وڃي ڪجي وس
( هن حديث مبارڪ کي ابنماجه پنهنجن سنن ۾ ۽ البيهقي شعب الايمان ۾ ابوذر کان روايت ڪيو آهي.)
ترجمو: تدبير ڪرڻ جهڙو عقل نه آهي ۽ گناهن کان رڪجي پوڻ پرهيزگاري نه آهي ۽ سهڻي اخلاق جهڙو حسب نه آهي.
سمجهاڻي: حقيقت ۾ تدبير،ڏاهپ۽ حڪمت عملي، بردباري ۽ سوچ ويچار سان ڪم ڪرڻ ۽ ان ڪم جي انجام ۽ نتيجي تي نظر ڪري دور انديشيءَ کام ڪم وٺڻ کي تدبير چئبو آهي. جيڪو به ماڻهو ڏکئي ۾ ڏکيو ڪم به غور فڪر، ڏاهپ حڪمت عملي ۽ صلاح تدبير سان ڪندو.ته سڀ ڪم سهنجا ۽ سولا ٿي پوندا.البت اٻهرائي سان ناڪامي پلئه پوندي آهي.
هر چڱي عمل جو بنياد پرهيزگاري آهي. مڪروهه ۽ حرام ڪمن کان بچڻ پرهيزگاري آهي. احتياط ۽ پرهيزگاري ڪرڻ جهڙي ڪابه تقويٰ نه آهي. گناهن ۽ حرام ڪمن کان بچڻ ۾ ئي ڀلائي آهي. الله تعاليٰ قرآن مجيد ۾ فرمايو آهي ته: اِنَّ اَکۡرَمَکُمۡ عِنۡدَ اللہِ اَتۡقَاکُمۡ (پ 26 سوره الحجرات آيت 13)
“ بيشڪ الله تعاليٰ وٽ توهان مان وڌيڪ عزت وارو اهو آهي جيڪو وڌيڪ پرهيزگار آهي.”
حسب نسب ۽ ذات پات تي فخر ۽ وڏائي ڪرڻ ۽ ٻي کي گهٽ سمجهڻ جي اسلام ۾ منع آهي. اصل ۾ سهڻا اخلاق ئي خانداني شرافت آهن. مطلب ته انسان جي شرافت ۽ عزت ان جي سهڻن اخلاقن ۾ سمايل آهي. ڇاڪاڻ ته اسلام ۾ ڪاري ۽ گوري، عربي ۽ عجمي تي هڪ ٻي کي فضيلت ڪانهي. پر پرهيزگاري ۽ سهڻا اخلاق ئي خانداني شرافت ۽ عزت جو سبب آهن.
شاهه ڀٽائي به تدبير کي وس ۽ ڪوشش چئي سسئي کي صلاح ڏني آهي.
سيڻن ڪارڻ سسئي، وڃي ڪجي وس
جم ورچي ڇڏيين سندو گنگن گس
ڏوٿي ڏيندءِ ڏس، اڳيان ٻاروچن جو.(شاهه)