چانڊڪا جون ڇوڪريون
جنھن تڙ ڌوڙون ڌئن چوٽا چندن چڪ ڪيو
اچن ڀنور ڀنڀوليا پاڻي تنھن پون
راول رتو رئن ڪہ وه لڳو واسيئن
۽ اپسرا جي غائب ٿيڻ سان ئي پرويز جي اکين ۾ ساروڻين سان گڏ نيڻن جا ڪڪر برسڻ شروع ٿي ويندا هئا ۽ پوءِ اهو هٿ وٺي هڪ ڊگهو چڪر هڻندو هو.
اسان جي دور ۾ چانڊڪا ۾ ڇوڪرين جو ڪال هوندو هو ٽي سئو کان وڌيڪ ڇوڪرا 10 يا ٻارنھن ڇوڪريون. ان دور ۾ ڇوڪريون انتھائي همت واريون هونديون. سنڌي سماج جي پابندين ۾ جڪڙيل ڇوڪريون، جن لاءِ پيار ڪرڻ تہ ڏوھہ پر پيار جو اظھار ڪرڻ بہ ڏوھہ. ڇوڪريون تہ گهٽ تعداد ۾ هوندي انتھائي دٻاءَ جو شڪار هونديون هيون ڇو تہ انھن لاءِ مائٽن جون بي جا پابنديون، پاڙي جي ڇوڪرن جون جاسوسيون چانڊڪا جي ڇوڪرن جون عجيب نگاهون. اجايون طنزون اهي سڀ سبب هئا هتان جي ڇوڪرين کي خاموش رکڻ لئہ پر پوءِ بہ ان دور جون ڇوڪريون سماجي، ثقافتي، ادبي، ۽ سياسي ميدان ۾ اڳڀريون هونديون هيون پڙهائي ۾ اهي ڇوڪرن کان ڪنھن بہ نموني اڳي نہ هونديون هيون. چانڊڪا ۾ ڇوڪرين جي گهٽتائي ڇوڪرن کي اندروني مايوسيءَ جو شڪار بڻايو هو پر ڪو بہ ان ڳالھہ جو کلي اظھار نہ ڪندو هو. اسان کان هڪ سينيئر ڇوڪرو منصور هوندو هو. منصور منظرنگاريءَ جو ماهر هو هو ڪنھن کي ڪنڊو لڳي تہ ائين پيش ڪندو هو ڄڻ ڪو وڏو الميو ٿيو هجي ۽ مان منصور کي چوندو هيس تہ منصور تون تہ مجلسون پڙھہ. ڏاڍا ماڻھو رئاريندين. هن ڊاڪٽريءَ مان توکي ڇا ملندو اهو ڏٻرو سنھڙو منصور جنھن هڪ پرائمري استاد جي زندگيءَ تي نجات ڪھاڻي لکي هئي سو اندر ئي اندر سنڌ جو عاشق هو هن جون تحريرون خوبصورت هيون هو پيڙا ڀوڳيندڙ شخص هو.
منصور شاعريءَ بہ ڪندو هو ۽ ان جو هي ٽيڙو:
ڪي ڪي ماڻھو مور الا،
نازڪ نازڪ مٺڙا مٺڙا،
پاءُ گلن جي تور الا.
مان کيس ڏاڍو کوليندو هيس تہ پاءُ گلن جي تور وارو ماڻھو ڪير آهي پر منصور پيار جو اظھار نہ ڪيو. ان دور ۾ حقيقي محبوب جو تصور، ڏاڍو، مھانگو، لڄائتو ۽ جان ليوا هوندو هو. ان لئہ سڀني وٽ تخيل جا محبوب هوندا هئا. چانڊڪا مان نہ ملندڙ پيار سبب منصور وڃي پشاور جي ڊاڪٽرياڻيءَ کي جيون ساٿي بڻايو. جنھن پيار جي منصور کي چانڊڪا ۾ طلب هئي اها هن کي ڪو نہ ملي چانڊڪا جي شاگردن جو وڏو الميو ئي اهو هوندو هو تہ هتي ڇوڪريون ڪافي گهٽ هيون ان لاءِ ڪيترائي منصور پيار جي اڏيءَ تي پراون هٿان ڪسجي ويا. مان سوچيندو هوس تہ اسان کان پٺتي پيل يورپ ڇو ترقي ڪئي ٻين سببن کان علاوہ اهو بہ سبب مليو تہ اتي عورت ۽ مرد گڏجي ڪم ڪيو. نون پيارن جنم ورتو. پرينءَ کي متاثر ڪرڻ جي احساس ۾ مردن ۽ عورتن مقابلي ۾ محنت ڪئي جنھن جي نتيجي ۾ ڪئي. عظيم نظريا، تجربا ۽ ايجادون وجود ۾ آيون. ٻڌڻ ۾ آيو آهي تہ آئن اسٽائن جي جڳ مشھور ٿيوري نظريه اضافت special theory of relativity بہ پيار جي خطن مان جنم ورتو آهي. آئن اسٽائن جي محبوبا ميلويا ميرڪ آئن اسٽائن سان گڏ phd ڪندي هئي ٻنھي جو پاڻ ۾ پيار ٿي ويو. ٻنھي هڪ ٻئي کي پيار جا خط لکيا ۽ انھن ۾ subject ۽ theory بہ discuss ڪئي وئي ۽ پيار جي انھن خطن مان عظيم نظريئي جنم ورتو. سو چانڊڪا ۾ بہ جيڪڏهن ڇوڪريون ڇوڪرن جيتريون هجن ها تہ هتي بہ گهڻو ڪجهہ ٿئي ها، علم ۽ عقل جي ميدان ۾.
