الوداع
ڪير دروازي تي آهي،
رات جي پوئين پهر،
هن مهل، هن حال، سيءَ واءُ ۾!
ڪو مسافر؟ يا وري هن شهر جي ڪا پيار سوديندڙ معزز حسن بانو؟
مرحبا، اي معزز حسن بانو!
اچ، اندر اچ،
منهنجي هِن مَشعل جي هَلڪي روشنيءَ ۾،
ڪيڏي سردي آهي ٻاهر!
هن ههڙيءَ لڱ ساڙيندڙ هوا ۾،
ڪيئن نڪتي آهين تون؟
بت سڄو تنهنجو رڦي پيو،
هٿ ڏڪن پيا ۽ ٽنگون ٿرڪن پيون:
ويهه هن صندليءَ کي سيري، هن بخطاريءَ جي اڳيان،
باهه تي پنهنجا ٺريل هٿ پير سيڪ.
ترڪماني اُنَ جو هي ڪشمشي ڪمبل ڪلهن تان
لاهي هن صندوق تي ليٽائي ڇڏ،
۽ هي وٺ چندن جون ڪاٺيون،
باهه ۾ وجهه،
جيئن تنهنجي ساهه کي سرهاڻ جو ساهَسُ ملي:
تيستائين آءٌ تنهنجي لاءِ ڪريان قنديل ڪافوريءَ کي روشن،
جيئن ڏسان، سونهن جا ڪهڙا وکر آندا ٿئي،
سونهن جو درياهه وهي پيو....
جنهن جي ڇولين ۾ رڳو پيا مرڪ جا موتي ڇُلن،
جنهن جي موجن تي رڳو پيا تير نظرن جا تَرن،
جنهن جي لهرن ۾ جوانيءَ جون هٺيليون پوپريون،
ٿڙڪنديون، ڀڄنديون وتن،
جنهن جي ڪنڌين تي رڳو چاهت جون چنبيليون ٽڙن.
سونهن جو درياهه وهي پيو....
ناهي جنهن جو آر پار،
جنهن جي هر قطري ۾ نيرانين نگاهن جو خمار،
هر نظارو جنهن جو قدرت جو نرالو شاهڪار،
حيرتن ئي حيرتن جا ڪاڪ، جنهن پاسي نهار.
آه، ڏاڍي دير ٿي وئي، اي معزز حسن بانو،
مان ته ويٺو هوس هاڻي واپسيءَ جي لئه تيار،
بس سواريءَ جو ڪيم پئي انتظار:
ڪنهن به ٽاڻي اچڻو آهي آسماني مَڪڙو گهوڙو،
جيڪو ڪنهن مهلت بنا ٿيندو فرار.
تيسين هڪڙي التجا مون کي ڪرڻ ڏي،
اي معزز حسن بانو!
جنهن گهڙي وارد ٿئي هو مڪڙو گهوڙو،
هائو، پنهنجي انهيءَ ساڳي ڪائناتي خوش نظر سان،
بدخشاني لعل جهڙن لال چپڙن جي مدامي مرڪ سان،
مون کي ڪج تون الوداع،
مون تي تنهنجو هي وڏو احسان ٿيندو،
۽ اهو ئي سونهن جو سرمايو شايد،
منهنجي لاءِ آخري تسڪين جو تحفو ٿئي.
..... مان جڏهن ڳچ سال اڳ،
پيار جي وکري وکر جون خوب خرزينون ڀري،
ڏور کان آيس “عدم نگري” ولايت مان هتي،
تنهنجي هن شاهي شهر ۾،
هڪڙو معمولي، ننڍو گمنام سوداگر هئس،
پوءِ آئون پيار جي ناياب جنسن جي بدل،
سونهن جون ڪامياب ۽ نادر وَٿون ڏوريندو سوريندو رهيس....
رنگ ۽ آواز جون سونيون ۽ رُوپيون اشرفيون،
مشڪ بو وارن جو ريشم، رت-ورنن چپڙن جون لعلون،
شبنمي ڏندن جا موتي، ڏورين ٻانهن جي مرمر،
ڪونئرن پيرن هٿن جا بخمل، ۽ الماس خوابي اکڙين جا،
ڪي ته بيحد بي بها چيزون مليون:
درد دل جو، پور، پيڙا، خواب، اوجاڳا، جفائون،
واعدا، يادون ۽ ٻيا پڻ ڪيترائي قيمتي پٿر مليا:
ناز ۽ انداز، شوخي ۽ شرارت جا گهڻائي خوشنما گوهر مليا:
گيت مالائون سريلن ٽهڪڙن جون،
۽ ڏکڻ جي هير جهڙين ٿڌڙين مرڪن جون چانڊوڪيون،
گرم لڙڪن جي ٻاڦ:
سادگي، سچائي، قرباني، وفا، پاڪيزدگي، صبر ۽ حيا جا
جيڪي چندن هار مون ڏوري ڏٺا،
تن جو ڪوئي ملهه نه هو.
