آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

سدائين مُرڪندڙ چھري وارو ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو. ڊاڪٽر تہ ڀلو ۽ ماهر آهي، پر اُن کا وڌيڪ اِنسان دوست ۽ آدميت جو احترام ڪندڙ آهي. سڄاڻ ليکڪ ۽ شاعر. لطيفي فڪر کي پنهنجي نظر سان پرکيندڙ ۽ بيان ڪندڙ ۽ ڪمال جو داستان گو آهي. ڪتاب ”چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل“ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج جي يادگيرين ۽ واٽس ايپ گروپ تي لکيل مضمونن ۽ نثري ٽڪرن تي مشتمل دلچسپ ڪتاب آھي. ڪتاب ۾ رڳو شاگردن ۽ استادن جا قصا ناھن پر ڪيتريون ئي يادون، دلچسپيون ۽ تاريخي ڳالھيون پڻ شامل آھن. ڪتاب جي آخر ۾ ڊاڪٽر ماڪي، پنھنجن واسطيدار ڊاڪٽرن جا مختصر تعارف بہ شامل ڪيا آهن، جيڪي هڪ تسلسل ۾ هن ڪتاب جو حصو آهن.
Title Cover of book چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

رخ، برتاءُ، ورتاءُ Attitude:

مريض جو ورتاءُ ان جي بيماريءَ جي تعين ۾ مدد ڏئي ٿو. بي آرام مريض ڪڏهن بہ صحيح طريقي سان جواب ڏئي نہ سگهندا آهن. حتيٰ ڪ پنھنجي جاءِ بہ بدلائي نہ سگهندا آهن. اهڙي صورت ۾ ان جي گهڻي بيمار هجڻ جو ٿورو جواز ملندو آهي. دل جا مريض سڌي سمھڻ ۾ ساه کڻڻ ۾ تڪليف محسوس ڪندا آهن. پيٽ جا مريض پيٽ جي جهليءَ ۾ سوڄ وارا چپ ڪري ليٽندا يا سمھندا آهن. پر آنڊي ۾ وڪڙ(Colic) وارا مريض وڏا بيقرار هوندا آهن. پيٽ ۾ مونا وجهي گول ٿي ويندا آهن. جيئن کين آرام اچي سگهي. اهي مريض جن کي هڏن جي سور سان گڏ بيماريون هونديون آهن اهي اڪثر ڪري ڪنھن جي مدد جا محتاج هوندا آهن. ان کان علاوہ تنتي سرشتي جون ڪيتريون بيماريون مريض جي ورتاءَ تي اثر وجهنديون آهن. گردن ٽوڙ بخار (Meningitis) جي تمام خطرناڪ مريضن ۾ ڳچي پوئتي وري ويندي آهي. سو مٿو ائين نظر ايندو آهي ڄڻ وهاڻي ۾ پيھي ويو هجي. ان کان علاوہ گهمڻ جو طريقو (Gait) پڻ انھن مريضن ۾ ڏسڻ گهرجي جيڪي گهمڻ ڦرڻ جي لائق هوندا آهن، اهو چيپٽر 11، 9 ۾ ڏنل آهي. پوءِ گهمڻ وقت پير ۾ کوکڙو Corn)) ۽ تنگ بوٽ بہ جاچجي (Jaundice) پيلاڻ، سائي، ڪامڻ ۽ زرداڻ جنھن کي (lcterus) بہ چوندا آهن. اصل ۾ (lcterus) هڪ پکي آهي. جيڪو آمريڪا جي بالٽي مور ۾ گهڻو لڀي ٿو. ان جو رنگ انتھائي زرد ٿيندو آهي. ۽ ان تي اهو نالو هڪ خاندان ڪري پيو. مريض جي جسم، چمڙيءَ جو رنگ جڏهن ٿورو پيلو ليمي جھڙو يا ڪنول جي گل جھڙو هجي تہ پوءِ ان ۾ (Pernicius anaemia) رت جي گهٽتائي ۽ (ach oluric Jaundice) ٿي سگهي ٿي. ٻيو