وحشيانه قرباني
ان جي پٺيان ڪاهنن ۽ اعرافن جي هڪ وڏي جماعت هئي. جن سڀن کي ڊگها اوني جُبا پاتل هئا. جيڪي هيٺ زمين تي گهلجي رهيا هئا. هٿن ۾ مختلف انساني عُضون جون هڏيون هيون. سڀئي نهايت برين ۽ خوفناڪ شڪلين وارا هئا. انهن جي پٺيان چيلن ۽ ساڌوئن جو هڪ وڏو ٽولو هو. سڀن کي حسب حيثيت سُٺا ڪپڙا ۽ اُچازيور پاتل هُين. اڪثر نوجوان عورتون دف وڄائي خوشي جا گيت ڳائي رهيون هيون انهن عورتن جي حلقي ۽ جهرمٽ ۾ معصوم جميله به هئي. بي سمجهه ڇوڪري جلوس کي ڏسي خوش ٿي رهي هئي، کيس اهو معلوم هو ته اهو سڀ ڪجهه هُل هنگامون منهنجي ڪري ٿي رهيو آهي. مگر اهو معلوم نه هو ته هن کي ڪيڏانهن ۽ ڇو وٺي وڃي رهيا آهن؟ عورتن جي پٺيان معززين مڪه. هر هڪ قبيلي جو سردار ۽ دولتمند عرب هئا. اهي سڀ ماڻهو خاموش قدم، قدم سان ملائي هلي رهيا هئا.
جميله جو پٿر دل پيءَ قيس بن عاصم به هنن سان گڏ هو. انهن جي پٺيان عوام الناس هئا جيڪي ٿوري. ٿوري وقفي سان مختلف بتن جا نالا وٺي. انهن جي جئي پڪاري. نعرا هڻي رهيا هئا. اهڙي طرح اهو جلوس منظم صورت ۾ زمزم جي کوهه وٽ پهتو زم زم کوهه جي ٻنهي پاسن کان نائله ۽ آساف نالي ديو هيڪل ٻه بت هئا. تمام مجمع انهن بتن جي سامهون سجدي ۾ ڪري پيو. ڪجهه دير کان پوءِ انهن مٿو مٿي کنيو ته سڀني جون پيشانيون خاڪ آلود هيون. هاڻ اهي سڀ ماڻهو منظم نموني سان شهر کان ٻاهر نڪتا. هاڻ هتي مجمع تمام وڏو ٿي ويو هو ۽ انهن ۾ اهي ماڻهو به شامل ٿي ويا. جنهن جي هنجن ۾ ڪيتريون ئي کير پياڪ معصوم نياڻيون هيون.
بت پرستن جو هي جلوس مڪي کان نڪري ڪعبت الله کان مغرب طرف جبل عمر جي هنج کلي ميدان ۾ پهتو. پڄارين هتي پهچي گهڙيال. ناقوس ۽ دف زور سان وڄائڻ شروع ڪيا. ٿوري دير بعد هڪ شخص وڌي اڳتي آيو. جنهن چيو. اي غيور عربو! آئون پنهنجي خانداني عظمت برقرار رکڻ خاطر پنهنجي هن ڌيءَ کي زنده دفن ڪريان ٿو. سڀني سامعين چيو چئي لات، جئي منات جئي هُبُل. ان شخص جي هنج ۾ هڪ ٽن سالن جي معصوم نياڻي هئي. هُن اِن ننڍڙي معصوم کي زمين تي ويهاريو. زمين ڏاڍي گرم هئي. هي معتبر ٻنهي هٿن سان واري هٽائي. کڏ کوٽڻ لڳو. معصومڙي واري جي تپش برداشت نه ڪري سگهي. روئڻ ۽ دانهون ڪرڻ لڳي. بي درد سنگدل پيءَ ان کي گهورڻ لڳو. مگر ننڍڙي ناسمجهه معصومڙي تي گهورڻ جو ڪهڙو اثر.