مون به خرزينن جا منهن کولي ڇڏيا:
پيار جا جيڪي به وڙآندا هُئم،
سونهن جي سودي ۾ بيپرواهه آڇيندو رهيس،
ڏاڍيون ڪي اڻلڀ شيون مون وٽ هيون،
ڪاش، تون هيڪر ڏسين ها، اي معزز حسن بانو!
هجر جا فانوس، وصل جا چراغ،
آس جا قنديل، اوسيئڙي جي آڳ،
سڪ جون سرخيون، شڪ جون لاليون،
اک اڙيءَ جا ڪجل سرما، دل لڳيءَ جون شان واريون مينديون،
- چاهتن جون ڦلڙيون ۽ جيءَ جڙيءَ جون چوٽيون،
نينهن نسبت جون مُنڊيون ۽ دل چريءَ جون چوڙيون،
قرب جا ڪنگڻ، اڪيلائيءَ جا آئينا، ملاقاتن جا ڇلڙا،
پنڌ جا پازيب، کٽڪن جا وڇونئڙا، شادمانيءَ جا ٽِڪا.
۽ وري ٻڌ اي معزز حسن بانو!
ڪهڙا ڪهڙا مون وکر آهن وهايا بيمثل،
علم جا مشعل، عمل جون دوربينيون ۽ عقل جون شطرنجون،
سوچ جا سونگا، انهن اندر خيالن جي عطر سان تَر ٻُڙا.
حوصلن جون دٻليون ۽ خود اعتماديءَ جا ٻٽونئڙا،
عزم جا گلدان ۽ همت جا دُنگ،
جن ۾ احساسن جو عنبر، مشڪ جذبن جي ۽ يادن جا گلاب،
پيار جي وکري وکر جي ڄاڻ لئه، جدوجهد جا جام، شربت
زندگيءَ جا فهم وارا،
۽ صُراحيون سُرت واريون،
آه، مون ڇا ڇا نه سوديو،
۽ وري ڇا ڇا نه ورڇيو!
..... هاءِ ڪيڏا ورهيه گذري ويا هتي،
وقت جي پيرن جي کُڙڪي جي ڪڏهن ڪل ئي نه پيئي....
ڄڻ ته ڪلهه ئي هن حويليءَ ۾ اچي ترسيو هئس!
پر معزز حسن بانو! هُو ته ڏس،
منهنجي هن بادام جي سهڻي سگهاري وڻ کي ڇا ٿيو؟
ڦَرَ ته هي ڪجهه سال ٿيا، اندر ئي اندر پاڻ کايو ڇڏي....
مان ڏسان پيو ۽ سهان پيو هن جا سڀ انگل مذاق،
اڄ ته هن تي ڪي وڃي ٿورائي پن آهن بچيا....
هي به شايد منهنجي ئي سنبت جو ٿيندو.
منهنجا سڀ ساٿي ائين ئي مَڪڙو گهوڙو ويو کڻي،
ڏس نه قدرت جو مذاق ڪيڏو سنجيدو ۽ سخت!
پر معزز حسن بانو!
تو ٻڌو هوندو ضرور:
“ڪوئلن جو، جو ڪري واپار تنهن جا هٿ به ڪارا، منهن به ڪارو”
بس ايئن ئي آهي شايد:
سونهن جي سودي ۾ ڪائي سونهن واري،
منهنجي وارن کي وئي چاندي ٿڦي، سهڻو ڪري!
ڪيئن به آهي،
شهر جي هر حسن بانو وٽ هئي ڇا هاڪ ۽ ڇا ساک منهنجي
پيار جي وِکري وَکر جي!
تون به ڏس، منهنجي اها ئي ساک سمجهي آئي آهين!
.... ۽ مان اڄ موٽي وڃان پيو،
سونهن جي سنار جا سارائي سرمايا سهيڙي،
زندگيءَ کي پيار جو مفهوم بخشي،
هڪڙي سُرهي ساک واري،
شاهه سوداگر جي حيثيت کڻي.
پر هو تڪڙو مَڪڙو گهوڙو؟
ڪيئن چئجي،
هو به شايد گفتگو پنهنجي ٻڌي ترسيو هجي،
هائو، جيڪا هوءَ گهڙي گذري وئي،
هائو جيڪا هيءَ گهڙي ذري پئي،
سي ئي شايد ٿي وڃن قدرت جي قدمن ۾ قبول!
معاف ڪج اي حسن بانو!
منهنجي ڳالهين تي نه اآڻج ڪو خوشامد جو گمان،
تو ٻڌو،
پيار جو هر ڪو وکر مون وٽ ته ڍيرئون ڍير هو،
۽ نه آءٌ رهيس ڪو ويسرو،
سڀ کپائي، اڄ ته پالهو ٿي وڃان پيو:
خالي خرزينن جي اندر،
نالي ماتر،
خاڪ جي رتي به ناهي.
