سور سختيون سالڪن ڏانهن محب مهمانيون مُڪيون
نوٽ: اهڙي قسم جا ڀنور ۽ دُٻڻ اسان جي ملڪ ۾ ماشڪيل ضلع چاغي ۽ اڇڙي ٿر ضلع سانگهڙ ۾ عام جام آهن. پاڻ سڳوراﷺ جنهن وقت سفر ڪري رهيا هئا ته واري جي سمنڊ ۾ گرم ۽ تيز هوا واري جا گرم ڀنوَراکڻي ڦرندي هئي. مگر ڪوئي ڀَنوَرو حضورﷺ جي ويجهو نه آيو سڀ کٻي، سڄي ڪترائي نڪري ٿي ويا.
جڏهن ته انديشو هو ته مڪي جا ڪافر حضورﷺ جن جي تعاقب ۾ ضرور ايندا هجن. ان ڪري عبدالله بن اربقط جيڪو رهبر هو. مستعمل عام ۽ سڌو رستو ڇڏي سمنڊ جي طرف عسقلان جي طرف روانو ٿيو. جنهن رستي تي هي مختصر قافلو سفر ڪري رهيو هو. ان جي چئن ئي طرفن کان حد نگاهه واري جا اڇا دڙا ۽ ڀٽون هيون. ڪٿي به ڪو وڻ، ڪوئي جبل يا ڪا اهڙي پناهه گاهه نظر نٿي آئي. جتي ويهي انسان ڪجهه گهڙيون آرام ڪري. هر طرف واري جو سمنڊ هو. يا واري جا دڙا، جن ۾ ٽن اٺن تي چار مسافر بي سروسامان جي باوجود خوش و خرم سفر ۾ روان دوان هئا.
عبدالله بن اربقط: يا سيدي، ڪاڙهي ۽ گرم لُو ڏاڍا پريشان ڪيا آهن. جان لبن تي آهي. پاڻي ختم آهي. اگر اسان اهڙي طرح سفر ڪندي رهياسين ته ڊپ آهي ته متان نه اسان جي زندگي ئي ختم ٿي وڃي.
آنحضرتﷺ: عبدالله تون ٿورڙي ئي تڪليف سان گهٻرائجي ويو آهين. اُهي به ته انسان هئا. جن ڪافرن جي هٿان ڪيتري قدر سختيون ۽ تڪليفون برداشت ڪيون. سڄو ڏينهن گرم واري تي اگهاڙي بدن ليٽايا ويندا هئا. وزني پٿر سينن تي رکيا ويندا هئا. ڪاتي هيٺان ڪنڌ، پوءِ به نعرا نينهن جا هوندا هئا. عبدالله ياد رک! هر تڪليف کان پوءِ راحت آهي. هيرو گهڙجڻ بعد خوبصورت ٿيندو آهي. سون تپائڻ سان پيش بنجي چمڪندو آهي. انسان کي مصيبت ۽ تڪليف ۾ گهٻرائجڻ نه کپي.
* انسان انسان بنتا ہے، ٹھوکریں کھانے کے بعد،
رنگ لاتی ہے حِنا، پتھر میں پس جانے کے بعد۔
* ابرباران گرنبارد بوستان گل کئے کند،
رنج و زحمت گرنہ بیند مرد کامل کے شود۔
قافلو پنهنجي رفتار ۾ روان دوان هو ته ايتري ۾ سامهون ڪجهه کجور جا وڻ ڏسڻ ۾ آيا. قافلي وارن کي خوشي ٿي ته ضرور ڪا آبادي آهي. ويجهو اچن تي معلوم ٿيو ته واقعي چمڙي جو ٺهيل هڪ تنبو اُڀو آهي. تنبوء جي اڳيان ٻه اٺ ويٺل اوڳاري رهيا آهن. ۽ خيمي جي دروازي جي ٻاهران ٻڪري ٻڌل بيٺي آهي.
