آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

سدائين مُرڪندڙ چھري وارو ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو. ڊاڪٽر تہ ڀلو ۽ ماهر آهي، پر اُن کا وڌيڪ اِنسان دوست ۽ آدميت جو احترام ڪندڙ آهي. سڄاڻ ليکڪ ۽ شاعر. لطيفي فڪر کي پنهنجي نظر سان پرکيندڙ ۽ بيان ڪندڙ ۽ ڪمال جو داستان گو آهي. ڪتاب ”چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل“ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج جي يادگيرين ۽ واٽس ايپ گروپ تي لکيل مضمونن ۽ نثري ٽڪرن تي مشتمل دلچسپ ڪتاب آھي. ڪتاب ۾ رڳو شاگردن ۽ استادن جا قصا ناھن پر ڪيتريون ئي يادون، دلچسپيون ۽ تاريخي ڳالھيون پڻ شامل آھن. ڪتاب جي آخر ۾ ڊاڪٽر ماڪي، پنھنجن واسطيدار ڊاڪٽرن جا مختصر تعارف بہ شامل ڪيا آهن، جيڪي هڪ تسلسل ۾ هن ڪتاب جو حصو آهن.
Title Cover of book چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

هائوس جاب

اسان جي ڪلاس جو فائنل ايئر جو رزلٽ سٺو آيو ۽ جهجها ڇوڪرا پاس ٿيا. انھن ڏينھن ۾ سٺن شعبن ۾ سرجريءَ ۽ ميڊيسن ۾ هائوس جاب جي ڊمانڊ هئي. ڇو جو اڪثر شاگردن کي پنھنجن علائقن ۾ ڪلينڪون کولڻ جو شوق هو، باقي ٻين شعبن کي لفٽ ڪو نہ هوندي هئي ان دور ۾ ڪافي ڊاڪٽر پاس ٿي چڪا هئا، ضيائي مارشلا ۾ بيروزگاري عروج تي هئي ۽ هزارين ڊاڪٽر بيروزگار هئا، منھنجي دوست جي امڙ سکر ۾ گائناڪولوجسٽ هئي جنھن مون کي صلاح ڏني تہ تون Anaesthesia ۾ هائوس جاب ڪجانءِ توکي مڙئي پرائيويٽ اسپتال ۾ نوڪري ملندي ۽ اسان جي گهرن وارن جا آپريشن بہ ٿيا سو نشي واري ڊاڪٽر جو انتظار، ان جي لئي ڏسي مان بہ اڳواٽ Anaesthesia جي سحر ۾ اچي ويو هوس. سو ان دور ۾ ڪو بہ Anaesthesia ۾ هائوس جاب نہ ڪندو هو. پوءِ خبر پئي تہ اهو شعبو ڪافي سٺو آهي پر ٻئي جي سڏ Call تي انحصار ڪرڻ سبب ان ۾ گهٽ پئسو، محنت ۽ انتظار وڌيڪ آهي سو جيڪو نصيب، جيئن ئي مان اڪبر حيدر صاحب وٽ هائوس آفيسر لئہ انٽرويو ڏيڻ ويس، پڇيونءَ تہ ڪھڙي سبجيڪٽ ۾ هائوس جاب ڪندين، مان طوطي وانگر پڙهيل هئس سو يڪدم