آفتاب عالم قبا ۾
قباء جي بستي مديني کان پهريائين مڪي جي رستي تي ٻن ميلن جي فاصلي تي هئي اها به هڪ ننڍو قلعو هو. ان قبا ۾ زياده تر مسلمان آباد هئا. مسلمانن قبا ۽ يثرب جي قلعن کي رسولﷺ جي آمد جي ڪري خوب سينگاريو هو. جهنڊين، دلي گيٽن سان سينگاري ڪنوار بنائي ڇڏيو هو.
مسلمانن آنحضرتﷺ جي استقبال جون تياريون اهڙي شان سان ڪيون هيون. جهڙوڪر ڪنهن شهنشاه جي خيرمقدم لاءِ ڪيون وينديون آهن. مسلمانن جي گهرن ۾ شادمانا ۽ خوشيون هيون. هر قبيلو، هر خاندان، هر شخص، عورتون مرد، ننڍا وڏا، پوڙها پڪا رات ۽ ڏينهن قبا ۽ يثرب ۾ حضور انورﷺ جو انتظار، اوسيڙو ۽ مدح سرائي ڪندا رهندا هئا. تان جو اهو ڏينهن به آيو جو انهن جي انتظار جون گهڙيون ختم ٿيڻ تي اچي پهتيون.
8 ربيع الاول بروز سومر 53 ميلاد ۽ 13 بعثت مطابق 23 سيپٽمبر 622ع اڄ به ساڳي طرح مڪي جي رستي تي آفتاب هدايت ۽ شمع رسالت جو انتظار لڳو رهيو.
* وسن ۽ وهسن ڏيهاڙي ڏسڻ لاءِ،
جيئن جيئن پرين پسن تيئن تيئن نشا نينهن جا.
* محبت منجهارا سپرين توکي آڻيندو الله،
توکي ساريو ساهه اُڪنڊيون آهون ڪن.
* وسن ۽ وهسن ڏيهاري ڏسڻ لاءِ،
ڏسي ڏسي آيو توءِ، به تلاشون ڪن،
ڍايون نه ڍاپن ڪا جا اُڃ اکين کي.
* پکين پئي پچار، اڄ تماچي آئيو،
مُرڪن ملاحن جا، مٿي پانڌي ٻار،
وڏي ڄام ڄمار، جنهن مياڻيون موکيون.
انهن انتظار ڪندڙن ۾ هر طبقي جا ماڻهو مرد عورت ٻار ٻڍا ننڍا وڏا شامل هئا، نوخيز ڇوڪريون دف، چنگ ۽ رباب وڄائي، خير مقدمي ۽ مدح سرائي جا نغما ۽ گيت ڳائي ماحول کي گرمائي رهيون هيون.
انهن نغمن جو مفهوم هي هو ته اسان خدا جا بي حد شڪرگذار آهيون. جنهن اسان جي هدايت لاءِ هڪ اهڙو نبيﷺ موڪليو آهي جو وڏو ڪريم الاخلاق، پاڪيزه نفس ۽ وڏي حوصلي وارو انسان آهي. خدا جو برگزيدو بندو محترم و مڪرم رسول آهي. جنهن اسان کي اونڌاهي مان ڪڍي روشنائي ۾ آندو آهي. شرڪ و ڪفر جي لعنت کان ڇوٽڪارو ڏياريو آهي. اسلام جي روشني ۾ خدا جي رحمت جي سايه ۾ حقيقي معبود جي دامن ۾ بيهاريو آهي. اڄ ڪوڙي فخر ۽ غرور جو خاتمو ۽ نسلي امتياز ختم ٿي ويو. آقا ۽ غلام برابر ٿي ويا. ڪهڙي نه خوشي جي ڳالهه آهي جو نه ڪو بندو رهيو نه بنده نواز، اها آنحضرتﷺ جي ڪهڙي نه ڀلي تعليم آهي جو سڀ برابر ٿي ويا آهن. محمدي مساوات قائم ٿي ويئي آهي. مٿس سهسين سلام و درود هجن شال.
