قبن جي تعمير متعلق شريعت جو حڪم
حديث پاڪ: اللهم لاتجعل قبري عيدا ولا تجعل قبري وثنا يُعبدُ. ترجمو: اي الله منهنجي قبر تي ميڙا ملاکڙا نه لڳائجان ۽ نه ئي وري منهنجي قبر کي بت بنائجان جو ماڻهو مندرن وانگر پيا پوڄين.
اللهم لاتجل قبري مسجد، لعن الله اليهود والنصاري!. اتخذو قبور انبياء هم مساجِد. اي الله منهنجي قبر کي مسجد وانگر پوڄا پاٺ ۽ سجدي گاهه نه بنائجان جو ماڻهو منهنجي قبر کي سجدا ڪن. يهودين ۽ عيسائين تي الله تعاليٰ لعنت ڪري جو انهن پنهنجن نبين جي قبرن کي سجدي گاهه بنايو. اسان هت مثال طور ٻه حديثون نقل ڪيون آهن نه ته حديث ۽ فقھ اسلامي ۾ اهڙا بي شمار دليل موجود آهن.
جيڪڏهن سنجيدگي سان ويهي سوچجي ته انهن حڪمن جي روشني ۾ پنهنجي مذهبي حالت جو جائزو وٺجي ته هي ڳالهه پڌري پَٽ معلوم ٿيندي ته اسان جي ملڪ ۾ موجود قبا، قبرون ۽ درگاهون پوڄا پاٺ جا مرڪز آهن. اتي وڃي ماڻهو بجاءِ عبرت حاصل ڪرڻ جي، درگاهن جي چانئٺ کي سجدا ڪن ٿا. ولين جي قبرن کي ڪعبت الله وانگر طواف ڪن ٿا ۽ پنهنجون مرادون گهرن ٿا. درگاهن تي ٻاراهو ميلا، ملاکڙا لهو و لعب ڪن ٿا. انهي کان علاوه ٻيا ڪيترائي خدا فراموشي، بي حيائي، ناچ گانا، منشيات جو کلي عام استعمال، جهڙا غير شرعي ڪم ٿين ٿا. جڏهن ته انهن سڀني ڪمن کان الله پاڪ ۽ ان جي محبوب رسولﷺ تمام سختي سان روڪيو آهي. هتي ذهن ۾ هي سوال ضرور اڀرندو ته جڏهن پاڻ ڪريمن به پڪي قبر ٺاهڻ قبو اڏائڻ، درگاهه ٺاهڻ کان منع ڪئي آهي ته پوءِ خود پاڻ ڪريمن جي قبر مبارڪ مٿان قبو اڏيل ڇو آهي؟ اهو ته نه هجڻ گهرجي ها. تنهن لاءِ مختصر جواب هي آهي ته ترڪي جي ڪنهن بادشاهه پنهنجي ذاتي سوچ ۽ اصرار تي قبي اڏائڻ جو ڪم ڪيو هو. جنهن ۾ کيس شريعت اسلام ۽ خود وقت جي عالمن باعمل مفتين فقيهن. محدثن جي ڪا به سپورٽ نه هئي. فقط پنهنجي بادشاهي زور تي ۽ محبت رسولﷺ ۽ عشق رسولﷺ جي آڙ ۽ نالي تي اهو ڪم ڪيائون. باقي ان ڳالهه کي نه ڏٺائون ته اهو فعل جائز آهي يا ناجائز آهي.
ها! اڄ به اهي ميلا، ملاکڙا، بزرگن جا عرس، قبا ٺاهڻ، قبرن جو طواف ڪرڻ،قبر وارن کان مرادون گهرڻ، نذر نياز ڪرڻ ناجائز ۽ حرام آهن. مگر دنيا ڪري پئي. ڪنهن عالم با عمل کان پڇڻ يا انهن جي ڳالهه مڃڻ جو سوال ئي ڪونهي.
جڏهن ترڪن جي خلافت عثمانيھ جي هٿ مان مڪو ۽ مدينو نڪري ويا ۽ حجاز تي نجدين يعني سعودي حڪومت جي بانيڪارن جو قبضو ٿيو ته هنن سعودي جي سڄي ملڪ خاص ڪري مڪي ۽ مديني ۾ موجود اصحابن، تابعين شهيدن، اولياء الله وغيرهم جي قبرن تي قائم ڪيل درگاهن ۽ قبن کي ڊاهڻ شروع ڪيو. ڇو ته اتي به اسان جي ملڪ پاڪستان، هند ۽ سنڌ وانگر، قبر پرستي، عرس مبارڪ ميلا، نذر نياز ۽ چڙهاوا عام جام ٿي ويا هئا. ماڻهو مجاور بنجي روزگار جو ذريعو بنائي ڇڏيو هو. شيطان پنهنجي چالن جي ذريعن ماڻهن کي گمراهه ڪري، شرڪ ڪرائڻ شروع ڪيو تنهن تي سعودي سرڪار شاهه عبدالعزيز بن سعود، پنهنجي دوست دست راست ۽ رهبر شيخ عبدالوهاب نجدي جي مشوري سان هڪ تحريڪ ”قبر پرستي مٽائو“ هلائي. جنهن چيو ته غلط محبت جي آڙ ۾ جيڪا مزار سازي ۽ قبرپرستي عروج تي آهي. ان جو سدباب ڪيو وڃي، نه ته پورو عرب ته ڇا بلڪ پوري دنيا انهي شرڪ ۽ قبر پرستي جي لاعلاج بيماري ۾ مبتلا ٿي ويندي ۽ اسلام جو بنيادي عقيدو روح توحيد ختم ٿي ويندو. جيڪو بعثت نبوت جو مقصود آهي.