چيم Anaesthesia يڪدم تاڙيون وڄي ويون. اُهي پھريون تاڙيون هيون جيڪي شايد منھنجي بيوقوفيءَ تي وڄايون ويون ۽ مان سمجهي نہ سگهيس، هونئن آءُ پاڙهو ڇوڪرو هئس ڪنھن ٻئي شعبي ۾ بہ ڪامياب ٿي سگهان پيو. سياڻو ڪانو ٻہ ٽنگو ڦاٿو، خبر ئي ڪو نہ پئي سو سائين اسان سول ۾ هائوس جاب شروع ڪيو. سرجريءَ ۾ ان وقت سائين نوراحمد بلوچ سرجن سڪندر شيخ گهڻو ڪم ڪندا هئا. رجسٽرارن ۾ محبوب شاھہ، نجيب شيخ، شھيد اسرار، افسر ڀٽو ۽ سڪندر مغل هوندا هئا ليڪن ڏاڍا محنتي، هوشيار مريضن سان پيار ڪندڙ ان وقت رحيم اي وهره بہ چانڊڪا ۾ Ghost پروفيسر هئو جيڪو مھيني ماسي لاڙڪاڻي جو چڪر لڳائيندو هو. سھولتن جي اڻاٽ هوندي هئي. هائوس آفيسر، رجسٽرار بس هڻ هڻان لڳئي پئي هوندي هئي. ناٿي، برڪت، سلامت ٽيڪنيشن جون ذميواريون نڀائيندا هئا. روزانہ درزن آپريشن ٿيندا هئا نشي جي ڊاڪٽرن جي کوٽ هئي. مانيٽرن جو، نالو ئي ڪونہ هو Anaesthesia مشينيون پراڻيون Draggerواريون، انھن ڏينھن ۾ Halothane آئي هئي ۽ Ether کي نيڪالي ملي هئي نہ تہ ٻارن کي پڪڙي شمل بش ماسڪ رکي مٿئون ايٿر هاربو هو، ٻار ڪارا نيرا ٿي ويندا هئا انھن ڏينھن ۾Intubation واري Anaesthesia ۽ مشڪون ڍرو ڪندڙ Muscle Relaxants دوايون آيون هيون. جنھن ۾ Flexidil ۽ Pavulon استعمال ڪبيون هيون ڪئي مريض جن جا گڙدا خراب هوندا هئا نشي جي ننڍ مان واپس ئي نہ ايندا هئا ۽ ﷲ کي پيارا ٿي ويندا هئا. نہ ICU نہ Ventilator نہ وري Dialysis جون سھولتون بس ﷲ جي آسري پيو ڪم هلندو هو اسان 10 شاگردن Anaesthesia ۾ هائوس جاب ورتو جنھن ۾ عملي طور تي مستقيم، جئي رام ۽ آءُ ان شعبي ۾ رهجي وياسين، انھن مان بہ شايد مون اڪيلي Post Graduation ڪئي باقي ويزا وارا Anaesthesia ۾ ايندا هئا جيڪي ڊيوٽي تي ڪڏهن بہ نہ ڏٺا ويا. ڪجهہ ڏينھن جڳديش ۽ غياث بہ ڪم ڪيو پر پوءِ اُهي بہ غائب ٿي ويا. اسان يڪدم Anaesthesia جو ڪم سکيو ۽ اسان اڪيلي سِرِ ايمرجنسي ۾ مريضن کي نشو ڏيڻ سکي وياسون پوءِ تہ اسان جا ٽپ هوندا هئا. ڪجهہ ٽيڪر ڪجهہ خوف ۽ جڏهن ايمبولينس اسان جي ڪوارٽر