ٻن پهرن جو ٽائم هو. سخت اُس ۽ گرمي هئي ۽ لو به تيزي سان لڳي رهي هئي. هر طرف ٿي ويو. مبارڪون مبارڪون ۽ مومنو مبارڪون. اي مومنو اچو آفتاب عرب ۽ ماهتاب عالم يثرب تي اڀري چڪا آهن. انهي آواز جي گونج چو طرف گونجڻ لڳي. قبا جا سڀ مسلمان مڪي جي رستي تي پهچي ويا هر طرف هر ماڻهو خوش هو. جيئن ڪنهن کي سون هيرن ۽ جواهرن جو وڏو خزانو هٿ اچي ويو هجي. هر ڪنهن جو چهرو خوشي مان چمڪي ۽ ٻهڪي رهيو هو.
مسلمانن جي ڏيکا سيکي ۾ ڪفا ر۽ يهودي به ڊوڙڻ لڳا هئا. سوين ماڻهو رستي جي ٻنهي پاسن کان بيهه رهيا. انهن ڏٺو ته کجورن جي باغ وٽان اُٺ سوارن جو هڪ وڏو قافلو اچي رهيو آهي. سڀني کان اڳيان هڪ ڏاچي تي هڪ نهايت خوبصورت نوراني چهري وارو شخص سوار آهي. ان جي برابر ۾ هڪ شخص بريده اسلمي جهنڊو کنيل اچي پيو ۽ جهنڊي جو ڇيڙو ان جي مٿي تي جهولي رهيو آهي. هڪ ٻيو شخص خوبصورت وضح قطع ۾ نهايت شاندار عرب، چادر کڻي ان تي ڇانهه ڪري رهيو آهي. ماڻهن ان خوبصورت عرب کي سڃاڻي ورتو ته هي ابوبڪر صديق بن ابو قحافه آهي. جنهن پاڻ ڪريمن کي مميز ڪرڻ لاءِ پنهنجي چادر مبارڪ سان حضور انورﷺ تي ڇانوَ ڪئي هئي.
هي شاندار قافلو نهايت شان و شوڪت سان اڳتي وڌي رهيو هو. جڏهن سائين جن جي سواري ويجهو آئي ته ماڻهن پاڻ ڀلارن کي سڃاڻي ورتو. سڀني فرداً فرداً حضورﷺ کي سلام ڪيائون ۽ عرض ڪيائون ته اي الله جا سچا رسولﷺ اسان سڀني جي آرزو آهي ته توهان بددستور ڏاچي تي سوار رهو. سڀني جي درخواست قبول ڪندي. پاڻ ڀلارا بدستور ڏاچي تي سوار رهيا. سڀني جي سلامن جا جواب ڏيندي رهيا. قبا جي سڀني کان معزز و مفخر سردار اڳتي وڌي ڪري. عرب جي دستور مطابق پاڻ ڀلارن جي ڏاچي جي مهار ورتي ۽ وڏي مسرت، فخر ۽ وڏي جوش سان روانو ٿيو.
ماڻهن جو هڪ سمنڊ هو يا سيلاب هو جو اٿلي پيو هو يثرب جي تاريخ ۾ اهڙو اجتماع ۽ جلوس نه ڪڏهن ٿيو هو ۽ نه ٿيندو. جيڪو يتيمن جي يار، هيڻن جي همراهه، اڙين جي آڌار، بي وسيلن جو وسيلو فخر موجودات محمد مصطفيٰ احمد مجتبيٰ جي سواري جي اڳيان پويان ۽ پاسن کان وڏي شوق، جوش ۽ جذبي سان هلي رهيو هو. آنحضرتﷺ جي سواري هڪ وڏي جلوس جي صورت اختيار ڪري ورتي هئي. پري پري تائين ماڻهن جو سمنڊ هو. جنهن طرف به نظر ٿي ويئي ماڻهن جو هجوم نظر ٿي آيو. ترڇنڊڻ جي جاءِ نه هئي. جنهن وقت پاڻ ڪريمن جي سواري قُبا ۾ داخل ٿي ته قبا جون ننڍيون ۽ وڏيون ڇوڪريون دف وڄائي جوش مسرت سان مرحبا ئي گيت ۽ سَهرا آلاپي رهيون هيون.
طلع البدر علينا من ثنيات الودا،
نحن جوار من بني نجار
يا حبذا محمد من جار.