هوڏهن برطانيه سرڪار ۽ قبرپرستن کي وجهه مليو. جنهن دين ۾ فرقه واريت ڦهلائڻ خاطر دين ۽ ضمير فروش، علماء سوءِ ۽ فتويٰ باز ڪرايه دار مُلائن کي خريد ڪري جعل سازي ۽ غلط الزام تراشي سان فتويٰ بازي جي صنعت کي فروغ بخشيو ۽ فرقه بازي وڌندي رهي. شاهه عزيز ۽ شيخ عبدالوهاب پنهنجي تحريڪ ”قبرپرستي مٽائو“ جاري رکي تان جو آسپاس جون سڀ درگاهون، قبا ۽ پڪيون قبرون ڊاهي واندا ٿيا ته هاڻي حضور اڪرمﷺ جي روضي پاڪ جو رُخ ڪيائون ۽ هنن جو پروگرام هو ته اهو قبو شرعي لحاظ کان ممنوع آهي. انهي ڪري اهو به ڊاهيو وڃي، ته ان وقت جي عالمن سعودي بادشاهه کي ائين ڪرڻ کان منع ڪيو ۽ چيائون ته توهان پهرين پوري دنيا جا عالم گهرايو. انهن جي سامهون اهو مسئلو رکو پوءِ جيڪڏهن سموري دنيا جي عالمن جو متفقه فيصلو ۽ فتويٰ هجي ته ڊاهيو جي نه، ته آئنده روضي پاڪ جي هٿ چراند کان باز رهو. ڇو ته هڪڙا حڪمران اچي ٺاهين ٻيا حڪمران اچي ڊاهين، اهو سلسلو رهيو ته انهي سان روضي پاڪ جي بي حرمتي آهي.
غالباً اهو زمانو 24 1925ع جو هو. اهو واقعو حضرت مولانا شبير احمد عثماني رحه مسلم شريف جي شرح فته الملهم ۾ لکيو آهي. مولانا لکن ٿا ته سموري دنيا جا مڃيل ۽ مسلم عالم سعودي بادشاهه جي سڏ تي مڪي پاڪ ۾ گڏ ٿيا جنهن ۾ برصغير هند ۽ سنڌ جا عالم به هئا.
مولانا عثماني رحه جي لکڻ مطابق ته دارالعلوم ديوبند هند مان ويندڙ وفد ۾ آئون به شامل هوس. مون خود بادشاهه عبدالعزيز سان انهي موضوع تي ڳالهايو هو. ”انهي گفتگو جو خلاصو هي هو“ مون ڳالهايو ته حضور انورﷺ جون چند اهڙيون خصوصيتون آهن، جيڪي انسان ذات جي ٻئي ڪنهن فرد ۾ ڪونهي. اهڙي طرح سندن فضيلت ۽ شانِ اقدس جي تقاضا آهي ته جيترو سندن شان مبارڪ آهي. اوترو ئي سندن ادب ۽ احترام ڪجي. جيتوڻيڪ قبو ٺاهڻ شريعت جي رُوءِ ۾ حڪم جي ڀڃڪڙي آهي. پر جيئن ته روضو پاڻ ڪريمن جي قبر مبارڪ مٿان ٺهيل آهي ۽ انهي جي ڊاهڻ جي صورت ۾ قبر مبارڪ مٿان قبي جي ملبي جو ڪرڻ، ڀڃ ڊاهه، مشينن ۽ ڪرينن جي قبر مبارڪ مٿان لتاڙ، گوڙ گهمسان وغيره سان پاڻ ڪريمن جي سخت بي ادبي ٿيندي. قبو واقعي نه ٺهڻ کپندو هو. مگر ٺهڻو ته ٺهي ويو. پر هاڻي انهي کي ڊاهڻ سان نه رڳو سخت بي ادبي آهي. پر پاڻ ڪريمن جي آرام ۾ سخت خلل ۽ ايذا جو ڪارڻ ٿيندو. يقينن نفعي جي بجاءِ نقصان گهڻو آهي. جيڪو سخت شرعي جرم آهي. بهرحال انهي بحث مباحثي کان پوءِ سعودي شهنشاهه قبي ڊاهڻ وارو ارادو ملتوي ڪري ڇڏيو.