيو آهي، جيڪا ڪراچيءَ جي عورت تيار ڪرائي رهي آهي. جنهن تصوير تي هڪ لک روپيه جي قيمت مقرر ڪيل آهي. سائين واگهيلا صاحب جو خيال آهي ته اڄ جديد دؤر ۾ آرٽ مرڻ بدران نکرجي رهيو آهي. ماضيءَ جي ڀيٽ ۾ آرٽ وڌيڪ ترقي ڪئي آهي. ماڻهو جديد ٽيڪنالاجيءَ جي استعمال ڪرڻ باوجود، آرٽ کان منهن نه موڙيو آهي. فائن آرٽ جو مقابلو سائنس جي ايجاد ڪيل ڪئميرا نٿي ڪري سگهي. هُن پورهيتن جو روايتي ڏانٽي هٿوڙي جو نشان تيار ڪيو، جنهن ۾ قلم جو پڻ اصافو ڪيو ويو. جيڪو تحفو هُن ريٽا شاهاڻيءَ کي ڏنو آهي. هرجي لال جو چوڻ آهي ته هتي ماهر آرٽ عبدالفتاح هاليپوٽي، عبدالشڪور سومرو ۽ ٻيا وڏا نانءُ 30 سالن تائين پنهنجي ڏات ارپي ويا آهن. هتي پينسل آرٽ سيکاريو وڃي ٿو. هُن گهڻو ڪم ڊرائينگ آرٽ تي ڪيو آهي. شاعري ۽ ٻئي موضوع تي مشتمل ڪتابن جا 150 ٽائيٽل به ٺاهيا آهن، جن وڏي مقبوليت ماڻي آهي. سندس چوڻ آهي ته سنڌ ۾ آرٽسٽ معاشي بدحاليءَ جو شڪار آهن. کين ثقافت کاتي پاران مڃتا نه ڏيئي تاريخي نا انصافي ڪئي ويئي آهي. هُن پنهنجي اولاد جي پڙهائي لاءِ 10 لکن جو وياج کنيو، جو اڃا تائين ادا ڪرڻ جي مرحلي ۾ آهي. هن آرٽ ۾ تصور کان آزاد ٿي حقيقي پهلو اجاگر ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. سندس سنڌ جي شاگردن کي هدايت آهي ته اهي هن سنيٽر ۾ داخل ٿي سگهن ٿا. جن کي ماهر استاد سکيا ڏيڻ لاءِ تيار آهن. تيزيءَ سان تبديل ٿيندڙ دنيا ۾ آرٽ جي ڏات کي محفوظ بنائڻ لاءِ نوجوانن کي اڳتي اچڻ گهرجي، هي ڏات انسانيت لاءِ وڏي ميراث آهي. ماضيءَ جي ڀيٽ ۾ آرٽ کي سڃاڻڻ ۽ آرٽ ٺاهڻ لاءِ آسان اصول مارڪيٽ ۾ موجود آهن. انهي عمل ۾ قيمتي قديمي دؤر جي ماهر استادن جو وڏا ڪردار رهيو آهي. جنهن کي قائم رکڻ اسان لاءِ وڏو چئلينج آهي. آرٽ جي مقبوليت ڪري، سال 1990ع ۾ ريڊيو پاڪستان ڪراچي روشن راهون پروگرام ۾ اسلم ميمڻ وڃي انٽرويو ڪيو. سائين هرجي لال ڪيترن ئي شوز ۾ حصو ورتو ۽ نالو ڪمايو. (1) سال 2004 ۾ (Solo Show) پرائيويٽ طور ٺٽو ۾ ڪيو. 2. لاڙڪاڻي ۾ گروپ شو ڊيموڪريسيءَ لاءِ جدوجھد بابت نمائش ٿي، جنهن ۾ هن پهرين پوزيشن حاصل ڪئي. جنهن ۾ شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو صاحبه 1990ع ۾ ذاتي طور کيس انعام سان نوازيو (3) 2005ع ۾ گروپ شوز پاڪستان آرٽ ڪائونسل ۾ حصو ورتو. (4) سال 2006ع ۾ حصو ورتو گروپ شو مهراڻ ڪائونسل حيدرآباد. (5) 2007ع ۾ حصو ورتو گروپ شو خالق ڏنا حال ڪراچيءَ ۾ (6) 2008ع ۾ حصو ورتو، گروپ شو پاڪستان آرٽ ڪائونسل (شهيد بينظير ڀٽو) ڪراچي ۾ (7) 2009ع ۾ حصو ورتو گروپ شو فائن آرٽ ڊپارٽمينٽ يونيورسٽي آف سنڌ حيدرآباد. (8) 2010ع ۾ حصو ورتو گروپ شو سنڌ ميوزيم حيدرآباد (9) 2010ع ۾ حصو ورتو گروپ شو اسلامڪ ڪئليگراف پينٽنگس، نمائش گورنمينٽ نارمل ڊرائينگ ٽيچرس ٽرنينگ سينٽر حيدرآباد. مٿي ذڪر ڪيل سڀني شوز ۾ هرجي لال واگهيلا جي آرٽ کي ساراهيو ويو. هيءُ اسان جي ميگهواڙ ڪميونٽيءَ جو وڏو آرٽسٽ آهي. هُن پنهنجو نالو روشن ڪيو آهي. سندس آرٽ جا ڪارناما زندگي ڀر اسان جي قوم توڙي پاڪستان جي ماڻهوءَ کي ياد رهندا. هن جو آرٽ سدا امر آهي. انسان آخر ته هليا ويندا آهن پر هيءُ آرٽ ۽ سندس ڪيل ڪم جي ڪري سدائين امر آهي ۽ امر رهندو.

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)