سچ چوان ٿو اي معزز حسن بانو!
سونهن جو سوڳنڌ کڻي سچ ٿو چوان:
سونهن جي سڀني وڙن ۾ تون ته مالامال آهين،
جي ڏٺم تن ۾ نه هئي ڪا تنهنجي پائي جي امير:
تون ته مٿي جي مٿانهيءَ کان وٺي
پيرن جي ترين تائين آهين ڪو صنم،
تون مجسم سونهن آهين،
تون سڄي ئي سون آهين.
ڪاش، مان پهرئين ئي ڏينهن توکي ڏسان ها،
۽ سمورو پيار جو وکرو وکر تنهنجي سر تان اوري گهوري،
تنهنجي قدمن ۾ رکان ها،
هڪڙي مفلس جو سونذرانو حقير!
ڏس ته مون ساري حويليءَ جا سڀئي فانوس ۽ قنديل
۽ مشعل اجهائي هئا ڇڏيا،
سڀ ملازم حاضريا ۽ خاڪروب ڪلهه ئي فارغ ٿي ويا،
مال ساري سودي جو مون ڪلهه ئي ڇڏيو هو اماڻي،
نفرتن جا، بغض جا، دوکي دغا ۽ حسد جا،
جيڪي کوٽا وڙ ملاوت ٿي مليا هئا،
سي سڀئي هو صحن ۾ اڇلي وڃان پيو،
بس اها حسرت کڻي ويندس ته مون وٽ توکي آڇڻ لاءِ ڪو تحفو نه هو.
.... اوهه، ڪا شيءِ پئي هُري منهنجي مٿي ۾!
هائو، هائو، ترس مون کي صرف ڪجهه ئي ساعتون مهلت کپي،
جيسين آئون پنهنجي خلوتگاهه ۾ پهچي وڃان.
آهه! دل ڪيڏي ڳري هئي!
ڪجهه نه هو پر ڪجهه ته آهي
ڪيترو ئي تڇ سهي،
هان، اچي، هي چپٽي احساسن جي عنبر جي وٺي ڇڏ،
هيءَ ذرڙي مشڪ جذبن جي به کڻ،
۽ هي وٺ ڳاڙهو گلاب ياد جي خوشبوءَ جو،
ڪيئن الائي طاق تي رهجي ويون هي چند چيزون،
بس اهي ئي ڪر قبول اي معزز حسن بانو!
.... خواب! خوب!
تون ته ڪا دل جي به ڏسجين ٿي امير!
مون ته پنهنجا آخري احساس ۽ جذبا به توکي ڏئي ڇڏيا،
ڪيئن ڪريان اظهار تنهنجي قرب جو؟
ڇا ٿي سوچين حسن بانو؟
مون کي وڃڻو ئي ته آهي،
توکي رهڻو ئي ته آهي:
جيسين نازل ٿئي اچي هو مَڪڙو گهوڙو،
اچ ملهايون شادمانيءَ جو جشن،
تنهنجي پياريءَ سونهن جي ۽
منهنجي سهڻي پيار جي سنگم جي سهڻي ۽ پياريءَ ياد ۾:
آءٌ روشن ٿو ڪريان ساري حويلي جا سڀئي فانوس، سڀ قنديل
۽ مشعل سڀئي،
پوءِ گڏجي پاڻ ڏينداسين سلامي،
پنهنجي ساٿي پنهنجي هن محبت جي شاهد،
هن اڪيلي پوڙهي وڻ کي.
مان ٻڌان پيو،
ڪو وڏو مَشَاق، فطرت جو مغني،
اڻلکن ملڪوتي سازن جي انوکيءَ لئه تي پراسرار آفاقي سرن ۾،
ڳائي پيو ڪو ابدي نغمو،
جنهن سان سارين ڪائناتن جون اکيون،
هوريان هوريان،
ننڊ ۾ ٻڏنديون وڃن.
..... ها اهو ئي واپسيءَ جو گيت آهي:
اچ، اندر اچ، ڪيڏي سردي آهي ٻاهر!
منهنجي پياري حسن بانو!
منهنجي احساسن جو عنبر،
مشڪ جذبن جي ۽ ياد جو گلاب،
پيار پنهنجي جون نشانيون،
سانڍي رکجئين،
۽ سدا رکجانءِ روشن هن حويلي جا اهي قنديل، فانوس ۽ مشعل سڀئي،
جيئن اسان جي اڄ جي شاهد،
هن اڪيلي وڻ کي اونداهيءَ جا پاڇا گم نه ڪن!
هائو، تنهنجي لال چپڙن جي اها روشن مدامي مرڪ مون سان ساڻ رهندي...
الوداع!
منهنجي پياري حسن بانو، الوداع!