اسان ڪلاس ۾ ويٺا هئاسون تہ هڪ شڪارپور جي ڇوڪري ڪنھن ڇوڪريءَ کي چاڪ هنيو. مان سمجهيس تہ بس ڄاڻ لڙائي ٿي. مارا ڪٽي ٿي، پٽڪا لٿا ۽ ڪجهہ ڏينھن کان پوءِ اهي ٻئي بجليءَ جا ٿنڀا ٿي ويا يعني ڪلاڪن جا ڪلاڪ گرلس هاسٽل جي وڻن جي هيٺان بيٺا هوندا هئا. بي حس و حرڪت ان لاءِ مان انھن کي بجليءَ جا ٿنڀا ڪوٺيو آهي. پوءِ اهي ڇوڪري ۽ ڇوڪرو ڪينٽين تي نظر آيا آخر وڃي شادي ڪيائون هاڻي انھن جون ”س“ فلڪ ۾ گجگوڙ ڪندي آواز کان تيز رفتار عقاب اڏائيندو آ، اسان وٽ ڊاڪٽرن جي شادي شده جوڙن جي ڇڙو ناڪامي جو ئي ذڪر ايندو آهي انھيءَ جو سبب اهي پروفيشنل مجبوريون آهن جيڪي هڪ قسم جي تعلقاتن جي تشنگيءَ جو سبب بنجن ٿيون مگر مون ڏٺو آهي تہ ڊاڪٽر جوڙا بھترين والدين آهن ۽ انھن جا ٻار الاهي نمايان رهن ٿا.
ها ڳالھہ پئي ڪئي سون چاڪ سان عشق ۾ ڪامياب ٿيڻ جي مون کي پنھنجي ماءُ طرفان ٻڌايل ڏوهٽي نانيءَ جي ڪھاڻي ياد اچي وئي. ڏوهٽي نانيءَ کان پڇيو تہ ناني عشق ڪيئن ڪبو آ. نانيءَ وراڻيو تہ ابا ڪنھن کي ڀتر هڻبو آهي، ڪنھن کي لڪرڙو هڻبو آ، نانيءَ ڏوهٽي سان نظر هڻڻ جي ڳالھہ نہ ڪئي ان ڪري ئي مان بہ نانيءَ جي صلاح تي ڀتر کڻي عشق ڪرڻ نڪتس ۽ عثمان کي چيم تہ مان بہ عشق ڪرڻ ٿو وڃان. ٻاهر باگڙين جي ڪتي الر ڪئي مجبورن ڀتر ان کي هڻڻو پيو. واپسيءَ تي عثمان پڇيو ڇا ٿيو چيومانس تہ في الحال تہ ڀتر ڪتي کي هنيو آ ڇا ٿو جواب ڏئي. عثمان کلي چيو تہ چڱو ٿيو جو ڀتر ڪتي کي هنئي جو بچي وئين نہ تہ جيل وڃين ها مان بہ سينو تاڻي چيومانس عاشقن جو مقدر ريل يا جيل.
نانيءَ جي ڪھاڻيءَ تي ڪيترن ئي شاگردن عمل ڪيو جيڪي ڪٽڪي کان اڳتي نڪري ويا اهي مور ٿيا. اوهان بہ سوچيندا هوندئو تہ اهي مور ڪيئن ٿيا.
مثال طور:
اسان جي ڪلاس جي هڪ انتھائي صحت مند ڇوڪريءَ کي ڪنھن ڇوڪري لفظن جو ڀتر هنيو سامھون ڀنگياڻي ٻھاري پئي ڏي. ڇوڪريءَ ڇوڪري کي چيو ماءُ ڀيڻ ڪونھي ڇا؟
ڇوڪرو بہ حاضر جواب هو چيائين تہ ماءُ ڀيڻ تہ گهر ۾ آهن باقي I love you. .
