آفتاب نبوتﷺ ۽ وفادر زال رضه
حضرت بي بي خديجت الڪبريٰ رضه به سندن پٺيان پٺيان ڪمري ۾ هلي آئي. انهي پڇيو ته منهنجا سرتاج اڄ ڪهڙي ڳالهه آهي. جو توهان صاحب ايتري قدر پريشان آهيو ۽ طبيعت مبارڪ اداس آهي؟ پاڻ ڀلارا گهر ۾ وڇايل تڏي تي ليٽي پيا ۽ فرمايائون ته زملوني، زملوني مون کي چادر اوڍايو مونکي چادر اوڍايو.
بي بي صاحبه يڪدم چادر اوڍائي ۽ انهن جي ويجهو ويهي غم ۽ فڪر ۾ ٻڏي ويئي. امان سائڻ کي پاڻ ڀلارن سان ڏاڍي محبت هئي. جنهن کي پاڻ سڳورن جي هي حالت ڏسي سک ڦٽي ويو. ڪمال غم ۽ فڪر ٿيو ته. ڪنهن به نموني صورتحال کان واقف ٿئي. ليڪن حضورﷺ چادر اوڍي خاموش آرامي هئا. بي بي صاحبه کي حالات معلوم ڪرڻ جي جرائت نه ٿي سگهي. ٿوري دير بعد پاڻ ڪريمنﷺ جن چادر لاٿي اُٿي ويٺا. بي بي صاحبه جي جان ۾ جان آئي. بي بي صاحبه پاڻي جو گلاس ”پيالو“ اڳيان رکي لوٽو پاڻي جو ڀري آئي. لوٽو رکندي امان سائڻ دريافت ڪيو ته منهنجا سائين ٻڌايو ته هاڻ توهان جي طبيعت ڪيئن آهي؟ پاڻ ڀلارن جواب ڏنو ته ٺيڪ آهي.
بي بي صاحبه وري عرض ڪيو ته، اي جانِ من ڪهڙي ڳالهه آهي جو توهان جو چهرو مبارڪ فڪرمند ۽ متجسس لڳي رهيو آهي.
حضرت محمد مصطفيٰﷺ جن وراڻيو ته خديجه اڄ هڪ عجيب ڳالهه ٿي آهي ذرا صبر ڪر. حضرت امان بي بي خديجھ جيڪا هڪ تجربيڪار، دلير ۽ دانا عورت هئي جنهن حضورﷺ جي چهري انور کي غور سان ڏسي پڇيو ته اي منهنجي من جا مالڪ ٻڌايو ته سهي ڪهڙو واقعو پيش آيو آهي؟ هاڻ مون کان صبر نٿو ٿئي.
پاڻ ڀلارن فرمايو. خديجھ آئون غار حرا ۾ ويٺو هوس. ته هڪ نهايت خوبصورت شخص نهايت اُچا پاڪيزه ڪپڙا پاتل منهنجي سامهون ظاهر ٿيو. آئون بي اختيار ان جي استقبال لاءِ اٿي بيٺس. ان جي منهن تي نورانيت جهڙوڪر وسي رهي هئي. نهايت رعبدار ۽ جسيم هو. ان مونکي چيو ته يا محمد قل اقرا اي محمد پڙهه. مون چيو ته انا ما بقاري. آئون پڙهيل ناهيان. انهي تي ان شخص مونکي ڀاڪر ۾ وٺي ڀيڙو ڏيئي. ڇڏيندي چيو ته چئو اقرا مون وري ساڳيو جواب ڏنو ته انا مابقاري انهي وري مونکي ٽيو ڀيرو ڀاڪر ۾ پڪڙي ڏاڍو ڀيڙو ڏيئي ڇڏيندي چيو ته اقرا باسم ربڪ الذي خلق الخ مالم يعلم تائين چئي ويو. ۽ آئون به انهي جي چوڻ تي ان جي پٺيان ساڳيا الفاظ دهرائيندو ويس. خديجھ مون تي ان جي هيبت طاري ٿي ويئي ۽ اهو ماڻهو خاموش مُرڪندو واپس هليو ويو. ڇا اها ڳالهه عجيب ناهي؟
حضرت بي بي خديجه چيو ته واقعي اها عجيب صورت حال آهي پر منهنجو عرض آهي ته اي منهنجا سهڻا سائين ان سان توهان ايترو پريشان نه ٿيو. پاڻ ڪريمن فرمايو ته لقد خشيت عليٰ نفسي. آئون ان ڪري پريشان ٿيس جو مونکي پنهنجي جان جو خطرو ٿي ويو هو. بي بي صاحبه دل جو ئي لاءِ فرمايو ته، نه، نه منهنجا سائين توهان کي ته خوش ٿيڻ گهرجي. والله خدا جو قسم، توهان جو خدا توهان کي هرگز رُسوا نه ڪندو. ڇو ته توهان هميشه صله رحمي ڪريو ٿا. سچ ڳالهايو ٿا. غريبن ۽ پرديسين جي خبرگيري لهو ٿا. توهان اهي سڀئي خوبيون ۽ وصفون رکو ٿا. جيڪي عام ماڻهن ۾ ناهن. توهان مهمان نواز حق ۽ سچ تي هلو ٿا ۽ ان جي پرچار ڪريو ٿا. پاڻ ڀلارا خاموشي سان ڪنڌ مبارڪ هيٺ ڪري سوچيندا ۽ ٻڌندا رهيا.
