آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

سدائين مُرڪندڙ چھري وارو ڊاڪٽر محمد اسماعيل ماڪو. ڊاڪٽر تہ ڀلو ۽ ماهر آهي، پر اُن کا وڌيڪ اِنسان دوست ۽ آدميت جو احترام ڪندڙ آهي. سڄاڻ ليکڪ ۽ شاعر. لطيفي فڪر کي پنهنجي نظر سان پرکيندڙ ۽ بيان ڪندڙ ۽ ڪمال جو داستان گو آهي. ڪتاب ”چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل“ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج جي يادگيرين ۽ واٽس ايپ گروپ تي لکيل مضمونن ۽ نثري ٽڪرن تي مشتمل دلچسپ ڪتاب آھي. ڪتاب ۾ رڳو شاگردن ۽ استادن جا قصا ناھن پر ڪيتريون ئي يادون، دلچسپيون ۽ تاريخي ڳالھيون پڻ شامل آھن. ڪتاب جي آخر ۾ ڊاڪٽر ماڪي، پنھنجن واسطيدار ڊاڪٽرن جا مختصر تعارف بہ شامل ڪيا آهن، جيڪي هڪ تسلسل ۾ هن ڪتاب جو حصو آهن.
Title Cover of book چانڊڪا ۽ ملينيئم گرل (يادگيريون)

سينئر پروفيسر

هي جيتامڙا، دل، دماغ کان پاڪ بلڪل بي حس ٿيندا آهن، انھيءَ ڪري هنن وٽ قياس، احساس ۽ ترس نالي ڪا بہ شيءِ موجود نہ هوندي آهي. هي غريب مريضن تي شدت سان حملو ڪري سندن سمورو رت چوسي وٺندا آهن. البتہ اميرن تي ڪو بہ اثر ڪونہ ڪندا آهن ڇو تہ ساون ڳاڙهن نوٽن کان Sensitive آهن، OPD،وارڊ، ۽ سرڪاري اسپتال ۾ اڻ لڀ هوندا آهن البتہ سڄو ڏينھن پنھنجي پرائيويٽ اسپتال ۾ رهندا آهن، وارڊ ۾ اچڻ گوارا ڪونہ ڪندا آهن. جنھن ڪري سرڪاري اسپتال ۾ هنن جي مريضن سان ملاقات ڪڏهن ڪڏهن ٿيندي آهي، جيڪڏهن ڪو مريض کين پنھنجي تڪليف ٻڌائي، تہ ان سان روايتي اخلاق سان پيش ايندا آهن. اڙي بڪواس ڇو ٿو ڪرين، ٻڌم توکي ڪھڙي تڪليف آهي، هائوس آفيسرن جي شڪل هنن کي ڪونہ وڻندي آهي ان ڪري هنن کي نيراني، دٻ، دڙڪو، ڇڙٻ ڏيندا آهن، هنن جو هاضمو انتھائي تيز هوندو آهي، دوائون هجن يا وارڊ جي بجيٽ، مريضن جا پئسا هجن يا شاگردن جا حق بنا ڳيت ڏئي ڳهي ويندا، هنن ۾ بدهاضميءَ جي بيماري اصل ڪونہ ٿئي، انڪم ٽئڪس، اينٽي ڪرپشن ۽ اخباري نمائندن جو مڪسچر رشوت ۾ ملائي پي ويندا آهن، چوندا آهن تہ هنن ۾ ويساري جي بيماري ڏاڍي آهي پر في وٺڻ ڪڏهن بہ ڪونہ وسارين پوءِ ڊاڪٽر هجي يا سندن پيءُ، هنن جو هڪڙو قسم ڪراچيءَ کان درآمد ڪيو ويوآهي. جيڪو هفتي ۾ هڪ ڏينھن مريضن کي منھن ڏيکاري، پسند جي نرس سان ڪچھري ڪري V. C جي آپريشن جا ڏھہ هزار وٺي نوٽن سان گودو ڀري ٻئي ڏينھن فلائيٽ ۾ واپس ويندوآهي. O. T ۾ پرائيويٽ مريضن جي Abscess بہ پاڻ Drainڪندا آهن. سنگاپور، هانگ ڪانگ لنڊن يا آمريڪا سير يا سمگلنگ جي سانگي سان ويندا آهن، واپسيءَ تي اٺ ڏھہ ڊگريون پويان لکرائي ڪنسلٽنٽ بنجي ويندا آهن، هي شاگردن کي پرائيويٽ اسپتالن ۾ اصل ڪونہ ڏسن رهندو دٻ دڙڪو ڏئي چوندا آهن OPD ۾ ايندا ڪيو ڇو تہ کنگهہ، کڙڪو اٿو تہ ڀڳا ٿا