سفرناما

دلبرﷺ جي ديس ۾

ڪتاب ”دلبر ﷺ جي ديس ۾“ مڪي ۽ مديني جو سفرنامو آهي،مولوي محمد يامين لکي ٿو؛ ”جيئن ته، ”دلبرﷺ جي ديس ۾“ هڪ مذهبي رنگ ۾ لکيل تاليف آهي تنهن ڪري انهي ٿري لهجي ۾ خشڪ واريءَ تي ديار حبيب جو داستان، تيز وڏ ڦڙي مينهن وارو وسڪارو ڪندي محسوس ٿئي ٿو ته، پرينءَ جي پار جي هُٻڪار ۽ سرور ڀري سُرهاڻ هيءَ ڪتاب پڙهندي هتي محسوس ٿئي پئي! سبحان الله!
Title Cover of book دلبرﷺ جي ديس ۾

عربن ۾ دُختر ڪشي جي بري رسم

ساري عرب ۾ دختر ڪُشي جي بري ۽ وحشيانه رسم جاري هئي. پٿر دل ۽ بي درد پيءَ پنهنجن جگر جي ٽڪرن کي جيئري ئي قبر جي حوالي ڪري ڇڏيندا هئا ۽ ان ڪُڌي رسم تي ڏاڍو فخر ڪندا هئا. چوندا هئا ته آهي ڪو مون جهڙو جنهن پنهنجي ڌي زنده درگور ڪئي هجي. گهڻو ڪري ته پيدا ٿيڻ شرط ان کي قتل ڪري ڇڏيندا هئا. يا زنده دفن ڪئي ويندي هئي. مگر ڪڏهن ائين به ٿيندو هو ته جڏهن ڇوڪري وڏي ٿي ويندي هئي. ٻاتا ٻاتا ٻول ۽ مٺيون مٺيون ڳالهيون ڪرڻ شروع ٿيندي هئي ته بيدرد پيءُ پهريائين جهنگ ۾ کڏ کوٽي ايندو هو. پوءِ ڇوڪري کي سٺا ڪپڙا ۽ زيور پارائي هار سينگار ڪري ڳوٺ کان ٻاهر وٺي ويندو هو. ان نياڻي نماڻي کي ان کڏ جي ڪناري تي بيهاري پٺيان کان ڌڪو ڏيندا هئا. نياڻي پنهنجو موت اکين جي سامهون ڏسي دانهون. منت سماجت، خوشامندي ڪندي هئي. مگر هٺ جو پوڄاري ظالم پيءَ ان جي آه و زاري ۽ منت تي ذرو به توجهه نه ڏيندو هو. ۽ مٿان کان ڪوڏر جا گُدا. لتون ۽ پٿر هڻي مٽي وجهندو ويندو هو. تان جو ان بي گناهه نياڻي جون دانهون ۽ ڪوڪون ان پاڻ سان گڏ مٽي ۾ دفن ٿي وينديون هيون ۽ هي همراهه پنهنجي جگر جي ٽڪري کي جيئرو قبر ۾ دفن ڪري ڏاڍو شاد مان و ڪامران گهر موٽي ايندو هو ۽ ان سنگدلانه رسم تي وڏو فخر ڪندو هو.
ابرشن جي ڳالهه ٻڌي هڪ اڌڙوٽ شخص ٽپو ڏيئي اٿيو. جنهن جو نالو قيس هو.
قيس: اڄ آئون فخر سان چوان ٿو ۽ مون کي پنهنجي خدا هُبُل جو قسم. آئون پنهنجي نوَن ڌيئرن کي زنده درگور ڪري چڪو آهيان. خوش قسمتي سان منهنجي ڏهين ڌي به موجود آهي. ان جي عمر صبحاڻي نه پرين ڏهه سال ٿي ويندي. مون منت مڃي هئي ته جڏهن ان جي عمر ڏهه سال ٿيندي تڏهن ان کي زنده دفن ڪندس. سڀني طرفن کان زنده باد قيس زنده باد. خوش قسمت قيس زنده باد جا فلڪ شگاف نعرا لڳي ويا ۽ ماڻهن خوشي وچان قيس کي پنهنجي ڪلهن تي کنيو قيس زنده باد.
ابرشن: قيس! واقعي ڇا؟ اها ڇوڪري قرباني لاءِ مناسب آهي؟
قيس: ها. ها سائين! بلڪل مناسب آهي.
ابرشن: ”ان قريشي ڏانهن نهاري“ قيس واقعي تون خوش قسمت ۽ سعادتمند انسان آهين. هي ملڪ ۽ هي عرب قوم توتي جيترو فخر ڪري ٿورو آهي. تنهنجي لاءِ ڪيتري نه قدر قابل فخر ڳالهه آهي. جو تون پنهنجي ڏهه ساله نياڻي کي زنده دفن ڪري پنهنجي معبودن کي خوش ڪري وٺندين. ۽ تنهنجي هن سعادتمندي تي هڪ دنيا رشڪ ڪندي. قيس توکي مبارڪون هجن بلڪه لک لک مبارڪون هجن. قيس بن عاصم قبيلي بنو هاشم مان هو. هو اهڙو ته پٿر دل هو. جو پنهنجيون نَو ڌيون زنده درگور ڪري چڪو هو ۽ ڪڏهن به ان جي پيشاني ۾ گهنج نه آيو.
قيس: آئون نهايت اطمينان ۽ خوشي سان اعلان ٿو ڪريان ته پرين ڏينهن آئون پنهنجي ڏهه ساله ڌي کي جيئري دفن ڪندس.
ابرشن: آئون اعلان ٿو ڪريان ۽ حڪم ٿو ڏيان ته تمام عرب ان عظيم الشان قرباني جو نظارو ڏسڻ لاءِ پرين ڏينهن مڪي کان ٻاهر جبل عمر وٽ هُن ميدان ۾ گڏ ٿين ان قرباني کان بعد ڪنهن به قسم جو ڪو انديشو باقي نه رهندو. هر بلادور اهو اعلان ٻڌي ماڻهن کي تسلي ٿي. سڀ جو سڀ پنهنجن معبودن آڏو سجدي شڪر ۾ ڪري پيا. سجده ڪرڻ بعد هرڪو جئي لات جئي منات جئي هُبُل جا نعرا هڻندي پنهنجي پنهنجي گهر روانو ٿيو. بيت الحرام ٿوري دير ۾ خالي ٿي ويو.
پڙهندڙ حضرات: هن هيٺين واقعي مان اندازو ڪندا ته ان وقت جي انسان، جنهن کي انسان چوڻ انسانيت جي توهين آهي. ڇو جو انسان پنهنجي بي حسي، بي رحمي ۽ سنگدلي جي ڪري ڇا؟ انسان هو يا درنده صفت جانور، ها! جانور به پنهنجي ٻچي جو خيال ضرور ڪندو آهي. هتي ته حد انتها ٿي ويئي هئي. مثال طور هڪ واقعو لکجي ٿو.