حضور اڪرمﷺ سان حضرت بي بي خديجت الڪبريٰ کي بي حد حساب، محبت هئي. پاڻ ڪريمنﷺ جي خاموشي سان امان سائڻ جي دل ٽڪرا ٽڪرا ٿي رهي هئي. نيٺ رهيو نه ٿيو. عرض ڪيائين ته منهنجا سائين مون سان گڏ منهنجي سوٽ ورقه بن نوفل وٽ هلو.
پاڻ ڀلارن فرمايو ته خديجھ ڇا لاءِ هلون؟ بي بي صاحبه فرمايو ته توهان کي خبر آهي ته ورقھ بن نوفل تورات. انجيل ۽ زبور جو حافظ ۽ ماهر آهي. ان جي هر ڳالهه آخري دليل آهي. پورو مڪو ته ڇا؟ بلڪ پورو عرب ان جي قابليت کي مڃي ٿو. ۽ اعتبار ڪري ٿو. انهي سان گڏ هو عربي ٻولي پڻ چڱي طرح ڄاڻي ٿو. وڏو عالم ۽ عقلدار، ذي راءِ آهي. اهو ٻڌائي ڏيندو ته اها ڳالهه ڇا آهي. آيا توهان جي لاءِ ڪو انديشو ته ناهي؟
ها! واقعي ورقھ بن نوفل بي بي صاحبه جو سوٽ هو. تورات انجيل تي چڱي ريت دسترس رکندو هو. عربي، عبراني، سرياني ۽ ايراني ٻولين جو ماهر هو. وڏو عقلمند ۽ دورانديش هو. عيسائي مذهب طرف مائل هو. جڏهن مڪي ۾ ڪو اهم معاملو پيش ايندو هو ته ان کان ئي مشورو ورتو ويندو هو ۽ ان جي راءِ آخري راءِ هوندي هئي. پاڻ سڳورنﷺ بي بي صاحبه جي اها ڳالهه ٻڌي فرمايو ته ڇا هينئر ئي هلون؟ بي بي سائڻ فرمايو ته جانِ من آئون اوهان کي فڪرمند ڏسي پريشان ٿي ويئي آهيان. مون کان انتظار برداشت نٿو ٿئي. مناسب ته اهو ئي آهي ته هينئر ئي هلون. اگر هلڻو آهي ته پوءِ دير ڇا جي؟ پاڻ ڪريمن ارشاد فرمايو ته پوءِ چڱو هلو. بي بي صاحبه چادر اوڍيائين. انهي زماني ۾ اڃان پردي جو حڪم نه ٿيو هو. عورتون بنا پردي جي گهٽين ۽ بازارن ۾ گهمنديون هيون. خود بي بي صاحبه به خريد و فروخت ڪندي هئي. بي بي صاحبه پاڻ ڀلارن سان گڏ گهر کان ٻاهر نڪري ورقھ بن نوفل جي گهر ڏانهن روانا ٿيا. ورقھ جو گهر ڪجهه فاصلي تي هو. جڏهن اها معزز ۽ محترم جوڙي ورقه جي گهر پهتا ته خبر پئي ته ورقھ مڪي کان ٻاهر دخترڪشي جي مزموم و منحوس رسم جي ادائگي ۾ شرڪت لاءِ ويل آهي. اهو مقدس جوڙو ان جي انتظار ۾ اتي ئي ترسي پيو. جو اهو گهر بي بي صاحبه جي چاچي جي پٽ جو هو.
شام جو سج لهڻ کي ويجهو هو ته اهو پادري ورقه آيو. سندس گهر ۾ روشني جو ڪو به بندوبست نه هو. پوري گهر ۾ اونڌاهي پکڙيل هئي.
حضرت بي بي صاحبه ورقه کي ايندو ڏسي ورتو هو. جنهن اڳتي وڌي چيو ته اي منهنجي چاچي جا پٽ آئون ڪيتري عرصي کان تنهنجو انتظار ڪري رهي آهيان ورقھ بي بي صاحبه کي سندس ڳالهائڻ تي سڃاتو ۽ انهن کي ڀليڪار چئي، عزت سان ويهاريو ۽ پادري ورقه خود گهر جي صحن ۾ هڪ پراڻي تڏي تي ويٺو.
