روضو پاڪ رسول جو
حضور اڪرمﷺ مسجد نبويﷺ جي تعمير کان فارغ ٿيڻ تي پاڪ بيبين سڳورين لاءِ الڳ الڳ نو حجرا تعمير ڪرايا هئا. جن مان هر هڪ حجري جي ماپ 10 x 15 فوٽ هئي. جڏهن ته اوچائي ڇهه فوٽ هئي. حضرت بي بي امان عائشه رضه جو حجرو مسجد نبوي سان بلڪل لڳو لڳ هو. ايتري قدر جو حضور پاڪﷺرمضان شريف ۾ جڏهن مسجد نبوي ۾ اعتڪاف ۾ ويهندا هئا ته ام المومنين رضه امان بي بي عائشه رضه پنهنجي حجري ۾ بيهي دري مان سندن وارن مبارڪن کي ڦڻي ڏيئي وٺندي هئي. حالانڪ پاڻ سونهارا ان وقت مسجد ۾ ئي هوندا هئا. وچان رڳو ننڍڙي دري هوندي هئي. اهو ئي حجرو هو جنهن ۾ حضور انورﷺ جن لاڏاڻو فرمايو ۽ اتي ئي سندن تدفين ٿي ۽ اها ئي جاءِ آخري آرام گاهه بڻي. اهو ئي هاڻي رسول پاڪ جو روضو پاڪ گنبذ خضراء سڏجي ٿو. انهي روضي ۾ سندن جسم پاڪ هن طرح آرامي آهي جو سندن مٿو مبارڪ اولهه طرف پير مبارڪ اوڀر طرف ۽ منهن مبارڪ قبلي ڏانهن ڏکڻ طرف آهن.
انهي روضي پاڪ ۾ پاڻ ڀلارن سان گڏ سندس ٻه وفادار، جان نثار ساٿي شيخين، سُهرين، خلفاءِ راشدين هڪ ابوبڪر صديق رضه ”وصال 13هه“ ۽ ٻيو حضرت عمر فاروق رضه ”وصال 23هه“ آرامي آهن.
تن جي تدفين هن طرح ٿي جو حضرت ابو بڪر صديق جو مٿو، حضور انورﷺ جي سيني برابر ته حضرت عمر فاروق رضه جو مٿو حضرت ابو بڪر جي سيني برابر آهي. ان کان سواءِ روضي پاڪ ۾ هڪ قبر جيتري جاءِ ڇڏيل آهي. جتي هڪ حديث مطابق حضرت عيسيٰ عليھ السلام جو آخري آرام گاهه ٿيڻو آهي.
حضرت عمر فاروق رضه جي دور خلافت ۾ انهي روضي پاڪ تي ڪا به اڏاوت يا قبو وغيره ڪو نه هو. فقط ڪچين سرن سان چوديواري هئي. اموي خليفي وليد بن عبدالملڪ جي زمانه ”86هه کان 96هه تائين“ ۾ جڏهن بيبين سڳورين جي ٻين حجرن کي مسجد ۾ شامل ڪيو ويو. تڏهن به حضرت بي بي امان عائشه جي حجري ”روضي پاڪ“ جون ڪچيون ديواريون باقي رکيون ويون البتھ وليد جي دور ۾ جڏهن حضرت عمر بن عبدالعزيز ”ثاني عمر“ حضرت عمر فاروق رضه جو ڏوهٽو مديني جو گورنر بڻيو ته انهي روضي پاڪ جي چو طرف اونهي پيڙهه کوٽي. پنج ڪُنڊي ڇٽي ٺاهي هئي. پنج ڪنڊي هن ڪري ته جيئن ڪعبت الله جي تعمير سان مشابهت نه ٿئي. متان جاهل ماڻهو انهي جو به طواف شروع ڪري ڏين. انهي زماني کان پوءِ ستين صدي هجري تائين روضي پاڪ تي ڪو به گنبذ ڪو نه هو. مزار مبارڪ کليل هئي. پري کان ئي زيارت پئي ٿيندي هئي. سن 678هه ۾ بادشاهه منصور قلائون صالحي جي دور ۾ مزار مبارڪ مٿان چوڌاري تعمير ڪيل ديوارن تي ڪاٺ جو هڪ قبو جيڪو هيٺان ته چوڪنڊو هو پر مٿي وڃي اٺ ڪنڊو بنايو ويو. انهي قبي کي ٺهندي ٻه سو سال کان به ڪجهه مٿي عرصو گذريو ته سن 886هه ۾ مسجد نبويﷺ کي پهريون ڀيرو باهه لڳي. جنهن ۾ مسجد جي سامان سان گڏ قبو به سڙي ويو. وري به مرمت ٿي. پر 887هه ۾ ٻيهر مسجد نبوي کي باهه لڳي. جنهن مسجد جو سامان ته ساڙي رک ڪيو. پر قبو به باهه جو کاڄ ٿي ويو. پوءِ 892هه ڌاري ترڪي جي بادشاهه قاتبائي پنج ڪنڊي ديوار تي ٻيو قبو اڏايو. جنهن تي اڳي وانگر اڇو رنگ ڪرايو ويو. انهي ڪري صدين تائين اهو قبو گنبذ بيضاء اڇو سڏيو پي ويو ۽ ساڍا ٽي سو سال گذرڻ تي قبو پراڻو ٿي ويو. منجهس هنڌان، هنڌان ڏار پئجي ويا. تنهن ڪري 1233هه ۾ ترڪي جي بادشاهه سلطان محمود عثماني اهو زبون قبو مٿان کان ڊهرائي وري نئون قبو اڏايو. جنهن کي اڳتي هلي سن 1255هه ۾ سائو رنگ ڏياريائين.
بس انهي سال کان بعد اڄ تائين گنبذ خضراء ”سائو قبو“ سڏيو پيو وڃي. موجوده سائو رنگ انهي ئي بادشاهه جو قائم ڪرده ۽ يادگار آهي. جنهن کي سعودي حڪومت به قائم رکيو اچي.