آداب زيارت
رياض الجنة ۾ نماز پڙهڻ نصيب ٿئي ته خدا وند قدوس جو شڪر ادا ڪريو ۽ زيارت جي قبول ٿيڻ لاءِ دعا گهرو. ادب سان هلي وڃي روضي پاڪ تي حاضر ٿيو. هيڏهن هوڏهن لوڻا نه هڻو. سامهون صاحبﷺ جلال و عظمت سان جلوه افروز آهن. سندن تنهنجي هر لحظي تي نظر اٿن. خيال رک جنيد رحه، بايزيد رحه ۽ رومي جهڙن جا پير به ڏڪي ويا هئا. تڪڙو به نه هل، سنجيدگي کي قابو جهل. زيارت واري ڄاري کي چنبڙي نه پئو. ڄاري کي چمڻ، چنبڙڻ ۽ جهلڻ صحيح ڪونهي. باوقار انداز سان شهنشاهه هر دوجهان جي شان جو خيال رکندي. هلڪي جهيڻي نوڙت واري آواز سان سلام پڙهو. جيئن پاڻ ڀلارن جي حياتي مبارڪه ۾ سندن اڳيان وڏي آواز سان ڳالهائڻ جي منع هئي. تيئن هاڻي به وڏي سڏ رڙيون ڪري سلام پڙهڻ منع آهي.
پاڻ ڪريمنﷺ جي خدمت عاليھ ۾ ڪهڙي به ٻولي ۾ صلواة و سلام پيش ڪيا وڃن ته پاڻﷺ خدا جي واسطي سان اهي سڀ سمجهن ٿا ۽ جواب ڏين ٿا، پاڻ ڀلارا انسانن، جنن، جانورن ۽ پکين جي ٻولين کي چڱي ريت ڄاڻن ٿا. درود و سلام کان پوءِ پاڻ ڀلارن جي شفاعت لاءِ ڌڻي تعاليٰ کان سوال ڪريو ۽ پنهنجي دل جون تمنائون سندن خدمت ۾ پيش ڪريو. روضي پاڪ جي حاضري وقت سامهون پتل جي ڄاري ۾ ٻه ننڍا گول دائرا ۽ هڪ وڏو گول دائرو نظر ايندو. انهي وڏي گول دائري وٽان پاڻ سڳورنﷺ جن جو چهرو مبارڪ آهي، انهي هنڌ کي ”مواجهه شريف“ چئبو آهي يعني پاڻ ڀلارن جي خدمت ۾ سامهون بيهڻ جي جاءِ“ انهي جاءِ تي بيهه ڪري جيڪو درود پڙهڻو آهي. سو هي آهي. الصلواة و السلام عليڪ يا رسول الله الصلواة و السلام عليڪ يا حبيب الله. انهي جاءِ کان هٽي دنيا جي ٻي ڪنهن به جاءِ تي اهو درود ۽ سلام پڙهڻ جي اجازت ناهي. اهو مخصوص درود پاڪ صرف انهي مخصوص جاءِ تي پڙهڻو آهي. البت ٻيا درود ابراهيمي وغيره انهي جاءِ کان سواءِ پڙهي سگهجن ٿا ڇو ته مٿيون درود و سلام پاڻ سڳورن جي سامهون پڙهڻو آهي، پر پٺ غائبانه انهي درود جي پڙهڻ جي اجازت ناهي. جنهن لاءِ قرآن ۽ حديث جا شرعي دليل ۽ فقھ جي چئن ئي امامن جا معتبر ڪتاب شاهد آهن. باقي جيڪي ماڻهو عقل جا انڌا. روضي پاڪ کان پري پنهنجن هنڌ ۽ ملڪن ۾ پڙهن ٿا. تن کان شرعي دليل وٺجي. پر اسان کي يقين آهي ته سواءِ لاف زني جي. قرآن و حديث جو اهڙو ڪو به حڪم ڪونهي.
شايد اهي سمجهن ٿا ته نبي اڪرمﷺ جن هر هنڌ، هر وقت اسان جي سامهون موجود آهن. يا حاضر ٿي وڃن ٿا ته اهو سندن ڀل ۽ ضد آهي يا سندن پڌري غلطي ۽ شيطاني دوکو آهي. ڇو ته هر هنڌ، هر وقت تي حاضر موجود ۽ سامهون رهڻ کي حاضر ناظر چئبو آهي. سو ته فقط ڌڻي تعاليٰ آهي. اها خاص ان جي صفت ۽ شان آهي. جيئن قرآن پاڪ ۾ فرمايل آهي ته وَهُوَ مَعَكُمْ اَيْنَ مَا كُنْتُمْ. اهو الله پاڪ توهان سان هر وقت، هر هنڌ گڏ آهي. توهان ڪٿي به هجو، اينما تڪونو فثم وجھ الله. توهان جتي به هوندا. الله پاڪ جي ذات اتي موجود هوندي. وڌيڪ لاءِ هي مثال ڪافي آهي ته خدا تعاليٰ جي هر هنڌ حاضر ناظر هجڻ لاءِ دليل هي آهي ته سندس، گهر مسجد جو دنيا ۾ هر هنڌ هجڻ آهي، جتي به نماز پڙهه خدا موجود، باقي دنيا ۾ نبي سائينﷺ جو روضو پاڪ فقط هڪڙو آهي. جيڪو مديني ۾ مسجد نبويﷺ جي احاطھ ۾ آهي. ته پوءِ خدا تعاليٰ هر هنڌ حاضر ناظر ٿيو يا نبي سڳورو؟
بهرحال پاڻ سڳورن تي صلواة و سلام پڙهڻ کان پوءِ پنهنجن مٽن مائٽن. استادن، دوستن طرفان موڪليل سلام به عرض ڪجن. پوءِ پاڻ سڳورن جي ٻنهي يارن، وفادارن، جان نثارن ڀلارن حضرت ابو بڪر صديق رضه ۽ حضرت عمر رضه تي به نهايت محبت ادب و احترام سان سلام پڙهجن. واندي ٿيڻ تي هڪ پاسي بيهي قبله رُخ ٿي دعاء خير جي گهري هليو وڃجي.