قريش جو وفد ابوطالب جي خدمت ۾
حضرت ابو طالب آيل معززين جي وفد جي انتهائي عزت. احترام ۽ ادب سان استقبال ڪيو. جڏهن تمام ماڻهو حسب مراتب ويهي رهيا ته ابو طالب فرمايو ته آئون توهان سڀني آيل معزز مهمانن کي خوش آمديد چوان ٿو. توهان سڀني آيلن جو شڪريو. توهان سڀني تي لات و عُزيٰ جون عنايتون هجن. ٻڌايو ته اڄ توهان صاحبن هت ڪيئن تشريف آوري فرمائي.
ابوجهل چيو ته اي اسان جا سردار توهان کي چڱي ريت خبر آهي ته تنهنجي ڀائيٽي محمدﷺ قوم ۾ هڪ نئون فتنو کڙو ڪيو آهي. هو چوي ٿو ته خدا هڪ آهي ايتري وڏي ڪائنات جو صرف هڪ خدا ٻڌائي ٿو. وري اهڙي شيءِ کي خدا چوي ٿو. جنهن کي اڄ تائين ڪنهن به ڏٺو ناهي. اسان جي معبودن جي توهين ٿو ڪري. اسان تو وٽ ان ڪري آيا آهيون، جو تون پنهنجي ڀائٽي کي سمجهاء ته هو اسان جي معبودن جي توهين نه ڪري. اسان جي آبائي مذهب کي برو نه چوي ۽ نئي مذهب جي تبليغ نه ڪري. توهان هاشمي آهيو. توهان بتن جا پوڄاري آهيو. توکي اسان پنهنجي معبودن ۽ مائٽي جو واسطو ٿا ڏيون ته توهان دل و جان سان ڪوشش وٺي ان کي سمجهايو. اگر تو ان کي نه سمجهايو ۽ هو برابر جو پنهنجي روَش تي قائم رهيو ته پوءِ تو سان اسان جا لاڳاپا ختم آهن. پوءِ تو سان ۽ محمد سان گهٽ نه ٿيندي ۽ اسان جي طرفان جنگ جو اعلان آهي.
اهڙي ريت وفد جي شرڪاء هر هڪ پنهنجي راءِ جو اظهار ڪيو.
حضرت ابو طالب انهي وفد جي گفتگو تمام غور سان ٻڌي. پوءِ چيائين ته آئون توهان سڀني آيل معززين جو تهه دل سان مشڪور آهيان. جو توهان منهنجي تڏي تي اچي مون کي وڏو مان ڏنو آهي.
هاڻ ٻڌو! توهان کي ۽ مون کي چڱي طرح معلوم آهي ته توهان منهنجي ڀائٽي محمد تي جيتري قدر سختيون ڪيون، تڪليفون ڏنيون. اچڻ وڃڻ جا گس بند ڪيا ۽ انهي جي پيروڪارن کي جيتري قدر ستايو آهي. ڇا اوهان کي اهو مناسب هو؟ لات و منات جو قسم توهان وڏي غلطي ڪئي آهي. ۽ غلط طريقو اختيار ڪيو آهي. سختيون جڏهن ناقابل برداشت ٿي وينديون آهن ته ڪمزور کان ڪمزور انسان به مقابلي تي اچي ويندو آهي. ضِد نهايت بري شيءِ آهي. توهان کي ضِد آهي ته محمد توهان جي معبودن کي برو نه چوي ۽ محمد کي هي ضد آهي ته خدا هڪ آهي. ان ضد ڪم خراب ڪيو آهي. توهان نرم ٿيو ته هو خود بخود خاموش ٿي ويندو. منهنجي هن گفتگو مان توهان متان هي سمجهو ته مان به پنهنجو آبائي مذهب ڇڏي چڪو آهيان. هر گز نه. آئون ته مرندي دم تائين پنهنجي اصلي مذهب تي قائم رهندس. منهنجي معبودن جي توهين مان هرگز برداشت نه ڪندس. ليڪن منهنجو طريقه ڪار جُدا آهي. آئون نه ڪنهن کي بُرو چوندس ۽ نه برو ٻڌندس. اهو طريقو توهان به اختيار ڪريو. انهي بحث مباحثي کان پوءِ مجلس برخاست ٿي ۽ وفد واپس روانو ٿيو. پٺيان جيڪي ماڻهو وفد جي واپسي جو انتظار ڪري رهيا هئا. انهن لاءِ بزرگ نيڪ مرد ابو طالب جي گفتگو جو خلاصو سڀني جي سامهون بيان ڪيو ويو.
ليڪن انتظار ۾ ويٺل حاضرين مجلس ماڻهن جي اڪثريت چيو ته ان مصالحت سان ڪو به فائدو نه ٿيندو. محمد پنهنجي پروگرام کان هرگز باز نه ايندو ۽ هو پنهنجي مشن ۾ ڪامياب ٿي ويندو. مناسب هي ٿيندو ته ”ڪجهه وٺو ڪجهه ڏيو“ جي اصول تي محمد کي پاڻ سان شامل ڪريون. سڀني انهي تجويز کي پسند ڪيو ۽ هڪ ڀيرو وفد وري به ابو طالب سان ملڻ کپي. جڏهن اها ڳالهه طئي ٿي ويئي ته ابو لهب چيو صبحاڻي واري ميٽنگ ۾ ابو طالب سان صاف صاف طور سان هڪ هڪاڻي ٿيندي ۽ چٽو چئبو ته محمد اسان سان مصالحت نٿو ڪري ته پوءِ ان کي قتل ڪري ڇڏينداسون. ابو سفيان جي دلي خواهش هئي ته ڪنهن نه ڪنهن طرح آنحضرتﷺ کي قتل ڪيو وڃي. ان چيو ته ضرور ان تي اها ڳالهه واضح ڪئي وڃي. اگر ابو طالب جي سمجهائڻ ۾ محمد نٿو اچي ۽ اسان جي مذهب ۾ داخل نٿو ٿئي ته پوءِ اسان کي کپي ته ان کي جلد از جلد قتل ڪيو وڃي ۽ کانس ڇوٽڪارو حاصل ڪيو وڃي. ابو لهب چيو ته بيشڪ ائين ئي ٿيندو.