ڇوڪريءَ پيار ڀري انداز ۾ پنھنجي ٽرڙو عاشق کي چيو تہ ڀنگياڻيءَ کان اهو تيلن وارو ٻھارو کسي anus ۾ لنگهائي مور ٺاهي ڇڏينديسائين۽ چانڊڪا ۾ ڇوڪرين هٿان ڪيترن ئي شاگردن اهي عزت ڀريون بيعزتيون ڪرايون. چانڊڪا جي انھيءَ دور ۾ اهو ڇوڪرين جو confidence هيو. جنھن انھن کي هڪ عزت ڀريو جيئندان ڏنو.
اسان جڏهن وياهئاسون تہ اسان سان فولنگ ڪو نہ ٿي منھنجي فرسٽ ائير وارن ڏينھن ۾ هڪ تقريري مباحثو ٿيو هو ان دور ۾ مان پتڪڙو ۽ ڦڙتيلو هوندو هوس.
اسٽيج تي تہ آءٌ اهو گهڻو ڪجهہ چئي آيس تاڙيون بہ گهڻيون وڳيون.
صبح جو مون سان وڏي ٽريجڊي ٿي پراڻي آڊيٽوريم سامھون پاڻيءَ جو ٿڌو ڪولر هو، اتي مان پاڻي پيو پيان بس پوءِ تہ ڄڻ ٻڪري شينھن کي هٿ اچي وئي. مان بہ ڇوڪرين کي اڪيلو هٿ اچي ويو هوس. هڪڙي ڇوڪريءَ چيو تہ هي گابڙو ڪٿان ڇڙي آيو آهي. ٻيءَ چيو تہ چهوڙو بچا هي رو پڙي گا. جملن جي ڀرمار سان منھنجو رنگ پيلو ٿيڻ شروع ٿيو اکين ۾ ڳوڙها تري آيا. ذري گهٽ روئي پيو هئس پوءِ ڪنھن ڇوڪري منھنجي اها حالت ڏسي پيار سان ڀاڪر ۾ وجهي مٿي تي هٿ رکي چيو تہ ادڙا ڏک نہ ڪجانءِ هي چريون آهن مان ڪڇان تہ ڇا ڪڇان چپ چاپ پٽڪو لھرائي روم ۾ آيس دل ۾ سوچيو تہ بدلو وٺندس ڪا هڪ ملي تہ گاريون ڏيندو مانس انھيءَ عمر ۾ اهڙي قسم جا خيال اچڻ عام جام ڳالھہ آهي. پر بيعزتيءَ جي ڀوءَ کان عثمان کي بہ نہ ٻڌايم.
چانڊڪا جي ڇوڪرين جي گهٽ تعداد سبب هتي گهٽ رومانس ٿيا جي ٿيا تہ بہ ڳجهہ ڳوھہ ۾ اسان کان سينيئر وارن بئنچن ۾ ڪجهہ ڇوڪرين ۽ ڇوڪرن جا جوڙا بہ نظر ايندا هئا ڪن شاديون بہ ڪيون تہ ڪي ائين رهجي ويا. باقي جيئن تہ مان لکندس تہ اهو تعليمي، پر سياسي دور وڌيڪ هيو. ڇوڪريون يا تہ سياسي يا ثقافتي پارٽين جون ميمبر هونديون هيون يا همدرد ان لئہ اڪثر سياسي ليڊر ڪو نہ ڪو سياسي بھانو بنائي مڙئي گرلس هاسٽل جو چڪر هڻندا هئا. ڇوڪرين سان% 50عشق جي ڪامياب ٿيڻ جي آسري تي چانڊڪا مان اڪثر ڇوڪرا ڪنوارا ئي رهجي ويا انھن ۾ ي virgin بہ هوندو هو. سکر جي ڀرپاسي جي علائقي جو اهو پوءِ وڃي اڌ درويش ٿيو ۽ عشق جي چوٽ ۾ شايد اڄڪلھہ پرچون جو دڪان هلائي ٿو. جيڪي ڇوڪرا ڇوڪرين سان هڪ طرفو عشق ڪندا هئا تہ انھن جو راز فقط انھن جا روم پارٽنر ڄاڻندا هئا ۽ انھن کي ان ڇوڪريءَ جي نالي جي پھرئين اکر سان سڏيندا هئا.
جيڪڏهن ڇوڪريءَ جو نالو سلميٰ هوندو هو تہ ان جو پارٽنر ان کي پنھنجي مخصوص طنز سان سڏيندو هو. سرائي ڇا حال آ، ۽ ٻئي جي طرفان عاشق جي محبوب جو نالو جيڪڏهن فھميده هوندو هو تہ ان کي ڇوڪرا چوندا هئا ”ف“ ڦيٿو. ڦيٿا ڇا حال آهي. چانڊڪا جي ڇوڪرن جي هتي massive قسم جي عشق ۾ ناڪاميءَ جي صورت ۾ اڪثر وڃي پنھنجي علائقن ۾ ڪنھن ڇوڪريءَ سان سُر ملائڻ جي ڪوشش ڪندا هئا.