اها برابر روئندي رهي. ان جي نازڪ پنڊين ۽ دڏين تي واري جي تپش جي ڪري. ڦلوڪڻا ٿي ويا. هو هنجون هارڻ لڳي. ڦٿڪڻ لڳي. هيڏانهن، هوڏانهن نهاري پئي ته ڪو کڻي مگر کڻڻ وارو چُپ رهڻ لاءِ دڙڪا ڏيئي رهيو هو. پر هو ڪيئن چپ رهي. حالانڪ ان جي ٻوڊڻن، رانن ۽ پنڊلين ۾ باهه ٻري رهي هئي. ۽ ڦلوڪڻا ٿي چڪا هئا. معصوم نياڻي گرم واري کان بچڻ لاءِ پيءَ جي گوڏي تي چڙهي ويئي. ظالم پيءَ ڌڪو ڏئي ڪيرائي وڌي. معصوم نياڻي وري به واري تي ڪري مڇي وانگر ڦٿڪڻ لڳي. اها وري اُٿي، وري پيءَ کي چنبڙي پيئي پيءُ وري ڌڪو ڏيئي هيٺ ڪيرائي.
سنگدلي جو هي منظر انسانن جي دلين کي جنجهوڙڻ لاءِ ڪافي هو. مگر اهو مجموعو نالي ماتر ته انسانن جو هو. مگر هنن ۾ ڪو هڪڙو به انسان نه هو. سڀ سنگدل ۽ خونخوار بگهڙ هئا. ٿوري دير بعد اها کڏ تيار ٿي ويئي. جنهن ۾ ڪنهن ٻار کي دفن ڪري سگهجي هاڻ پي ان معصومڙي کي کڻي ان کڏ ۾ اونڌي منهن ڀرڪيرايو ۽ جلدي جلدي ان جي مٿان واري پلٽائڻ لڳو. معصوم نياڻي دانهون ڪوڪون ڪرڻ لڳي. مگر ڪو به ٻڌڻ وارو نه هو. ان جي دل مان پار ٿيڻ وارين رڙين سان جبل ۽ پهاڙ لڏي ويا. لوڏو نه آيو ته انهن معززين انسانن کي نه آيو. حالانڪ ان مجمعي ۾ ان جا ڀاءُ، سوٽ ۽ ماسات به شامل هئا. انهن نهايت اطمينان سان هڪ معمولي تماشو سمجهي. ان وحشيانه بربريت جي هولناڪ منظر کي ڏسندا رهيا ۽ جئي لات، جئي منات جا نعرا هڻندا رهيا.
معصوم نياڻي اٿڻ چاهيو، مگر ظالم ۽ شقي القلب پيءَ کٻي هٿ سان ان کي دٻائي جهليو ۽ سڄي هٿ سان ان تي مٽي ۽ واري وجهندو رهيو. ايسين تائين جو نياڻي پنهنجي رڙين سان گڏ دٻجي ويئي. دانهون ۽ ڪوڪون گهٽجندي، گهٽجندي بلڪل بند ٿي ويون. بي رحم ۽ بي درد پيءَ برابر واري وجهندو رهيو. جڏهن کڏ ڀرجي ويئي ته کڏ جي مٿان انبار لڳائي. قبر بنائي ويئي. اهڙي طرح وحشي ظالم ۽ پٿر دل پيءَ پنهنجي زنده ڌي کي دفن ڪري ڇڏيو. ۽ سامعين حاضرينن انهي کي قومي غيرت ۽ عظمت جي بحالي جون مبارڪون ڏنيون.
انهي کان بعد جيڪي ماڻهو پنهنجين ڌين کي کڻي آيا هئا. تن سڀني معصوم ڌين کي کڏون کوٽي دفن ڪرڻ شروع ڪيو. ڪجهه دير تائين اها ڪارروائي به جاري رهي پر جلد ئي اها ڪارگذاري مڪمل ٿي ويئي.