مڪي شريف جي انهي آڳاٽي نظام تحت اهم کاتا هن طرح هئا
قصي بن ڪلاب جي زندگي ۾ اهي سڀ کاتا هن اڪيلي جي هٿ هيٺ هئا ڇو ته هو پنهنجي قوم قريش ۽ مڪي وارن تي حاوي هو. قصيٰ جي وفات بعد مذڪوره عهدن ۽ کاتن جو ورهاڱو هن طرح ٿيو.
1. بني هاشم کي سقايه، 2. بني اميھ کي قريش جو جهنڊو عقاب، 3.بني نوفل کي رفاده قريش سمجهندا هئا ته حاجي ضيوف الرحمان خدا جا مهمان آهن. انهي ڪري هر سال پنهنجي طرفان چندو ڪري خاص انهي دعوت لاءِ رکندا هئا. جيڪا حاجين کي مفت کارائي ويندي هئي. جنهن جو نالو هنن وٽ رفاده هو، 4. بني عبدالدار کي لِوَا ۽ بني اسد کي ندوه جو کاتو ڏنو ويو جن به قبيلن کي اهي عهدا ڏنا ويا هئا. اهي قريش جون شاخون هيون.
قريش جي مختلف شخصن ۾ جيڪي انتهائي دانا، دورانديش ۽ معززترين هئا تن ۾ اهي هيٺيون ذميواريون ورهايل هيون.
1. حضرت ابو بڪر صديق جيڪو بني تميم قبيلي مان هو. تنهن وٽ ديت ”خون بها“ ڏنڊ ۽ جرمانه هو. يعني ته اهو مڪي جي قديم نظام واري سپريم ڪورٽ جو چيف جسٽس هو، جنهن کي ايترا وڏا اختيارات ڏنل هئا. جنهن جو موجوده دور ۾ وزارت قانون و عدل جو نالو آهي.
2. خالد بن وليد وٽ جيڪو بني مخزوم قبيلي مان هو. قُبه و اعنھ يعني وزارت دفاع جو کاتو هو قُبه تنبو کي چئبو آهي. جنهن ۾ فوجي ضرورت جو سامان رکيل هوندو هو. اعنھ اهو سامان جيڪو جنگ جي دوران گهوڙن تي رکيل هوندو هو.
3. عمر بن خطاب وٽ سفارت يعني ”وزارت خارجه“ جو کاتو هو. جڏهن ڪنهن قبيلي سان جنگ ڪرڻي هوندي هئي ته قريش حضرت عمر بن خطاب کي سفير بنائي مخالف ڌر ڏانهن موڪليندا هئا. جيڪڏهن ڪو قبيلو قريش سان هوڏ، ڪندو هو ته ان جي مقابلي لاءِ به عمر بن خطاب کي چونڊيندا هئا. ڇو ته ان جي دليرائي ۽ دانائي مڃيل هئي. اهڙي طرح خارجي توڙي دفاعي معاملا طئي ڪرڻ انهي جي ذميداري هئي.
4. صفوان بن اُميھ جي ذميداري ۾ ايسار ۽ ازلام جو ڪم هوندو هو. اهو هڪ ڍاري جو قسم هو. ايسار ۽ ازلام ٻن تيرن جا نالا آهن. جن مان هڪ تي ها ۽ ٻي تي نه لکيل هوندو هو. جڏهن به ڪو ڪم ڪرڻو هوندو هئن ته انهي ڪم جي ڪرڻ يا نه ڪرڻ بابت فال ڪڍائڻ لاءِ ايسار ۽ ازلام جو استعمال ٿيندو هو.
5. حارث بن قيس وٽ نظم و ضبط يعني وزير بلديات ۽ ڳوٺاڻي رٿابندي ۽ بتن جي نالي تي گڏ ڪيل مال جي سار سنڀال هئي. اهي ذميواريون ۽ عهدا انهن شخصن کي ابن ڏاڏن کان نسل در نسل ۽ موروثي حاصل هئا.