ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو هڪ غير معمولي شخصيت ۽ سندس حسناڪ نثر
هو نوڪري دوران لکي، شڪارپور، سکر، روهڙي ۽ نوڪريءجي آخري سال جيڪب آباد ۾D. H. O رهڻ بعد روهڙيء ۾ قائم ”فارنزڪ ليب“ مان ڪيميڪل اگزامنرجي پوسٽ تان 20 گريڊ ۾ رٽائر ٿيو. ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو گلن جھڙا ٻارڙا واري دور ۾ "جوشيلو" تخلص ڪتب آڻيندو هو ۽ هڪ بھترين مقرر هو، سندس تقريرون سندس تخلص جيان جوش سان ڀرپور هونديون هيون. ان وقت ڊاڪٽر اسماعيل قدڪاٺ ۾ ڊگهو ۽ صفا سنهڙو هوندو هو. ننڍپڻ کان ئي کيس پنھنجي گهرو علمي ماحول سبب شاه لطيف رحہ جي شاعريءَ سان بي حد لڳاء ۽ دلچسپي هوندي هئي، کيس ان وقت بہ شاھ سائينء جي شاعري چڱي خاصي ياد هوندي هئي. شاھہ لطيف رح جي ڪلام سان انسيت کيس والدين کان ورثي ۾مليل آهي تنھن گهرو علمي ماحول ۽ بھترين تربيت سبب ئي اڄ ڊاڪٽر اسماعيل شاھہ فھمي جي فيلڊ ۾ مھارت ۽ دسترس سبب سکر، روهڙي، چڪ، شڪارپور، خير پور، پنوعاقل، گهوٽڪي ۽ لاڙڪاڻي جي ادبي حلقن ۾ شاه جي ڪلام جي پارکو طور ڄاتو، سڃاتو وڃي ٿو. سنڌي ٻوليءَ جي مقبول چئنل K. T. N تي پڻ ڊاڪٽر اسماعيل شاھہ جي فڪر بابت پنھنجن خيالن جو اظھار ڪري چڪو آهي. مختلف رسالن ۽ اخبارن ۾ پڻ پنھنجي مصروف زندگيء مان وقت ڪڍي لکندو رهي ٿو، مختلف ادبي، علمي پروگرامن ۾ پڻ شاھ لطيف سميت مختلف سماجي، تاريخي، فڪري موضوعن تي پنھنجن خيالن جو اظھار ڪندو رهي ٿو پر سندس ڪتاب ڇپجڻ جي ڪا عملي صورت سندس مصروفيتن سبب معرض وجود ۾ نہ پئي آئي. حالانڪہ وٽس چئن، پنجن ڪتابن جيترو مواد مختلف موضوعن تي موجود آهي.
مون ورهين جي ڊاڪٽر سان رفاقت ۾ اهو محسوس ڪيو آهي تہ ڊاڪٽر وٽ اولين ترجيح سندس گهر ۽ اولاد آهي. اولاد جي تعليم سندس زندگيءَ جو اهم مقصد رهيو آهي ۽ ان سلسلي ۾ ڊاڪٽر صاحب ڪاميابيون پڻ ماڻيون آهن، سندس ٻہ پٽ انجنيئرنگ جي تعليم حاصل ڪري چڪا آهن ۽ نياڻي ڊاڪٽر بڻجي وئي آهي. پنھنجن ٻين ٻارن کي پڻ پوسٽ گريجوئيشن تائين تعليم ڏياري چڪو آهي. ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو صاحب رٽائرمينٽ کان پوءِ ڪجهہ وقت ملڻ سبب پنھنجي پروفيشنل اداري "چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج" جي يادگيرين بابت لکيل ڪتاب "چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل" ڇپرائڻ جو فيصلو ڪيو آهي، سندس هي فيصلو ٻڌي منھنجي دل باغ بھار ٿي وئي آهي ڇو تہ مان سمجهان ٿو هي فاني زندگي ڪڏهن بہ بيوفائي ڪري سگهي ٿي. ڪتاب جي پروفنگ دوران ڪتاب جو هڪ، هڪ لفظ غور وخوض سان پڙهيو اٿم ۽ مڪمل ڪتاب پڙهڻ کان پوءِ خوشيءَ ۾ سرشارٿي ويو آهيان تہ ڊاڪٽر اسماعيل روح جي گهرائي، ايمانداري ۽ محبت سان پنھنجي