چانڊڪا جي بٺيءَ مان پڪل انھن جگنين ڪيترن ئي پروانن کي جلائي ڇڏيو ۽ اهي ٽاڪ منجهند جو پيرين اگهاڙا ٿي وڃي در کڙڪائيندا هئا تہ منھنجي جگني تہ هتي نہ آئي. مجال آهي ڪنھن ڇوڪري کي جو ڇوڪريءَ سان بدتميزيءَ ڪري پوءِ تہ ان ڇوڪريءَ جون همدرد پارٽِيون اٿي پونديون هيون ۽ ڇوڪرو رسڪ نہ کڻي سگهندو هو. جيڪڏهن ڪو استاد بہ ڪنھن ڇوڪريءَ سان گٿو ڳالھائي وٺندو هو تہ نہ فقط ان جي بدنامي ٿيندي هئي پر بيعزتي بہ ٿيندي هئي اهڙي قسم جا واقعا very Rare تمام گهٽ هئا. چانڊڪا جي ڇوڪرين جي مخصوص سڃاڻپ هوندي هئي جيڪا اوهان کي هن شعر مان ملندي.
رنگت ۾ پيلي هجي، ڏسڻ ۾ شرميلي هجي
ڪڏهن ڪو نہ مرڪندي هجي، ڇڙو ڇوڪرن کان ڇرڪندي هجي
ڳل ڪيڏو پئس ڪجهہ نہ ڪڇي ڄڻ تہ گونگي هجي
سدائين ايپران پھريل هجيس مٿان نقاب وريل هجيس
ڪٿي بہ پيارا اوهان کي اهڙي عورت ملي
بلا ڌڙڪ سمجهي وڃو. ڇوڪري چانڊڪا جي اٿوَ.
انھن ڏينھن ۾ جنھن ڏينھن ڊبيٽس فنڪشن ٿيو اتي هڪڙي ڇوڪري نئون لباس ۽ نئون فيشن ۽ هيئر اسٽائيل ۾ آئي. تازو تازو ئي لنڊن ۾ شھزادي ڊائنا جي شادي پوري دنيا ۾ live telecast ٿي هئي ان ڪري ان ڇوڪريءَ جو اسٽائيل ليڊي ڊائنا جھڙو هو. ان ڪري ان کي ليڊي ڊائنا چوندا هئا. ليڊي ڊائنا ان وقت چانڊڪا جو هاٽ ٽاپڪ هو پر ٻن ٽن ڏينھن ۾ ڪافي ڇوڪرن جا رنگ jaundice جھڙا ٿي ويا جو خبر پئي تہ ليڊي ڊائنا جو مڱيندو چانڊڪا ۾ پڙهندو آهي ۽ ان جو cousin آهي. Cousin لفظ سنڌيءَ ۾ گهٽ ئي استعمال ٿيندو آهي ۽ پوءِ چانڊڪا ۾ بہ استعمال ٿيڻ لڳو. ڪجهہ ڏينھن ۾ ان ليڊي ڊائنا جھڙي ڇوڪريءَ جو ڪنھن ٻي ڇوڪريءَ سان جهيڙو ٿيو. ان ڇوڪريءَ جي مڱيندي جيڪو طاقتور هو ان ڊائنا جھڙي ڇوڪريءَ کي ڇنڊ پٽي پوءِ تہ ٻئي ڏينھن چانڊڪا سراپا احتجاج ٿي وئي. ڪلاسن جو بائڪاٽ ٿيو. جلوس نڪتو جلوس جي اڳواڻي ليڊي ڊائنا جو مڱيندو پيو ڪري ۽ ان جو هڪڙو نعرو هيو.