قافلي وارن تنبو کان ڪجهه فاصلي تي پنهنجا اٺ جهيڪاريا ۽ اٺن تان هيٺ لٿا. اٺن جي ويهڻ ۽ رڙڻ جي آواز تي خيمي جي اندران هڪ ضعيفه پوڙهي عورت ٻاهر نڪتي. اها دروازي تي بيهي حيرت ڀرين نظرن سان قافلي وارن کي ڏسڻ لڳي. انهي پوڙهي عورت جو نالو اُم معبد هو. هو بنو خزاعه قبيلي مان هئي. نهايت نيڪ ۽ مسافر نواز عورت هئي. جڏهن پاڻ سڳوراﷺ ۽ صديق اڪبر رضه هن جي طرف وڌيا ته هو عورت به انهن مسافرن ڏانهن اڳتي وڌي. قريب اچڻ تي ان پوڙهي عورت حضرت ابو بڪر صديق کي سڃاڻي ورتو ۽ مخاطب ٿي چوڻ لڳي:
الله اچن اُوءِ جن آئي من سرهو ٿئي.
آئون ڪيڏي نه خوش قسمت آهيان جو منهنجي اڱڻ تي اڄ ابو قحافھ جو پُٽ مهمان ٿي آيو آهي. آئون صدقي وڃان. اچ اچ ابو بڪر ڀلي ڪري آئين. منهنجي اکين ۾ ٿي ويهه. آئون عيد ڪيان. اها جاءِ ڪٿي جو توکي ويهاريان. ها! ابوبڪر ٻُڌا ته ڀلا هي تو سان گڏ ٻيو ڪير ماڻهو آهي؟
حضرت ابو بڪر: جواب ڏنو ته هي منهنجو ديني رهبر آهي.
اُم معبد: رڙ ڪري چيو، ڇا محمد بن عبدالله آهي؟
ابو بڪر صديق: جي ها واقعي هي محمد بن عبدالله آهي.
اُم معبد: اي آمنھ جا لال! اي عرب جا سج خوش آمديد ڀلي ڪري آئين. بني خزاع جي ڪمزور عورت جون دعائون ۽ سلام قبول پون. اهلاً وسهلاً مرحبا مرحبا. مون تنهنجو نالو ٻڌو آهي. تون ڀلو ماڻهو آهين. تون سُٺن اخلاقن جي تعليم ڏيندو آهين.
آيا اڱڻ عجيب ٿيا نصيب ڀلا. پوءِ اڱڻ چمان يا عجيب چمان.
صديق اڪبر رضه: تجارت پيشه ماڻهو هو. تجارت جي غرض سان يثرب، طائف، جده، حبش ۽ شام ملڪن طرف واپار سانگي ويندو رهندو هو. ان ڪري ماڻهو ان کي سڃاڻندا هئا. پاڻ ڀلارن کي ڏٺي گهٽ ماڻهو سڃاڻندا هئا. ليڪن پاڻ ڀلارن جو قد و قامت، پُر جلال صورت ۽ رعب دارو ضح قطع پُر نور چهري سان هر ماڻهو تي ان جو رعب پوندو هو.
آنحضرتﷺ، ام معبد جا سلام ۽ دعائون قبول ڪيون. اها ڏاڍي خوشي وچان حضورﷺ ۽ حضرت صديق اڪبر رضه کي ساڻ ڪري تنبوء جي دروازي وٽ پهتي.
ام معبد: اي چوڏهين جا چنڊ هن منهنجي غريب خاني ۾ ويهو ۽ آرام ڪريو ”ٽهڪندي ۽ ٻهڪندي چيو“ آئون اوهان جي لاءِ کير وٺڻ وڃان ٿي.
آنحضرتﷺ: اي مسافر نواز ضعيفه ذرا بيهه. ڪاڙهو ڏاڍو آهي. هوا گرم آهي. اهڙي تيز گرم هوا ۾ ڪيڏانهن ويندين؟
اُم معبد: هو جيڪو سامهون دڙو ڏسي رهيا آهيو. ان جي پرين ڀر منهنجي ٻڪرين جو ڌڻ چري رهيو آهي. منهنجا سائين آئون تمام جلد واپس اچي وينديس.
