شانِ شيخين رضي الله عنهما
پاڻ ڀلارن فرمايو ته هر نبي کي ٻه وزير آسمان وارن مان ۽ ٻه وزير زمين وارن مان مليل هوندا آهن. منهنجا آسمان جا وزير جبرئيل عليھ السلام ۽ ميڪائيل عليھ السلام آهن ۽ زمين جا وزير ابو بڪر رضه ۽ عمر رضه آهن. حالات حاضره ۽ باطنه کي ڏسي يقيني طور چئي سگهجي ٿو ته ٽنهي عظيم شخصيتن جو پاڻ ۾ توارد قلبي وارو ”دلي همخيالي ۽ هم آهنگي“ ربط و ضبط هو.
حضرت علي رضي الله عنھ فرمايو ته ابو بڪر رضه ۽ عمر رضه اولين و آخرين جا جنت ۾ سردار هوندا سواءِ نبين ۽ رسولن جي يعني ابو بڪر ۽ عمر جنت ۾ انبياء ۽ رسولن کان سواءِ ٻين تمام انسانن جا سردار هوندا.
حضورﷺ جن فرمايو ته ابوبڪر صديق ۽ عمر فاروق منهنجون اکيون ۽ ڪن آهن. انهن جي ذريعي آئون ٻڌان ٿو ۽ ڏسان ٿو. اهي ٻئي شخص منهنجي امت ۾ سڀ کان ڀلارا آهن. ابو بڪر ۽ عمر کي مون مقدم نه ڪيو آهي. بلڪ الله تعاليٰ ٻنهي کي شرف ۽ فضيلت ۾ مقدم ڪيو آهي.
هڪ ڏينهن پاڻ ڀلارنﷺ حضرت ابو بڪر صديق رضه ۽ حضرت عمر عادل رضه سان مخاطب ٿيندي فرمايو ته الله تعاليٰ ڪجهه دلين کي کير کان به وڌ اڇو ۽ نرم ٿو بنائي ۽ ڪجهه ماڻهن جون دليون ارادي ۽ عمل جي لحاظ سان ڏاڍي مضبوطي رکن ٿيون.
ابو بڪر تنهنجو مثال ابراهيم عليھ السلام وانگيان آهي. جنهن فرمايو، ” فَمَنْ تَبِعَنِيْ فَاِنَّهٗ مِنِّىْ ۚ وَمَنْ عَصَانِيْ فَاِنَّكَ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ “ ترجمو: جيڪو منهنجي تابعداري ڪري ٿو. اهو ته منهنجو آهي. باقي جيڪو منهنجي نافرماني ڪري ٿو ته پوءِ تون ئي غفور رحيم آهين يا ته وري اي ابو بڪر تون عيسيٰ عليھ السلام جهڙو آهين. جنهن چيو هو ته، ”اِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَاِنَّهُمْ عِبَادُكَ ۚ وَاِنْ تَغْفِرْ لَهُمْ فَاِنَّكَ اَنْتَ الْعَزِيْزُ الْحَكِيْمُ “ اي رب تون جيڪڏهن هنن کي عذاب ڪرين ته به وس وارو آهين. جي بخش ڪرين ته به وس وارو آهين.
اي عمر رضه تون ٺهيل ٺڪيل نوح عليھ السلام آهين. جنهن قوم جي لڳاتار سرڪشي تي رڙيون ڪري چيو هو ته، ” رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَي الْاَرْضِ مِنَ الْكٰفِرِيْنَ دَيَّارًا“ اي رب انهن ڪافرن مان زمين تي ذري به نه ڇڏ. جو هنن ڪا به گهٽتائي نه ڇڏي آهي يا ته تون موسيٰ عليھ السلام جهڙو آهين. جنهن جو نعرو هو، ”رَبَّنَا اطْمِسْ عَلٰٓي اَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلٰي قُلُوْبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوْا حَتّٰى يَرَوُا الْعَذَابَ الْاَلِيْمَ “ اي رب هنن سان انتهائي سختي سان پيش اچ. اهي ايمان ڪو نه آڻيندا. تان جو اهي تنهنجي درناڪ عذاب کي ڏسن.
انهي مان ثابت ٿيو ته حضرت ابو بڪر صديق نرم مزاج ۽ رحمدل هئا ۽ حضرت عمر رضه سخت مزاج ۽ تيز طبيعت هئا. اهي ٻئي صفتون طبيعت جو سخت هجڻ ۽ نرم هجڻ. اجتماعي ۽ دعوتي مقاصد جي حصول لاءِ نهايت ضروري آهن پُرهيبت شخصيت پُر عظمت هستي. ايتري قدر ضروري آهي جيترو رحمدلي لطيف ۽ نرمي سان سينگاريل داعي ۽ راهنما، ڄڻ ته هڪ جماعت جو ترڪيبي ڍانچو جيڪو ماڻهو تيار ٿو ڪري ان لاءِ ضروري آهي ته ان جا مختلف فرد مختلف قسمن جي صفتن جا پيڪر هجن. جيڪڏهن صديق اڪبر رضه جهڙا لطيف مزاج هجن ته فاروق اعظم رضه جهرا فولادي ۽ تيز طبيعت وارا ماڻهو به ضروري آهن ۽ نبي انهن سمورين مختلف ۽ متضاد صفتن جو جامع هوندو آهي.
جهڙي طرح بجلي پيدا ڪرڻ ۽ ڪرنٽ حاصل ڪرڻ لاءِ مين سوچ کان فيز ۽ ارٿ لازمي هوندا آهن. اهڙي طرح لطافت سان شدت به ضروري آهي تڏهن نظام حڪومت صحيح هلندو.