”سنڌي نياڻين کي تحفظ ڏيو“
جڏهن جلوس ختم ٿيو تہ سڀني ڇوڪرن ان ڊيانا جي مڱيندي کي ورايو تہ اڙي تنھنجي تہ مڱيندي آهي تنھنجي نياڻي ڪيئن ٿي. پوءِ تہ اهو ڇوڪرو ڏاڍو لڄي ٿيندو هو. چانڊڪا جي اداس هوائن ۾ پيار جون بوندون ورلي ئي وسنديون هيون. ان وقت چانڊڪا جا ڇوڪرا ساگر جي سپن جيان وات پٽي هلندا هئا تہ ڪٿان ڪا محبتن جي سانوڻي شروع ٿي ڪو پيار جو وڏ ڦڙو وسي پئي مگر جي وٺو پئي تہ پيار جو ڳڙو جنھن هڻي ڇورن جا مٿا ڦاڙي وڌا، پيار جي واس کان وانجهيل هي ڇوڪرا اڪثر انقلابن جون ڳالھيون ڪندا هئا. پر پوءِ بہ چانڊڪا ۾ ڇوڪرين جي سڀائتي ۽ سلڇڻي ورتا سبب اخلاق جا گل وسندا هئا. باقي شل ڪنھن ڇوڪري کي ڪا تڪليف ٿي تہ ڇوڪريون عيادت کان وٺي چندي ڏيڻ تائين ڇوڪرن کان اڳي هيون. انھن ئي ڏينھن ۾ هڪڙو ٺاهوڪو سھڻو ڇوڪرو ابوبڪر ڪلوڙ hepatitis b سبب بيھوش ٿيو. ان جي مائٽن جي اچڻ کان اڳ ان جي ڪلاس جي ڇوڪرين پنھنجا زيور لاهي وڪڻي بہ ان لاءِ پئسا گڏ ڪيا هئا پر ابوبڪر ڪراچيءَ جي اسپتال ۾ فوت ٿي ويو. چانڊڪا جي ڇوڪرين جو اهو ورتاءُ مون کان ڪڏهن بہ نہ وسرندو تہ ڇوڪرن سان ان جي ڏک ۾ ڪلھو ڪلھي سان ملائي بيھنديون هيون. ائين بہ ٿيو تہ جي ڇوڪريون ڪنھن ڪوئز ڪامپيٽيشن يا ڊبيٽس ۾ ڪنھن ڇوڪري کان کٽي بہ ويون تہ ان جي اداسيءَ تي انھن کي ايڏو تہ صدمو رسندو هو تہ کٽيل انعام بہ هاريل ڇوڪرن کي اچي ڏينديون هيون. ڇوڪريون ڇوڪرن جو ايڏو خيال ڪنديون هيون جو پڙهنديون بہ گهٽ هيون تہ متان ڇوڪرن کان مارڪون مٿي اچن ۽ ڇوڪرا مايوس ٿين.
ها ڳالھہ پئي ڪئي سون ڊيانا جھڙي ڇوڪريءَ جي مڱيندي سان ٿيل جٺ جي پوءِ انھن جي شادي ٿي انھن جي شاديءَ جو انجام بہ اهڙو ٿيو جھڙو چارلس ۽ ڊيانا جو يعني هنن جي بہ عليحدگي ٿي وئي. اسان وٽ آخر يورپ جيان چاهتون ڇو ٿيون بدلجن هُتي هنن چاهتن پويان ايڏيون ذلتون ۽ اذيتون بہ نہ آهن اسان وٽ آخر ائين ڇو ٿو ٿئي تہ جان ڏيندڙ جوڙن ۾ عليحدگيون ٿيون ٿين. اسان جي سوچ جو پنھنجو انداز آهي اسان ٻئي اسپيشلي زال مڙس هڪ ٻئي جي احساسن، امنگن، جذبن، خواهشن تي ايڏو ڌيان نٿا ڏيون اسان وٽ pre ocupation آهي يعني تہ مان صحيح آهيان ڀائي ٻيو بہ تہ صحيح ٿي سگهي ٿو. اسان هڪ ٻئي جا مسئلا ۽ مجبوريون ڄاڻندي بہ اڻڄاڻ ٿيڻ جي ڪوشش ڪيون ٿا ان کان علاوہ اسان جي نجي زندگيءَ تي معاشرتي، سماجي، خانداني، قبيلائي اثر پڻ پون ٿا. اسپيشلي اسان وٽ ڪم ڪندڙ عورتن لئہ ڪافي ناموافق حالتون آهن.
سو مون کي انھن پيار جي پکيئڙن جي وڇڙجڻ جو ايڏو ئي غم آهي جيترو ڪو ڀاءُ پنھنجي ڀيڻ لاءِ رکي ٿو. يا ڀاءُ پنھنجي ڀاءُ لئہ رکي ٿو. اميد آهي تہ هي ٻئي مسيحا پنھنجي مسيحت سان الڳ الڳ نالو ڪمائيندا.
سو چانڊڪا جي ڊيانا چانڊڪا جي شاگردن جي ذهنن تي گهڻو عڪس ڇڏي وئي هئي سونھن، سوڀيا، مڃتا گهرندي آ، پر سونھن جو بہ اثر آ. نہ وسندڙ بلاشڪ مجاز کان ڪو ڪجهہ بہ چئي پر چھرن جا عڪس ڪڏهن ڪڏهن دل جي ڪينواس تي پنھنجو ڇاپو ڇڏي ويندا آهن.