آنحضرتﷺ: آئون اها ڳالهه هرگز پسند ڪو نه ڪندس ته تون اسان جي کير لاءِ اهڙي ڪاڙهي ۾ پري وڃين. اگر ٻه چار کجورون ۽ ٿوررو پاڻي هجي ته آڻ.
اُم معبد: منهنجا حضور منهنجي اها عادت آهي ته آئون هميشه هر مسافر جي کير سان خاطر تواضع ڪندي آهيان. ڇا مڪي جي هاشمي آفتاب جي صرف کجور ۽ ٿورڙي پاڻي سان آجيان ڪئي وڃي؟ نه، نه منهنجا حضورﷺ اها منهنجي ضمير ۽ عادت جي خلاف آهي. انهي سان مون کي وڌيڪ تڪليف ٿي ٿئي. جو منهنجي فطرت جي خلاف آهي.
آنحضورﷺ: چڱو ڀلا ايتري دير ترس ته منهنجا ساٿي اچي وڃن.
ام معبد: حضور ڏاڍو سُٺو. انهي ۾ ڪو به حرج ناهي. ٺيڪ آ.
عامر ۽ عبدالله اٺن جا پلاڻ وغيره لاهي. چارو اڳيان رکي اٺن جا گوڏا ٻڌي. فارغ ٿيا. تيسين پاڻ ڀلارا ۽ صديق اڪبر رضه انهن جي انتظار ۾ تنبوء جي ٻاهران بيٺا رهيا. جڏهن اهي ٻئي واندا ٿي آيا ته چار ئي ڄڻا تنبوء ۾ داخل ٿي اندر وڇايل هڪ ڪنمبل تي ويهي رهيا.
ام معبد: منهنجا سائين هاڻ مون کي اجازت آهي ته آئون پنهنجي ڌڻ ۾ وڃي اوهان لاءِ کير وٺي اچان؟
آنحضورﷺ: جيڪا ٻڪري تنبوءَ جي دروازي تي بيٺي آهي. تون انهي کي ڇو نٿي ڏُهي وٺين؟
اُم معبد: حضور هي ٻڪري پوڙهي ڪمزور آهي. هن ۾ ايترو کير ناهي. جو توهان چار ئي ڄڻا پي سگهو؟
آنحضورﷺ: تون ٻڪري کي هيڏانهن وٺي اچ. ام معبد ٻڪري کي وٺي آئي. الله جي رسولﷺ ان جي ٿنڻن ۾ هٿ وڌو. اگرچه ٻڪري نهايت ڪمزور، ڏٻري ۽ پوڙهي هئي. مگر پاڻ سڳورن جو ٿڻن ۾ هٿ وجهڻ سان ٿڻ کير سان ڀرجي آيا. پاڻ ڪريمن پيالو وٺي پنهنجي مبارڪ هٿن سان ٻڪري ڏوهڻ شروع ڪئي. پيالو ڀري پهرين صديق اڪبر کي پياريو، پوءِ عامر، عبدالله ۽ اُم معبد، سڀني کي ڏنو. جڏهن سڀني پي ڍو ڪيو ته انهن کان بعد پاڻ ڀلارن خود پيتو ۽ جيترا به ٿانوَ گهر ۾ موجود هئا سڀ کير سان ڀري ڇڏيا. ساري سنگت حيران ٿي ويئي ۽ حضور جو هي معجزو اکين سان ڏٺو.
عبدالله بن اربقط اي محمد واقعي تون خدا جو سچو رسول آهين. ۽ دل ۾ ڪلمون پڙهي مسلمان ٿي ويو ۽ بعد ۾ انهي جو اظهار به ڪيو. هي خدا جي مهرباني آهي. جنهن توهان جي لاءِ هڪ ڪمزور ٻڪري ايترو سارو کير ڏنو. سڀئي ساٿي کير پي ان تنبو ۾ ڪنمبل تي سمهي رهيا ۽ سجاڳ ٿيڻ تي ظهر جي نماز پڙهي. قافلي هلڻ جي تياري ڪري، امڙ ام معبد کان موڪلائي، کيس گهڻيون ساريون دعائون ڏنيون ۽ روانا ٿيا.