سنت بانڪارام

(1866ع کان 1965–8–09) برڇه ڪبهون نهين ڦل ڀکين، ندي نه سنچي نير، پرمارٿ ڪي ڪارڻي، ساڌن ڌرا سرير. هن ڌرتيءَ تي پرماتما ميگهواڙ جاتيءَ ۾ ڪيترائي سنت، رشي، مُني، رهبر ۽ ڪيترائي مهاتما پيدا ڪيا آهن، جيڪي پنهنجي زندگي، ذات جي ڀلي لاءِ ارپڻ ڪندا رهيا آهن. ميگهه کيمڙو، ميگهه ماهيو، ميگهه ڌارو ۽ روهيداس جھڙا سنت پيدا ٿيا آهن. جن پنهنجي شڀ ڪرمن ڪرڻ سان سدائين امر ٿي ويا آهن. اهڙي ئي هڪ مها گياني پُرش بانڪارام عرف سوامي وويڪانند صاحب جن جو جنم امراڻي ويري، لڳ گڍڙو روڊ تعلقه ٻاڙمير راجستان ۾، شري لڪشمڻ ذات پنئار جي گهر ٿيو، سندس ماتا جو نالو مايا هو. ٻال اوستا ۾ ڳايون چاريندا هُئا. سندس مائٽ مالدار هُئا. هڪ ڏينهن ڪنهن سنک جو آواز ٻڌڻ ۾ آيو، جيڪو ڪنهن مندر مان پئي آيو. پاڻ اُنهي کان پرڀاوت ٿي سنتن جو سنگ ڪرڻ لڳا، ۽ آخر هڪ ڏينهن سنت ڏيارام کان نام ڀڄن وٺي، پنهنجي اڌيا تمڪ ساڌنا شروع ڪئي. جتي به وسُراڳ ورتي هجڻ ڪري جلد ئي پورڻتا پراپت ٿي. هن پنج درجا سنڌي پاس ڪيا هئا، ۽ هندي وديا جي مڪمل شکشا وِرتي هئي. سنسڪرت جا به ڪجهه درجا پڙهيو. ان ۾ ڄاڻ حاصل ڪئي ۽ گڏوگڏ يوڳ اڀياس جو تجربو حاصل ڪيائون. سوامي بانڪارام عُرف وويڪانند صاحب تمام سٺا ڪوي (شاعر) ويدانتي ست سنگي ۽ سماج سڌارڪ پُرش هُئا. پاڻ زندگيءَ جو گهڻو حصو سنڌ ۾ رهيا، خاص ڪري مهراڻي جي پوتر مٽيءَ جي سگنڌ کيس ڇڪي ايندي هئي، ۽ مهراڻي ۾ گهڻو وقت رهندا هئا. پاڪستان ٺهڻ کانپوءِ به 1961ع تائين سنڌ ۾ ايندا رهندا هُئا. ميگهه ونس جاتيءَ ۾ سجاڳيءَ لاءِ جاکوڙ ڪندا هئا. شروعاتي دؤر ۾ اسان جي جاتي تمام پوئتي پيل هئي ۽ گندا دنڌا ڪندا هئا. تڏهن شري بانڪارام صاحب سنڌ ۾ اچي مهراڻي جي خطي ۾ رهندڙ ميگهواڙ جاتيءَ کي گندا ڌنڌا ڪرڻ کان روڪيندا هئا، ۽ تحريڪ هلائي. انهن ڏينهن ۾ ڳوٺ سينهوئي لڳ چيل بند ۾ ٻڙهيا ذات جا ميگهواڙ رهندا هئا، انهن کي تڪليف ٿي جو بانڪارام صاحب غلظ ڌنڌن کان روڪڻ لاءِ اپديش ڪندو رهندو هو، ته هُنن ڀڳت تي هڪ ٺٺولي ٺاهي ته: ساڌ سياٽي، ڀڳت ٽوپلو، ساڌان ري شيوا ڪري! سو اهي کوپلو، اها ٺٺولي ٻڌڻ سان شري بانڪارام جا شش تپي باهه ٿي ويا، ۽ چيائون ته اوهان اسان جي گروءَ جي مانَ جي گستاخي ڪئي آهي. سنت ۽ مهاتما جي مانَ ۽ مريادا ڀنگ ٿا ڪريو اها ٺيڪ نه آهي. انهي تي سنت بانڪارام صاحب پنهنجي ششن کي ٿڌو ڪيو ۽ چيائين ته ٻچا، توهان انهن تي رنج خوامخواهه پيا ٿيو انهن صحيح ته چيو آهي. شيوڪن گرو صاحب کي چيو ته اهي صحيح ڪيئن ٿا چون؟ هي چٿرايون ٿا ڪن! اسان انهن کي ڪونه ڇڏينداسون، بانڪارام صاحب شيوڪن کي چيو ته بابا هي چون ٿا ساڌ سياٽي. (جُتيءَ جي تر ۽ پني کي ڳنڍڻ واري آر) جيئن سياٽي يعني آر جُتيءَ جي تري ۾ پني کي گنڍي ٿي ۽ هڪ ٿي ڪري، تيئن ڀليل ڀٽڪيل ماڻهن جي آتما کي سنت هڪ ٿا ڪن. ڀڳت ٽوپلو، جيئن ٽوپلو يا ٽوپي مٿي کي گرمي سردي وغيره کان بچائي ۽ محفوظ رکي ٿي، تيئن سنت اسان کي ڪام ڪروڌ، آرڪ وڪارن کان بچائن ٿا ۽ وڪارن کان آجو ڪن ٿا. ساڌان ري شيوا ڪري سو آهي کوٻلو، کوٻلو يعني