مڪي جي رستي تي، قبا جي هنج ۾ اسان جي مٿان هڪ چوڏهين جو چنڊ اڀريو آهي. اسان بني نجار قبيلي جا مرد ۽ عورتون انهي چنڊ جي آمد کي خوش آمديد چئون ٿا. اسان رب ڪريم جا شڪر گذار آهيون. جنهن اسان کي محمد نبيﷺ جا پاڙيسري بنايائين. شل اهو چنڊ ۽ سندس چانڊاڻ هميشھ قائم دائم رهي. اي ڀلارا ”محمد“ تون ڀلين آئين ڀلي آئين.
هِن وقت اگرچه ٻنپهرن جو وقت هو. گرمي نهايت شدت سان پئجي رهي هئي ۽ لُو به گرم هلي رهي هئي. اُس ۽ گرمي ماڻهن ۽ ٻارن کي ساڙي رهي هئي. مگر نبوت جي پروانن کي نه گرمي جي ڪا پرواهه هئي نه اُس جو ڪو خيال. سڀ پاڻ ڀلارن جي محبت، عشق ۽ قرب ۾ هلي رهيا هئا. پاڻ ڀلارن جي قافلي ۾ ٽيهتر اُٺ هئا. هر اٺ جي مهار اڳين اٺ جي پڇ ۾ ٻڌل هئي. ان ڪري پري تائين اٺن جي ڊگهي قطار پکڙيل هئي. اٺن جي ڊگهي قطار، ماڻهن جي گهڻائي، هن قافلي کي مزيد چار چنڊ لڳائي ڇڏيا هئا. حضورﷺ جي سواري جو منظر ئي هڪ عجيب ۽ شاندار فتح جو نظارو هو.
مسلمانن جو هي عالم هو جو اُهي جوش عقيدت ۽ فرط محبت سان آنحضورﷺ جي سواري جي چوگرد ائين هئا. جيئن شمع جي چوگرد پتنگ. مديني ۽ پسگردائي جي يهودين ۽ ڪافرن نهايت حيرت سان مسلمانن جو جوش و جذبو، مسلمانن جي خوشي، پاڻ ڀلارن سان محبت ۽ عقيدت، پاڻ سڳورن جي سواري جو شان و شوڪت وڏي ڌيان سان ڏسي رهيا هئا. مسلمان قدم قدم تي نعره تڪبير، الله اڪبر جا نعرا هڻي رهيا هئا. انهن نعرن جو آواز در ديوار سان ٽڪرائجي پڙاڏو بنجي، گونجي رهيو هو.
اگرچه قبا يثرب کان ٻه ميل پري هو. مگر مسلسل نعرن جو آواز يثرب ۾ به پهچي ويو هو. اتان کان به ڪافي تعداد ۾ ماڻهو عورتون مرد ڊوڙندي قبا ۾ پهچڻ شروع ٿي ويا هئا. انهن ماڻهن جي اچڻ سان جلوس تمام ڊگهو ٿي ويو. انسانن جون ڇوليون هڻندڙ سمنڊ نظر اچي رهيو هو. هيئن ته سوين جلوس نڪتا هوندا ۽ نڪرندا رهندا. مگر اهڙو پُر خلوص، عقيدتمند، پُر بهار جلوس نه نڪتو هوندو نه نڪرندو. جهڙو رحمت للعالمينﷺ، محسن انسانيت، آمنھ جي لال، دُر يتيم جو جلوس نڪتو هو.
آقاءِ نامدارﷺ جي ڏاچي جي مهار جنهن اعرابي پڪڙي هئي. انهي جو نالو ڪلثوم بن الهدام هو. اهو قبيلي بني نجار جو سردار هو يثرب کان اچڻ وارن ۾ سعد بن معاذ رضه به هو. اهو اوس قبيلي جي مشهور شاخ بني عبدالاشهل مان هو جيڪو تمام قبيلن جو سردار اعظم هو. حضورﷺ جن جي سواري جو شان و وقار ڏسي ان کي اهڙو ته جوش آيو جو هو پنهنجي گهوڙي تان لهي. آنحضورﷺ جي ڏاچي جي مهار پڪڙي ورتي پيادل هلڻ لڳو. هن ماڻهو جو شمار چونڪه نهايت عزتدار ۽ باوقار ماڻهن ۾ ٿيندو هو. ان ڪري عوام و خواص تي هن جو مهار پڪڙي پيادي هلڻ جو ڏاڍو گهرو اثر پيو. انساني دنيا ڏٺو ته هت آقا و غلام ۾ ڪو فرق ڪونهي. سڀ برابر آهن.