تي ڪال کڻي ايندي هئي تہ بس جهومي پوندا هئاسون ان وقت بہ اسان وٽ احساس ڪنھن سپاهيءَ وانگر هوندا هئا جيڪو جنگي سائرن ڪري تڪڙو سنبري نڪري پوندو هو ۽ اڌ رات جو جڏهن ايمبولينس ڳاڙهي بتي ٻاريندي هئي تہ ويران رستن تان گذرندڙ اڌراتي ماڻھن جا هٿ اچانڪ دعا لئہ کڄي ويندا هئا تہ ﷲ خير ڪري، هڪ دفعي اکين جي شعبي جو ماهر سائين فيض هاليپوٽو ۽ ان جو رجسٽرار مقيم سومرو ڪنھن ٻار کي اک جي آپريشن لاءِ نشي لئہ جنرل سرجريءَ جي ٿيٽر کڻي آيا هئا، تہ ٿيٽر ۾ وڃڻ لئہ سائين فيض صاحب کي جتي ملي وئي پر ڊاڪٽر مقيم سومرو پيرين اگهاڙي ويٺو هو. مان احترامًا پنھنجي جتي لاهي مقيم سومري کي ڏني، ان وقت بہ ٿيٽر ۾ چمپلن جي کوٽ هوندي هئي هاڻي آهي الائي نہ، ۽ پوءِ سائين فيض صاحب چيو اسماعيل O. T لائيٽ سيٽ ڪر، جيئن مون لائيٽ ۾ هٿ وڌو ڪرنٽ ۾ پھريون ٽنگجي پيس پوءِ ڌڙام سان هيٺ ڪريس، بس ڊاڪٽر، ٽيڪنيشن ۽ نرسون اچي لڳيون ڪن نرسن تہ هٿ پير بہ مھٽڻ شروع ڪيا Canula لڳي ويو، ڊرپ لڳي وئي، ڪنھن شاگرد نرس جوس پياريو، اهو لمحو ايڏو حسين هو جو دل چوندي هئي تہ روز جهٽڪا لڳن، پوءِ بجلي بہ سمجهي وئي، سومون کي جهٽڪو لڳائڻ کان لنوائيندي هئي. ٿيٽر ۾ اسان واري دور ۾ ڪو آپريشن تي پئسا ڪونہ هلندا هئا ۽ نہ ڊاڪٽرن جا ايجنٽ هئا جيڪي مريض ڀڄائن نہ وري ڪا مريضن جي دوا چوري ٿيندي هئي. ڪو ٽيڪينشن هلڪي ڦلڪي دوا لمائيندو بہ هوندو باقي سڀ خير هو. ٽيڪنيشن کي ڪو آپريشن ختم ٿيڻ کان پوءِ 10-20 خرچي ڏيندا هئا جيڪي بلڪل معمولي هئا. اڳتي هلي ڊاڪٽر رفريشمينٽ پاڻ گهرائيندا هئا. مٺائي جام ملندي هئي سو ٿيٽر ۾ مٺائيءَ جي کوٽ ڪو نہ هوندي هئي. آپريشن ڪامياب ٿيندا هئا. زخم خراب ٿيڻ جو سوال ئي پيدا نہ ٿو ٿئي. شرح اموات بہ ڪافي گهٽ هئي، حقيقت ۾ سول اسپتال واري هائوس جاب پھريان ڇھہ مھينا تہ کل ڀوڳ ۾ گذري ويا. پويان ڇھہ ميھنا اسان جو هائوس جاب زبردست رهيو، شيخ زيد وومن هاسپٽل ۾ اسان جو هائوس جاب ٿيو، اتي رونق لڳي پئي هوندي هئي. اسان جي ڪلاس جون ڇوڪريون، ليڊي ڊاڪٽرس، اسسٽنٽ پروفيسر وغيرہ وغيرہ.