اچو ۽ شاگرد جي مرڻ کان پوءِ چوندا واھہ جو ڇوڪرو هو هي امتحان جي موسم ۾ انتھائي غضب ناڪ ٿي ويندا آهن. البتہ سٺي سوکڙي ۽ سفارش سان هنن جا پيچ ڍرا ڪري سگهجن ٿا. هي ڪلاس ۾ وقت تي اصل ڪونہ اچن، پر محنتي هوشيار ۽ غريب شاگرد پاس اصل نہ ڪن، هي ڪلاس ۾ انگريزي اهڙي ڳالھائيندا جو نہ پاڻ سمجهندا نہ ڇوڪرا هنن جي جسماني جوڙجڪ انتھائي نرالي هئي. مريضن جي مال سان ڀريل وڏا پيٽ، بي تاثر چھرا، جلاد جذبا، عينڪ پويان اکيون جن کي فقط نيرا نوٽ نظر ايندا هئا ۽ ائين ئي هن اخبار جي ڪالم ۾ اسان جي اسپتال (شيخ زيد اسپتال) متعلق ٿورو لکيل آهي تہ اترئين سنڌ ۽ بلوچستان صوبي جي گهڻي آباديءَ کي طبي سھولتون مھيا ڪري ٿي، 100 بسترن جي اسپتال سڄي ايئرڪنڊيشن آهي. پر مريض سان ملبو تہ اُهي ٻڌائن ٿا تہ ٻن ٻن مھينن کان انھن جو آپريشن نہ ٿو ٿئي. هتي Xray ۽ ليبارٽري بہ آهي پر مريض سال جا 9 مھينا خانگي ليبارٽرين جا ڳاٽي ڀڳا خرچ ڪري چڪاسون ڪرائيندا آهن، دوائن جي رجسٽرارن کي بہ خبر ناهي تہ ڪاڏي وينديون آهن. هيڏي اسپتال ۾ ضرورت وقت فقط هڪڙو آڪسيجن سلينڊر موجود هوندو آهي. سڀني ڳالھين جي ذميواري سرڪار کان وڌيڪ هيڊ آف ڊپارٽمنٽ جي هن اسپتال ۾ دلچسپي نہ هجڻ آهي. هيٺين خاصيتن جي خبر تہ M. S ۽ ٻين پروفيسرن کي بہ آهي.
(1) وارڊ جو رائونڊ نہ ڪندي آهي پر پرائيويٽ وارڊن جو رائونڊ روز ڪندي آهي.
(2) O. T مئڊم صاحبہ جي اچڻ کان اڳ شروع ٿيڻ جو سوال ئي پيدا نہ ٿو ٿئي، سندس O. T ۾ اچڻ جو ٽائيم هڪ بجي واپسي 3 بجي آهي.
(3) ڪنھن بہ سينئر رجسٽرار کي حق نہ آهي تہ خود مختيار ٿي آپريشن ڪري ڇو تہ هي تجربيڪار اسٽاف کان سخت نفرت ڪندي آهي.
(4) اڪثر ڪري مريضن جي آپريشن روزانو ملتوي ڪندي آهي. ڪڏهن کيس ٽائيم نہ ملندو آهي تہ ڪڏهن موڊ نہ هوندو آهي.
(5) سول اسپتال مان ٻين پروفيسرن طرفان گذارش ڪرڻ جي باوجود بہ پنھنجي ماهرانہ راءِ ڏيڻ لاءِ يا تہ کيس ٽائيم نہ هوندو آهي، يا اچڻ پنھنجو عيب سمجهندي آهي.
(6) M. S پاران جواب طلبي جو نوٽيس جو جواب تہ نہ ڏيندي آهي پر الٽو پاڻ ڪاليج ڪائونسل جو بائيڪاٽ ڪندي آهي.
(7) جونيئر شاگرد ۽ ميڊيڪل شاگرد تہ پري پر انھن جي مائٽ مريضن کان بہ سخت نفرت ڪندي آهي ۽ سندن ڪو بہ خيال نہ ڪندي آهي. انھيءَ جو تازو مثال 1986-12-31 تي هڪ نوجوان عورت جيڪا هڪ ڊاڪٽر جي ڀاڻيجي هئي ان جو موت سندس لاپرواهي ڪري ئي ٿيو.
(8) ڊاڪٽرن جي رشتيدارن ۽ سندس فئملي ميمبرن کان چڪاس في ياد ڪري وٺندي آهي ڇاڪاڻ تہ گهڻي عمر ڪري ڊاڪٽر Ethics وسري وئي اٿس. ساڳي اسپتال ۾ گذريل سان Pentothal جون 300 انجيڪشنون بيڪار ڏيکاري اڇلايون ويون جيڪي ميڊيڪل اسٽور وارن کان مفت وٺي ريڪارڊ تي ڏيکاريون ويون، باقي تازيون ملندڙ دوائون ڪيڏانھن ويون هرڪو ڄاڻي پيو.