بي بي صاحبه کان پڇيائين ته ڪا نئين ڳالهه آهي ڇا؟ جنهن ڪري توهان هت تڪليف وٺي آيا آهيو؟ بي بي صاحبه وراڻيو ته ها هڪ نئين ڳالهه آهي. جنهن جي باري ۾ ضروري مشورو ڪرڻ لاءِ آيا آهيون. بي بي صاحبه پاڻ ڀلارن کي به سڏي پاسي ۾ ويهاريو ورقھ ضعيف العمر هو. مٿي ۽ ڏاڙهي جا وار سفيد. نظر ڪمزور هو. ورقھ پاڻ ڀلارن کي ڏسي. پڇيو ته خديجھ هي ماڻهو ڪير آهي. مرحبا ڀلي ڪري آئين.
بي بي صاحبه پاڻ ڀلارن جو تعارف ڪرائيندي فرمايو ته هن جو نالو محمد بن عبدالله آهي. هي هاشمي. قريشي آهي ۽ هي منهنجو سرتاج آهي.
ورقه وري بي بي صاحبه کي مخاطب ٿيندي فرمايو ته ها. ڀيڻ چئو، ڇا ٿي چوڻ چاهيو؟ حضرت بي بي خديجت الڪبريٰ بي ڌڙڪ ٿي اهو تمام واقعو جيڪو حضورﷺ ان سان بيان ڪيو هو. اهو بيان ڪرڻ شروع ڪيو. بي بي صاحبه نهايت فصاحت بلاغت، جامع مانع ۽ مختصر انداز ۾ پنهنجي روئداد مڪمل ڪئي.
ورقھ نهايت اطمينان، غور ۽ توجهه سان اهو واقعو ٻڌندو رهيو. جڏهن بي بي صاحبه ٻڌائي بس ڪئي ته ورقھ بن نوفل ڳالهايو. اي محمد آئون توکي مبارڪون ڏيان ٿو هي اها ئي هستي ”ناموس اڪبر“ آهي. جيڪو حضرت موسيٰ عليھ السلام، حضرت عيسيٰ عليھ السلام ۽ ٻين ڪيترن ئي پيغمبرن تي نازل ٿيو هو.
پاڻ ڀلارن فرمايو ته اي مُحسن ذرا تشريح ڪريو. يعني اڃان ڪجهه وضاحت ڪريو. جو آئون مڪمل طور اوهان جي ڳالهه کي سمجهي نه سگهيو آهيان.
ورقھ: اي محمدﷺ ٻُڌ، توکي الله پاڪ نبوت لاءِ منتخب ڪيو آهي. تون آخرالزمان پيغمبر آهين. تون اهو پيغمبر آهين جنهن جي بشارت توريت، زبور ۽ انجيل ۾ موجود آهي جنهن جي اچڻ جي نويد مسرت حضرت موسيٰ عليھ السلام، حضرت عيسيٰ عليھ السلام ۽ حضرت دائود عليھ السلام ڏني آهي. تنهنجي امت دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ پکڙي ويندي. تنهنجي امت خيرالامت هوندي.
حضور انورﷺ: يا محترمي، ڇا خدا منهنجي ذريعي ڪو نئون مذهب پکيڙڻ چاهي ٿو؟
ورقھ: توهان مذهب ابراهيم عليھ السلام حنيف جا علمبردار هوندا. مگر اي ڪاش!! مون کي ڊپ آهي ۽ يقين آهي ته جنهن وقت تنهنجي قوم تنهن جي دشمن بنجي تنهنجي مخالفت ڪندي ۽ توکي گمراهه ڪوٺي توکي تڪليف ڏيندي ۽ توکي پنهنجي مادري وطن ڇڏڻ تي مجبور ڪندي. ڪاش آئون ان وقت زنده ۽ جوان هجان ها ته ضرور تنهنجي مدد ڪريان ها. پر اي محمدﷺ تون شڪسته دل نه ٿج ۽ پُر عزم ٿج ۽ صبر جو دامن نه ڇڏج.
پاڻ ڀلارا ورقھ پادري جون اهي ڳالهيون ٻڌي ڏاڍا متعجب ٿيا.
پاڻ سڳوراﷺ ٻڌايو ته اهو ماڻهو ڪير هو؟ جنهن مون کي ٽي ڀيرا ڀيڙو ڏنو هو.
ورقھ: اهو الله جو فرشتو حضرت جبرئيل عليھ السلام هو. جيڪو مختلف نبين تي مختلف وقتن ۾ الله جي طرفان پيغام کڻي نازل ٿيندو رهيو آهي.
حضورﷺ: مگر سائين مونکي ان مان جان جو خطرو ته ڪونهي؟
ورقھ: بلڪل نه، توهان اطمينان رکو. خدا تنهنجو حامي و مددگار آهي ۽ رهندو. هاڻ پاڻ ڀلارن کي ورقھ جي گفتگو مان مڪمل اطمينان ٿي ويو ۽ سندن طبيعت بشاش ٿي ويئي ۽ پڻ محترمه امان خديجھ کي به اطمينان ٿي ويو. انهي ڪري ٻئي ڄڻا خوش ٿي اٿيا. ورقھ کان اجازت وٺي سلام ڪري ٻاهر نڪتا ۽ گهر طرف روانا ٿي ويا.