اسان جي هائوس جاب جي شروعات ۾ اسان جي ڪلاس جي دوستن هڪ ماهوار چئن صفحن جي ماهوار اخبار علاج شروع ڪئي. جنھن جو ايڊيٽر ڊاڪٽر سنڌو هڪڙو (ڊاڪٽرامتياز هڪڙو) ۽ ٻانھن ٻيلي ڊاڪٽر بدر پنھور، ڊاڪٽرجعفر سومرو ۽ آءُ ڊاڪٽر اسماعيل ماڪو هوس، ڊاڪٽر امتياز جيئي سنڌ جو سرگرم ڪارڪن هو. هو ملنسار ۽ عدم تشدد جو حامي انسان هو. صفا يار ويس ماڻھو، شڪارپور ۾ ڊاڪٽر رهيو ۽ ڦڦڙن جي ڪينسر وگهي فوت ٿيو، ائين ڊاڪٽر بدر پنھور خيرپور جي هڪ مشھور استاد جو فرزند هو ۽ جگر جي عارضي سبب فوت ٿيو آهي جعفر سومرو ۽ آءُ بس نيوٽرل قسم جا فرد هئاسين، اخبار ۾ مان ”فري لارنس رپورٽر“ جي نالي سان ڪالم لکندو هوس ۽ ائين هڪ پرچي ۾ منھنجو ڪالم L. P جي آتم ڪھاڻي ۽ ٻئي ڪنھن دوست جو آرٽيڪل عزرائيل جو انٽرويو چپيو هو. اخبار جو هڪ پرچو جيڪو منھنجي هٿ ۾ آهي ان ۾ علاج اخبار جي ضرورت ڇو، جي ايڊيٽوريل ۾ لکيل آهي علاج اخبار شايع ڪرڻ جو مقصد فقط ئي فقط اهو آهي تہ ان ڳالھہ جو حقيقت پسندانہ جائزو ورتو وڃي تہ چانڊڪا اسپتال جا حقيقي مسئلا ڪھڙا آهن هتي رهندڙ مريضن کي ڪھڙا ڏک ڏولاوا آهن، هن اسپتال ۾ داخل ٿيندڙ مريضن کي ڪھڙين ڪھڙين مشڪلاتن سان منھن ڏيڻو پوي ٿو. هتي جون دوائون ڪيئن ٿيون استعمال ٿين، انھيءَ لاءِ اسان هي ننڍڙي اخبار ڪڍي ڪري ڪنھن جا سڀئي دک درد سمائي تہ ڪين ٿا سگهون. پر اسان جي قلم جي نوڪ مان نڪتل لفظن ڪري فقط هڪ سيڪڙو بہ سڌارو اچي ٿو تہ اِها اسان جي فتح هوندي. ان وقت ۾ ڊاڪٽرن جي بيروزگاري عروج تي هئي ان جو ٻيو آرٽيڪل سنڌ جي ڊاڪٽرن جو مستقبل ۽ ڊاڪٽرن جي جدوجھد، ان آرٽيڪل ۾ بہ چڱو خاصو لکيو ويو. ائين ٻيون خبرون، ڊاڪٽرن جو وفد سن ويندو، بلڊ بئنڪ شروع ٿي وئي، چانڊڪا ۾ شھيد مير اشتياق ٽالپر جي نالي سان قائم ٿيل رت جي بئنڪ شروع ٿي وئي آهي جيڪا Exchange جي بنيادن تي هتان جي ماڻھن جون گهرجون پوريون ڪري رهي آهي ٻي خبر (نئين اسپتال ۾ ميڊيڪل اسٽور ڪونھي) نئين اسپتال ۾ مريضن جي سھولت لاءِ ميڊيڪل اسٽور ڪونھي، جنھن ڪري مريضن کي هڪ روپيہ جي دوا لاءِ 8 روپيہ ڪرايو ڀرڻو پوي ٿو، ان وقت اسان کي هائوس جاب دوران پھريون معاوضو 900 روپيہ ۽ پوءِ 1500 روپيہ ملڻ لڳو.
ان اخبار ۾ منھنجو آرٽيڪل سينئر پروفيسر جي نالي سان ڇپيو هو، جيڪو انتھائي معذرت سان لکجي ٿو استادن کان هٿ ادب جا ٻڌي معافي، هي آرٽيڪل طنز مزاح ۾ آهي پر هن آرٽيڪل ۾ ان وقت جي ڊاڪٽرن جي سوچ شڪايتن جو بيان آهي ضروري ناهي تہ اهو بلڪل سچ هجي پر اوهان ان وقت جي حالتن، عمل، ردعمل باغيانہ سوچ متعلق اندازو لڳائي سگهو ٿا.