رڪاوٽ واري سائي (obstruchlive jaundice) چمڙيءَ جو رنگ پيلو زيتوني يا نارنگي نظر ايندو آهي. سائي اصل ۾ جسم جي رت ۾ بلوربن نالي شيءِ جي وڌڻ ڪري ٿئي ٿي. جيڪڏهن بلوربن (2mg%) کان مٿي رت ۾ هجي تہ سائي نظر ايندي آهي. سائيءَ کي رت جي اندر ڪيروٽين نالي هڪ رنگدار مادي جي گهڻي جمع ٿيڻ کان طبي طور ڌار ڪري سگهجي ٿو ڪيروٽين ڪڏهن بہ اک جي مٿئين حصي (Scelra) کي زرد نہ ڪندي آهي. جڏهن تہ سائيءَ ۾ اهو زرد نظر ايندو آهي. سائيءَ جو هلڪو قسم هٿراڌو روشنيءَ ۾ نظر نہ ايندو آهي. ان لاءِ ضروري آهي تہ مريض جو معائنو سج جي روشنيءَ ۾ ڪجي.
طريقو: اوهان پنھنجون آڱريون مريض جي تارونءَ تي رکو ان کي چئو تہ هو پنھنجون مٿيون پنبڻيون مٿي ڦيرائي ۽ اوهان ان کي پڪڙي بيھو مريض کي چئو تہ هو پنھنجي ڪنڌ کي حرڪت ڏيڻ کان بغير پيرن ڏي ڏسي. اک اندر جيڪو اڇو (Scelra) نظر ايندو آهي اُهو سائيءَ جي صورت ۾ پيلو نظر ايندو آهي. زبان جي هيٺيان حصا پڻ زرد نظر ايندا. عام چمڙيءَ ۾ڀوري رنگ جي رنگدار مادي جو چڱو خاصو مقدار موجود هوندو آهي. ڄائي ڄم کان چمڙيءَ ۾ رنگ دارمادي جي نہ هجڻ کي (Albinism) چوندا آهن. جڏهن تہ ڪنھن مخصوص حصي ۾ چمڙيءَ جي عام رنگ دار مادي جي غير موجودگي کي (Piebalism) چئبو آهي. چمڙيءَ تي اڇا چٽا ۽ ڪارا داغ عموما اڇي ڪوڙھہ ۾ نظر ايندا آهن. زرد چمڙي جنھن ۾ چمڙيءَ جو رنگ دار مادو گهٽ هجي اهو پڻ پٽو ٽري غدود جي گهٽتائيءَ جي هڪ نشاني آهي. يا وري مائيوگونياڊيز. چمڙيءَ جي مادي جي رنگ دار مادي جي گهڻائي، نسل، سج جي گرمي يا وري ڪن مخصوص بيمارين سان تعلق رکي ٿي.
Addison disease ۾ ڀورو يا گهاٽو ڀورو رنگ جسم جي ظاهر (اگهاڙن) حصن کي متاثر ڪندو آهي. ان کان علاوہ ڪڇ ۽ هٿ جي ترين جتي عموما رنگ دار مادو گهٽ هوندو آهي کي پڻ متاثر ڪندو آهي. چپ ۽ وات پڻ تپاسيو تہ اتي ڪو رنگ دار مادو تہ ڏسڻ ۾ نہ ٿو اچي. جيڪڏهن گهاٽا نيرا نشان نظر اچن تہ ڏسو تہ پين وات ۾ وجهڻ سان تہ نہ ٿيا آهن. ان کان علاوہ ڪارن ۾ چمڙيءَ جو رنگ نظر ايندو آهي. ٿوري يا گهڻي ڪنھن مخصوص هنڌ تي رنگ دار مادو نظر ايندو آهي. مثال ـ رت جي رنگدار مادي جو چمڙيءَ ۾ جمع ٿيڻ (Haemo chromatosis) جنھن ۾ ڪجهہ حصا (Bronze) جي رنگ جھڙا نظر ايندا آهن ۽ چمڪ دمڪ سان نظر ايندا آهن. سنکئي جي گهڻي زهريلي اثرن جي صورت ۾ چمڙيءَ تي رنگ برنگي ڌٻا ٺھي پوندا آهن. پر اُهي جسم جي اگهاڙن حصن تي نمايان ٿيندا آهن.
(Orgyria) چانديءَ جي کارن جي گهڻي واپرائڻ جي ڪري جيڪي داغ ٺھندا آهن. (Staty grey) سليٽي خاڪي ٺھندا آهن.