چانڊڪا جي ڊيانا ڪھڙو درد ڀوڳيو ان جي تہ خبر نہ آهي مگر رشتن جي اذيت، ويجهو هوندي بہ هڪ اڻ ڪٿي دوريءَ تي هوندي آهي. قربت جي بک يا چاهت، جذبا، چاهتون، خوشيون، اميدون بہ ورهائي ڇڏيندو آهي ۽ ماڻھو خود کي ازدواج جي قيد ۾ محسوس ڪندو آهي. جسمن جو ويجهو اچڻ بلاشڪ فطرت جي قانون مطابق، انسان جي تخليق جي عمل ۾ شامل ٿيڻ آهي مگر روح جي دوري ڪڏهن نہ ڪڏهن ازدواج جو قيد ٽوڙي ڇڏيندي آهي ۽ ماڻھو بارگيننگ ۽ ڪمپرومائيز جي خول کي پاڻھي ئي ٽوڙي آزاد ٿيڻ چاهيندو آهي ۽ اها آزادي ذلتن جي تنھائيءَ ۾ نئون قيد ڏيندي آهي. مگر ماڻھو پوءِ آزاد رهڻ چاهيندو آهي priorties جي تبديل ٿيڻ جو عمل پنھنجي رفتار سان وڌندو رهي ٿو.
مگر لاشعور ۽ شعور جي وهڪرن جو هڪ ئي ترياق آهي پيار اهو پيار ان نوراني سفيديءَ جو اهو سفر آهي جيڪو هميشہ ئي شفاف ڪھڪشائن ڏي وڌندو آهي فضا جي تھن جي دز جي ان ۾ ڪا ميراڻ ملائي ڇڏي تہ پيار پيار ئي نہ رهندو آهي سو اصل ازدواج جي قيد ۾ انھن خواهشن جي ميراڻ کان بچڻو پوندو آهي يا استاد جي هن سٽ وانگر سوچڻو پوندو آهي تہ
”پيار جي بدلي پيار گهرين ٿو حيف هجئي استاد”
اها رشتن جي سلامتي ۽ ماڻھوءَ جي ماڻھپي جي جدول آهي سو چانڊڪا جي ڊيانا جو درد تہ مون کان محسوس نہ ٿي سگهيو مگر جڏهن ليڊي ڊيانا حادثي ۾ فوت ٿي تہ ايليٽن جان ”هوائن ۾ موم بتي“ نالي نظم ڳايو هو ۽ چانڊڪا جي ڊيانا جي بجاءِ مان ڊيانا جي درد کي لکيو هو پر سينٽرل آئيڊيا يا اثر چانڊڪا جي ڊيانا جو ئي هو.
اوشھزادي
مان تنھنجي قبر تي
شمع ٻارڻ نہ ٿو اچان
۽ ڏيئو ٻاري
تنھنجو انتظار ڪندو ٿو رهان
تون شايد منھنجي سادگيءَ تي
منھنجي ديوانگيءَ تي
کلندينءَ
مگر مان تنھنجي قبر کي
قبر نٿو سمجهان
۽ توکي زندہ ٿو سمجهان
ٻڌ جڏهن کان جوڊي وليمس کي
امن جو نوبل پرائز مليو آ
تہ اپاهج ٻارن جون
نہ کٽندڙ قطارون
پنھنجي پيرن تي بيھي رهيون آهن
هو ڏس فوٽ بال کيڏن ٿا
هو ڏس رگبي کيڏن ٿا
هو ميراٿن ڊوڙن ٿا
انھن جي سرواڻ تون آهين
۽ تون مئي ناهين
ايليٽن جان سر ٿيو آ
لکين CD ۽ LD کپيون آهن
مان اجنبي ٻوليءَ جو مسافر
جان جي ڏک کي سمجهي نہ ٿو سگهان.