ڇا انھن خاصيتن جو ضرور ڪو ڪارڻ تہ هوندو ها آهي ڊاڪٽر صاحبہ جي خانگي اسپتال جيڪا غير قانوني طور تي هن پنھنجي بنگلي ۾ قائم ڪئي آهي، جنھن کي ڪامياب ڪرڻ لئہ هن ناجائز طريقن کي جائز سمجهي رائج ڪيوآهي.
هي سڀ ڪجهہ لکڻ جي ضرورت نہ آهي مگر ماضيءَ ۾ سماجي سوچ جي حوالي سان جيڪا بيچيني هئي اها شخصيتن جي سِحر کان اڳتي نڪتل هئي، هڪ نوجوان، ڊاڪٽر ميڊيڪل اسٽوڊنٽ ڪيئن پيو سوچي، هن جي ضرورت پٽاٽندڙ ماحول ڪيئن هو جيئن اوهان ان وقت کان آگاھہ ٿيو. آءُ ميڊم جي ڪاميابين، ٿورن ۽ احساسن تي لکندس تہ ان مسيحي عورت ڪيئن هتان جي عورتن جي اڻ ٿڪ خدمت ڪيئن ڪئي ائين مسلمان، هندو ڊاڪٽرياڻين تي لکڻ لئہ مستقبل جا کوجي تاريخ دان ضرور لکندا پر مان هڪ انگريز ڊاڪٽرياڻي جو ذڪر ڪندو هلان جيڪا ڪرسچن اسپتال سکر سان گڏ ڪرسچن اسپتال لاڙڪاڻي ۾ بہ ڪم ڪندي هئي جنھن جو ذڪر ڪتاب Pauline brown ۾ Jar of clay لکيو آهي جنھن ۾ هڪ عام رواجي عيسائي، غير عام رواجي مشن تي نڪتل آهن، ان ۾ ان جو ذڪر ڪري ٿي تہ هوءَ سرجن هئي سکر ۾ هڪ آپريشن لاءِ ڪيئي ڪلاڪ ريل جو سفر ڪري سکر پھتي هئي. هوءَ نوجوان ڊاڪٽر پنھنجي گرميءَ جي موڪلن ۾ بہ انگلينڊ نہ وئي ۽ چيائين تہ مان موڪلون نہ ڪندس هت مريضن کي ضرورت آهي، پوءِ هو ڏينھن رات ڪم ڪندي هئي ۽ سکر ۾ هن کي مليريا ٿي ۽ ايستائين ڪم ڪندي رهي جيستائين ڪم ڪرڻ جي لائق نہ رهي ان کي علاج لاءِ ڪراچي موڪليو ويو ۽ هو دماغي مليريا ڪري ڪراچي ۾ مري وئي ۽ شايد گورا قبرستان ۾ دفن آهي.
سو سون سورمين مان ميڊيم بہ هڪ آهي جنھن پنھنجي عمر لاڙڪاڻي جي عورتن جي علاج ۾ صَرف ڪري ڇڏي هوءَ 1972 ۾ غالباً لاڙڪاڻي ۾ آئي ۽ شيخ زيد کي پنھنجي اڳيان ٺھندو ڏٺو. هن جي خدمتن، شخصيت، انتظامي مجبورين ۽ مصروفتين سبب سڀڪو پنھنجي طريقي سان سوچي پيو ۽ ڪي جائز ناجائز شڪايتون بہ فردن کي ٿي سگهن ٿيون. پر ميڊم لاڙڪاڻي کي پنھنجو جيون ڏنو، اسان تہ ان جو هڪ ٿورو بہ لاهي نہ ٿا سگهون ميڊم جو پڙهائڻ جو انداز پنھنجو هو، پھرئين ليڪچر ۾ ئي اسان کي آسمان تي پھچائي ڇڏيو تہ اوهان Pioneer آهيو ۽ Pioneer پنھنجون منزلون پاڻ تلاش ڪندا آهن. سو شيخ زيد ۾ هائوس جاب لئہ گهڙياسين، مون کان اڳ مستقيم ۽ جئہ رام اُتي هائوس جاب ڪندا هئا. جي رام وٽ تہ دوائون، ٽيوب، ٿيلھو سڀ هوندو هو. مستقيم بہ پنھنجي مفاهمتي طبيعت ڪري سڀن کي وڻندو هو. باقي مان ويس تہ پاڻ سان ڪجهہ پراڻيون ناراضگيون کڻي ويس ميڊم سمجهندي هئي تہ ان اخبار ۾ مان سڀ ڪجهہ لکان ٿو. پر ائين نہ هو اسان بس لکي وٺندا هئاسون. پنھنجي اڻپوري علم سمجهہ، جذبات آهر. سو شيخ زيد مون لاءِ ڪا بھتر جاءِ نہ هئي.