پروفيشنل اداري کي، اداري ۾ تعليم ڏيندڙ پروفيسر صاحبان، اداري ۾ ڪم ڪندڙ مختلف ڪيٽيگريز جي ملازمن جي حقيقي ڪردارن کي اهڙي تہ خوبصورتيء سان نيچرل انداز ۾ پنھنجي قلم جي مھارت سان قلمبند ڪيو آهي ڄڻ ڪنھن مشاق مصور پنھنجي برش کي پنھنجي ڪومل حسين دل جي رت ۾ ٻوڙي اعلافنائتي پيرائي ۾ چانڊڪا سان سلھاڙيل هر شيء جي چٽي ۽ سھڻي مصوري ڪري اعلي فن پاروتخليق ڪيو هجي. هڪ چوڻي تہ ملڪان ملڪ مشھور ۽ معروف آهي تہ "ڪوزي ۾ دريا سمائڻ" پر ڊاڪٽر صاحب جي حسناڪ ۽ باوقار يادگيرين جي ڪتاب "چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل" پڙهڻ کان پوءِ ان چوڻيء جو قائل ٿي ويس تہ هن بھترين ڪتاب جاAspectsانيڪ آهن پر ان ڪتاب جو وڏي ۾ وڏو اهم قومي ۽ سماجي فائدو اهو ٿيندو تہ پروفيشنل ادارن ۾جڏهن اسانجي قوم جا نوجوان خواب سجائي انھن جي ساڀيا لاءِ داخل ٿين ٿا تہ اتان جي گليمرائيزڊ ماحول جو حصو بڻجڻ کانپوءِ جيڪڏهن Young blooded شاگرد ڊاڪٽر اسماعيل ماڪي جو هي ڪتاب پڙهندا تہ يقينن اهي بامقصد، ڪامياب ۽ ڪارائتي زندگي گذارڻ جي پيچرن تي گامزن ٿي ڪامياب ڊاڪٽر بڻجي اسانجي ڏتڙيل سماج ۾ ڏکايل ماڻھن جي زخمن تي پھو رکڻ جي سلسلي ۾ پنھنجيون ذميداريون ڪاميابيءَ سان نڀائيندا.
منھنجي نظر ۾ هن ڪتاب جو بنيادي ڪارج ۽ جوهر پروفيشنل ادارن جي تعليمي ماحول ۾ موجود تلخ۽ شيرين تجربن کي بھترين ادبي ٻوليءَ ۾ موقع محل جي نقطه نظر کان شاعراڻي نثر ۾ هڪ گائيڊ لائين طور ڏيڻ آهي. اهڙي اهم مقصد ۾ ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو صاحب قلم جي حرمت کي قائم رکندي ڪامياب ويو آهي. هن ڪتاب ۾ سنجيدہ موضوعن سان گڏ مزاح جو رنگ پڻ پنھنجي جوڀن تي نظر اچي ٿو. ڊاڪٽر صاحب جي يادگيرين تي ٻڌل هي ڪتاب گهڻ موضوعاتي ڪتاب آهي جنھن ۾ ان دور جي شاگرد سياست سان گڏوگڏ ان دور جي ملڪي سياست جو پڻ گھري دانشوراڻي انداز ۾ تجزيو (Analysis )ڪيل آهي ،ازانسواءِ ان دور ۾ سڄي دنيا ۾ هلندڙ نظرياتي تحريڪن جو پڻ فڪري ڇيد ڪيل آهي. ڊاڪٽر صاحب پنھنجي ڪتاب ۾ ان دور جي شاگرد سياست جا دکدائڪ واقعا بہ بيان ڪيا آهن تہ انھن سان ساڻ ساڻ ان دور جي شاگرد سياست ۾ موجود سھپ ۽ درگذر وارو ماحول پڻ سٺي نموني بيان ڪيو آهي. ڊاڪٽر صاحب پنھنجين يادگيرين ۾ پنھنجن اثر انگيز نثري نظمن وسيلي نذير عباسي جي شھادت، ٽارچرسيلن جي عقوبتن، آمريت جي قهري قدمن، ڊائنا جي شخصيت جو احاطو ڪرڻ ۽ "منھنجو ڇوڪروڪافر ٿي ويو" جھڙن ڪردارن کي پڻ متاثر ڪندڙ لفظن سان واضح ڪيو آهي. ڊاڪٽر صاحب هي ڪامياب، متاثر ڪندڙ بھترين ڪتاب لکي پنھنجو فرض مثالي نموني ادا ڪيو آهي تنھن سلسلي ۾ مان کيس دل جي گهراين سان مبارڪون ڏيان ٿو.
پروفيسر منظور بيدار
مھر محلو نيوپنڊ سکر
03337208162