مگر منھنجي سامھون
هنن جي ڳلن تي نمڪين ڳوڙها
ڪرن ٿا
هو جو فٽ پاٿن تي سمھن ٿا
هو جي گند جي ڪچرن تان
ماني ڳولي کائن ٿا
هو جو جڳهين ۾
اذيت سان ساھہ کڻن ٿا
هو جو بيوس آهن، نادار آهن
لاچار آهن
اهي ڀلا شھزاديءَ لئہ ڇو روئن ٿا
ڇو جو شھزادين ئي تہ انھن جون
خوشيون کسيون آهن
مگر هو روئن ٿا بيڪنگهم پيلس
جي شھزاديءَ لئہ
حتيٰ ڪہ انھن سفيد آقائن جي
راڻين جي زيورن ۾
پرفيومن ۾
لباس ۾
انھن جي ماني قيد آ
هو سانت ۾ روئڻ بجاءِ
ڍاڍيون ڪري روئن ٿا
هو سرٻاٽن ۽ سڏڪن ۾
چون ٿا
هوءَ تہ محلن جي ديوارن کان نفرت ڪندي هئي
هوءَ تہ محلن جي روشنين کان نفرت ڪندي هئي
هوءَ تہ محلن جي رونقن کان نفرت ڪندي هئي
هوءَ تہ محلن جي محفلن کان نفرت ڪندي هئي
هوءَ تہ جهوپڙين جي شھزادي آ
ها مان حيران آهيان
تہ جيڪا منھنجي خوابن جي دنيا آ
ها جا منھنجي ماڻھن جي خوابن جي دنيا آ
ان کي تو ڪيئن خير آباد چيو
۽
تون تاج محل تي اڪيلي هلي آئين
من جي شانتي لئہ
تو ڇا ڇا نہ وڃايو
پنھنجا اعزاز
پنھنجي جواني
پنھنجو گهر
پنھنجا ٻار
پنھنجي ننڊ
پنھنجا خواب
پنھنهجي آزادي پنھنجون خواهشون
پر توکي تہ ٻين جي ڏکن کي
سمجهہڻو هو
توکي انھن ڏکن کي سمجهہڻو هو
جيڪي محلن ۾ ميسر نہ هئا
شاهي آدابن ۾ ميسر نہ هئا
۽ اهي اميرن جي منافقانہ مسڪراهٽن ۾ ميسر نہ هئا
محل ۾ تنھنجي حسن جي طلسم
تنھنجي روح کي قيد ڪيو
۽ شايد تون ان قيد مان فرار ٿيڻ پئي چاهيو
ڇو جو تون جڳهين جي ملڪه هئينءَ
۽ اها خوشي جيڪا ماڻھو
ماديت ۾ ڳولين ٿا
توکي راس نہ آئي
هن سنسار جي سڀني آوارہ هوائن تو سان پيار ڪيو
ڇوجو تون روشنيءَ جي راڻي هئينءَ
۽ تو
تاريڪ راهن جي مسافرن جي مک تي
اميدن جي لھر اڇلي
۽ اهي شام جي لھندڙ سج
کان بہ وڌ لال ٿيا
انھن جن خدا کان زندگيءَ جي
شڪايت ڪئي
تہ عذاب ڀريو جيون
هن سنسار ۾ قيد مشقت کان
گهٽ ناهي
جيڪي ماڻھپي جي روپ ۾
آزاد نموني هن دنيا ۾ آيا
اهي متاثر ٿيا، فردن جي نظرين
کان، اصولن کان،
سماج جي ورڇ کان
طاقت جي توازن کان
تن سچ تہ زندگي ۽ خوشي
مانيءَ جي سڻڀن گرهن ۾
دوشيزہ جي ڪڇ ۾
ڪنھن اوچي حويليءَ جي ڇت تي
ڪنھن سمنڊ جي واريءَ تي
ڪنھن ڊسڪو جي روشنين ۾
تلاش ڪئي
۽ تون سڀني جي راھہ بدلي وئينءَ
ها تو سنديس ڏنو
تہ شانت ۽ اشانت
من اندر ۾ ڳوليو
خوشيءَ کي خريديو نه
پر محسوس ڪيو،
ها محسوس ڪيو
پنھنجي اندر جي روشنيءَ ۾
پنھنجي ذات جي چڱائيءَ ۾
ٻين جي ڀلائيءَ ۾
ان لاءِ تو بيڪنگهم پئليس جون
سڀ عياشيون ڇڏي ڏنيون
۽ تون امن جي علامت بنجي وئينءَ
ها مان ان گهڙيءَ لاءِ سوچيندو آهيان
جڏهن آوارہ هوائن جي گردش
ڪيٿڊرل جا گهنڊ وڄائي
ماڻھن کي جاڳايو
ها اسپنسر جي گهر ۾
نئين ڄاول ٻار جو آواز
ڪيڏو نہ ڪڙڪيدار هو
هو پاڻ سان گڏ بغاوت کڻي آيو هو
ها روشنين سان بغاوت
ها نقلي مسڪراهٽن سان بغاوت
۽ اها بغاوت، بوٽ جا ننڍڙا
ننڍڙا قدم کڻي
ٿيلھو لٽڪائي
اسڪولن ۾ پڙهڻ وئي
ماٺ جي مشاهدي ۾
حق کي ڳولڻ وئي
۽ پوءِ اها بغاوت
