ٿر راجستان جي هڪ رواج جي ياد
اها ڇوڪري ”ڪنوار“ جڏهن ڳوٺ جو هنج ڇڏي اڳتي رواني ٿي. پنهنجا گذريل ڏينهن ياد ڪري، ڳوٺ جا وڻ وٿاڻ گابا ڇيلا اڪ، نم، ڦوڳ ٻوهه ڪوڀنٽ ڪنڊيون. دڙن-ڀٽن کي ياد ڪري، اُٺ تان ڪنڌ پوءِ تي موڙي، با ربار نهاري روئي درد دل سان ڪيهون ۽ ڪوڪون ڪري ٿي. ٻاڪاري ٿي. ان جي دل ۾ هڪ هلچل ۽ اباڻن کان جدائي ۽ وڇوڙي جي جهوري جو خيال ۽ فڪر جان کي جلائي رهيو هوندو آهي. آئون ڇا؟ آئون ڪٿي؟ آئون ڪيئن؟ آئون ڪيڏهن؟ منهنجا مارو ڪٿي؟ هاءِ قسمت آئون پنهنجا اباڻا پَٽ ۽ پڊ ڇڏي ڪيڏهن وڃي رهي آهيان؟ هاءِ افسوس منهنجو نصيب اڄ مونکي ڪيڏهن ڇڪي وٺي وڃي رهيو آهي؟ اهڙا هاڃا ٿين ڀينر هن ڀنڀور ۾.
اي منهنجا رب، منهنجا ملڪ مونکي وري به منهنجي ماروئڙن سان ملائج. بقول شاهه صاحب:
* واجهائي وطن کي جي آئون هٿ مياس،
ته گهور منهنجي سومرا ڪج پنهوارن پاس،
ڏج ڏاڏاڻي ڏيهه مان ولڙين سندي واس،
پوءِ ميائي جياس جيڪر وڃي مڙهه ملير ڏي.
* قسمت قيد ڪياس، نه ته ڪير اچي هنن ڪوٽن ۾،
ونحن اقرب اليھ من حبل الوريد،
وطن آئون ويندياس، مارن سان ملندياس،
ڪو دم آهيان هنن ڪوٽن ۾.
منهنجي ته اها ئي ساڳي ڪيفيت ۽ تصوير هئي، پر مون ڏٺو ته هر ڪنهن مسافر جو ڪنڌ پوءِ تي ورايل هو ۽ هر نيڻ پنهنجي پنهنجي طور نير وهائي رهيو هو. گاڏي ۾ بلڪل سُڪوت ۽ سڪونت هو. گويا ڪه هر ماڻهو محبوبﷺ کان وڇوڙي جي ڪري پنهنجي جيءَ ۾ جهُري رهيو هو. ان وڇوڙي جي گهڙي جي ماحول ۽ صورتحال بيان ڪرڻ لاءِ نه قلم ۾ جرئت آهي نه الفاظن ۾ تعبير، نه ذهن ۽ سوچ حقيقت کي سمجهي سگهي ٿو پر حقيقت ۾ حقيقت به پنهنجي حقيقت وڃائي ويهي ٿي. بهرحال جيڪو آيو آهي. اهو مسافر آهي. اهو ضرور هڪ ڏينهن ويندو. جيءَ ۾ اهو ئي جهيڙو هو. تان جو گاڏي مسجد ذوالحليفھ پهتي. اها جاءِ مديني کان ڇهه ميل مڪي جي رستي تي آهي. جتي ماڻهو مڪي پاڪ ۾ داخل ٿيڻ لاءِ عمري جو احرام ٻڌندا آهن. اسان کي چيو ويو ته لهي عمري جو احرام ٻڌو. اسان عمري جو احرام ٻڌي ٻه رڪعتون نفل براءِ عمرو ۽ ٻه رڪعتون سفرفرض براءِ ظهر پڙهيون سون ڇو ته نماز ظهر جو وقت ٿي چڪو هو. ۽ واپس اچي بس ۾ ويٺا سون. بس مڪي جي ڪشادي رستي تي پنڌ کي سوڙهو ڪرڻ لڳي. تان جو اسان بعد از نماز مغرب مڪي پاڪ پهچي وياسون.
حرم مڪي کي ويجهو ئي فندق دارالماسا وٽ گاڏي بيٺي لهي سامان کڻي. فندق الماسيٰ ۾ رکي. نماز عشاء لاءِ حرم مڪي وياسون. نماز عشاء باجماعت پڙهي عمرو ادا ڪيوسون. بعد احرام لاهي، مٿو ڪوڙائي، سبيل ڪپڙا پاتاسون ۽ جاءِ تي اچي ماني کائي سمهي پياسون. صبح سوير اٿي مسجد الحرام ڪعبةالله ۾ آياسون. نفل تسبيح تهليل تلاوت بعد نماز فجر باجماعت پڙهي جاءِ تي آياسون اهو ڏينهن خير سان معمول مطابق گذريو... ٻي ڏينهن 21 اپريل 2014ع جو مسجد عائشه وياسون. جتي وري عمري جو احرام ٻڌي. والدين جي لاءِ عمري جي نيت ڪري. واپس حرم مڪي اچي عمرو ادا ڪري حلق ڪري، سبيل ڪپڙا پاتاسون.
22 اپريل 2014ع جو مڪي پاڪ جي ڪن مشهور تاريخي جاين جي زيارت جي خيال سان ٽيڪسي ڪري نڪري پياسون. مگر بسا آرزوء ڪه خاڪ شُد. ڏاڍو ڏک ۽ افسوس ٿيو.