پاڻيءَ جو دُٻو. جيئن پاڻي جو ننڍو دٻو به پکي، پشو ۽ ماڻهوءَ جي پياس ٿو مِٽائي، تيئن اسان کي سنتوش روپي جل پياري، اسان جي ترشڻا (لالچ) روپي پياس مٽائين ٿا، ۽ اسان کي منزل مقصد تي پهچائين ٿا. هي ويچارا بلڪل صحيح آهن، ۽ صحيح پيا چون. توهان هنن جي ڳالهه ڪونه پيا سمجهو. مطلب ته سنت بانڪارام ۾ وڏي سهپ ۽ کميا هئي. هو انرٿ جو ارٿ ڪري اسان جي راهه روشن ڪندا هُئا. پاڻ ته يوڳي ۽ سنياسي هُئا. شادي ڪونه ڪئي، ٻالجتي ۽ برهم چاري هئا. منزل ماڻي چُڪا هُئا، پر گهر گرهستين کي سيکاري سنواري، شڌ بڻائيندا هُئا، وڪار ڌوئي صاف ڪندا هُئا. سنت بانڪارام صاحب جنهن به ڳوٺ ۾ رهندا هئا، ته صبح ۽ شام سڀني ننڍن توڙي وڏن کي گڏ ڪري، سنڌيا سمرڻ سکاريندا هُئا. اُن جو اثر اڄ به رامهور ڳوٺ ٻسٽان ۽ مختلف ڳوٺن ۾ آهي، ۽ هن ماتائن کي هندي پڙهائي شاستر گيتا وغيره پڙهايا هئا. اُهي ماتائون اڄ به صبح سوير اٿي سنان پاڻي ڪري، سنڌيا ڪري گيتا پاٺ ڪنديون آهن، ۽ شري بانڪارام صاحب جا رچيل پستڪ گرهه درپڻ 2. ويدانت درپڻ جو پڻ اڀياس ڪنديون رهن ٿيون، ۽ پنهنجو جِيوَن سڦل ڪنديون رهن ٿيون. سنت بانڪارام عرف وويڪانند صاحب جي ڪوتا جڳ پرسڌ آهي. جنهن ذريعي هُن ماڻهن ۾ وڏو سڌارو آندو. سنت بانڪارام صاحب پنهنجي ڪوتا وويڪانند جي نالي سان مشهور ٿيا. سوامي جي ڪوتا مختلف جلدن ۾ ڇپي آهي، جن ۾ هي پستڪ آهن.1. گرهه درپن: هن ۾ هر گهر گرهست بابت نيتي سکيا آهي، خاص ڪري ماتائن لاءِ اُپديش ورڻن ٿيل آهي. 2. ويدانت درپن: هي اڌياتمڪ وديا ۽ برهم گيان جو پورڻ ڪتاب آهي، ۽ جِيوَ آتما جو ڪلياڻ پرلوڪ کي سوارڻ جي سُڌ ڏنل آهي. 3. وويڪ درپڻ: هن ۾ ڀڄن، واڻي، آرتي ۽ استوتي ۽ برهم گيان سمجهايو ويو آهي. ڪوتا کانسواءِ ڌرم پرچار ۽ سوامي بانڪارام صاحب، رامائڻ تي تمام گهڻو عبور رکندا هئا. سائين جا رتن سنڌ مارواڙ ۾ تمام گهڻا ٿيا. جنهن ۾ خاص ڪري. 1. ڀڳت پاتارام صاحب رامهور واسي جو پرم شش هو 2. ڀڳت کينئل ۽ هرجي رام ٻسٽان واسي، 3. ڀڳت سيئو مل ٻسٽا مهراج سان سدائين گڏ هوندا هئا. 4. ڏانو مل، ليمون مل سامارو شهر 5. ڀڳت گنگارام، ڀڳت ڀاڳچند، مهرچند رامهور واسي، جيڪي ڀڳت پاتارام جا سپوتر ۽ بانڪارام جا سچا سپاهي هئا. جڏهن بانڪارام صاحب رامهور ايندا هئا ته هي پريمي سڀ انتظام سنڀاليندا هُئا، ۽ مهمانن جي خاطر خواهه خدمت ڪندا هُئا، ۽ هر سال شري بانڪارام صاحب عرف وويڪانند صاحب جو ميلو، ڏهين ڏينهن رامهور ۾ وويڪانند آشرم ۾، ٻارس ساهي سانوڻ مهيني ملهائيندا آهن. سوامي بانڪارام صاحب تٿ ٻارس چاندني، مهينو سانوڻ نسبت 2022 انگريزي تاريخ 1965–8–9 جو هن فاني دنيا کي الوداع چيو، ۽ هميشه لاءِ امر ٿي ويا. سندس ڄمار سئو سال چئي وڃي ٿي. پاڻ برهمچاريه هُئا. سندس ڀائيٽو وشنارام، جو هڪ ڪوي ٿي گذريو آهي. سنڌي ٻوليءَ ۾ ڀڄن ڪٿيا هئا، جيڪي اڄ به گڊڙا روڊ ۾ موجود آهن. سرڳواسي وشنرام جو پُٽ جيرام داس به هڪ مهان ڀڳت آهي. ان لمحوں کی یادیں سنبھال کر رکھنا، ہم یاد تو آئیں گے، لیکن لوٹ کے نہیں۔

شخصيتون ۽ خاڪا

ميگهه ونس مالها (ڀاڱو پهريون)