جوان ٿي
۽ شاهي بگيءَ ۾ سوار ٿي
لانئون لھي ڪنوار ٿي
ها ڳاڙهي ڪنوار
جيڪا ماڻھن کي سفيد نظر آئي
بلڪل روشنيءَ جي فرشتي وانگر
خير ان کي نيٺ تہ ڳاڙهو ٿيڻو پيو
۽ کلندي کلندي ڳاڙهي ٿي وئي
ها تون اسان جي قدرن کان واقف ناهين،
اسان وٽ تہ سھڻي بہ ڪاري آ
سبزان پري بہ ڪاري آ
کير جھڙي اڇي بہ ڪاري آ
گل بانو بہ ڪاري آ
پر تون ڍوڍي سان
هوندي بہ ڳاڙهي آهين
ڳاڙهي آهين
ڇو جو تون
رت ۾ ريٽجي
لھوءَ ۾ ليپجي
ذهنن جي ڪاراڻ کي
پنھنجي لھوءَ جي لالاڻ سان
ليپو ڏنو
ان لاءِ تہ وڏن وڏن
ديون جا ڪنڌ،
وڏن وڏن شھنشاهن جا مٿا
وڏن وڏن ملڪن جا جهنڊا سرنگون رهيا
ها درد جي احساس کي
تو سيج تي ئي سمجهيو هو
ها تو رشتن جي اذيت کي
۽ قربت جي نظر نہ ايندڙ دوريءَ کي
شاديءَ رات محسوس ڪيو
ها تون صوفين جي سلوڪ ۾ سوئجي
جسمن جي ويجهائپ کي اڃان پري پري سمجهو
۽ تو ذهنن جي تار کي
ڪنھن يڪتاري جي تند ۾
اڪيلو ڇيڙيو
ها هم اوست جي منطق کي
تو محبتن جي ميٺاج سان
ويجهو ڪرڻ چاهيو
پر هو دور هليو ويو
خبر ناهي
ڪمتريءَ جي احساس کان
پاليگيمي جي جبلت کان
يا پنھنجي ذهنيت کان
۽ ائين توکي
اربين ڪروڙين دلين جي مصلحتن جو
عذاب نظر آيو
۽ تون ڀڻڪين پئين تہ
قربتون جسمن ۾ناهن
محبتون ذهنن ۾ آهن
ها ويدن ۽ صوفين جو نظريو
توکي شاهي محلن کان دور وٺي ويو
۽ تو سمجهيو
تہ هي عيسيٰ جا دشمن
ڪليسا جا ويري
هي ڌرتيءَ جا پوڄاري
سج جا ڏوهاري
ڪوپر نيڪس جا قاتل
ماڻھن کي انجيل ڏيکاري
هنن کان ڌرتيون
ڦريون ويٺا آهن
۽ تو حق جو
آواز بلند ڪيو
تہ هو جاڳي پيا
تو کين ٻڌايو ته
گرجا جي گهنڊن کي
لوڏڻ سان ماڻھن کي
انصاف نہ ٿو ملي
رڳو ڪنفيس ڪرڻ سان
ماڻھو چڱو نہ ٿو ٿئي
صليب کي ڇھڻ سان
عيسيٰ آزاد نہ ٿو ٿئي
پر انصاف ۽ سچ جي
راھہ ئي ماڻھپي جي
راھہ آ
ها جي فرشتن
توکي جڏهن
شاديءَ رات
سفيد جوڙي ۾ ڏٺو
تہ هنن توکي بہ پنھنجي
مخلوق سمجهيو
پر جڏهن
انھن تو ۾
محبت جي روشني ڏٺي
پيار جي روشني ڏٺي
خدمت جي روشني ڏٺي ته
هو انڌا ٿي پيا
۽ توکي ڳولي نہ سگهيا
۽ اهي آخر رٽز
ڊنر ۾ تنھنجي
شوفر کي برغلائڻ ۾
ڪامياب ٿيا ۽ توکي پاڻ سان
گڏ وٺي ويا
ان لاءِ تہ هنن توکي بہ
حق جي صليب تي
لٽڪيل ڏٺو هو
ان لاءِ ئي مان
تنھنجي قبر تي
دعا گهرڻ نہ ٿو
اچان
ڇو جو تون مئي ناهين
۽ ٽئين آسمان تي رهين ٿي
پر او راڻي اهي پاپارازي
تنھنجا دشمن نہ ها
اهي تہ هئا جن توکي
هوائي ۽ الاسڪا جي ٿڌين هوائن جي
مسافرن کان وٺي
ٿر جي گرم واريءَ جي وينجهارن
جي دلين ۽ ذهنن تائين
پھچايو
اهي تہ هئا جن سيڪيورٽيءَ جا
۽ تنھنجا دڙڪا کائي
پنھنجي ننڊ کي
الوداع چئي
موت جي گهوڙي تي
برق رفتاريءَ سان ويھي
تنھنجي جهلڪ جهلڪ لمحي لمحي کي محفوظ ڪيو
پوءِ اهي تنھنجا قاتل نہ آهن
پر سازشي تہ ٻيا آهن
تون سمجهين ٿي ۽ مان
بہ سمجهان ٿو
پر شايد مصلحتن
يا مجبوراً
ٻئي خاموش آهيون
پر پوءِ بہ پاپارازين کي معاف ڪر
ڇو جو هو اڃان بہ نہ ڪيل گناھہ تي
شرمندہ آهن. . . !!