باطني ون يونٽ
هڪ سڄڻ چيو، ”مبارڪ هجيئي، ون يونٽ ختم ٿيو.“
پڇيومانس، ”ڪيئن ٿو چوين ته ون يونٽ ختم ٿيو آهي،“
وراڻيائين، ”سنڌ سيڪريٽريٽ ٻيهر ڪراچيءَ پيئي اچي ۽ تغلق هائوس ۾ آفيسون کلنديون.“
”ان مان، تنهنجي خيال مطابق، ون يونٽ ختم ٿيو؟“
”ها - ۽ هينئر سنڌ سان گڏ لفظ سابق به نه ٿا لکن.“
پڇيومانس، ”ون يونٽ ڪيتري عرصي تائين ظاهر هليو.“
حيرت مان پڇيائين، ”ظاهر ڇا؟“
چيم، ”هڪ يونٽ هيو ظاهري، ٻيو باطني. ظاهري ون يونٽ ختم ڪيو ويو آهي. باطني ون يونٽ قائم آهي ۽ سنڌ کي ڪلر وانگر ڪوري رهيو آهي.
چيائين ”مون کي تنهنجي ڳالهه سمجهه ۾نه ٿي اچي.“
وراڻيم، ”تون سمجهڻ جي ڪوشش به نه ڪر. اجايو پنهنجي نازڪ ميڄالي کي تڪليف نه ڏي. تون مون کي فقط ايترو ٻڌاءِ ته ظاهري ون يونٽ ڪيتري عرصي تائين قائم رهيو.“
جواب ڏنائين، ”ذري گهٽ سورهن سال.“
پڇيو مانس، ”سابق لفظ سنڌ کان جدا ڪيو ويو. سنڌ سيڪريٽريٽ تغلق هائوس ۾ اچي رهي آهي. هاڻي مون کي اِهو ٻڌاءِ ته گذريل پنڌرهن سورهن سالن ۾ سنڌ سان جيڪي ظلم، انڌير، ناانصافي ۽ هڪ هڪ قدم تي جيڪا حق تلفي ٿي آهي، ان جو تدارڪ ڪيئن ٿيندو؟“
اسان جو يار مونجهاري ۾ پئجي ويو هو. چيو هئائين، ”جيڪو ٿيو سو ٿيو. اسين ان ۾ ئي راضي آهيون ته سنڌ کي سابق صوبه سنڌ چوڻ بدران سنڌ ٿا چئون. تون ابتيون سبتيون ڳالهيون ڪري انتشار ۽ بغاوت نه ڦهلاءُ.“
هو يار هليو ويو. ڪجهه عرصي تائين ملاقات نه ٿي. ڪالهه ملاقات ٿي، ته اوچتي نموني، هو مون وٽ آيو.
چيائين، ”هلال پاڪستان ۾ ڪالم ٿو لکين. مان ان سلسلي ۾ آيو آهيان.“
پڇيومانس، ”تنهنجي گهر تي مخفي نشان هڻي ويا آهن ڇا؟“
چيائين، ”سنڌين سان ظلم ٿي رهيو آهي. ويساهه گهاتي ٿي رهي آهي.“
وراڻيم، ”سنڌين سان هر دور ۾ ظلم ٿيو آهي. پر هن دفعي ظالمن جي منڍي اسان جي مٺ ۾ آهي.“
چيائين، ”ڪالم لک يا ايڊيٽوريل لاءِ سراج کي چئه“.
پڇيو مانس، ”ڳالهه ڇاهي؟“
چيائين، پوليس کاتي ۾ اسسٽنٽ سب انسپيڪٽر هميشه سڌي طرح چونڊ مان کنيا ويندا آهن. هن دفعي سڌي چونڊ بدران ٽي سو هيڊ ڪانسٽيبلن کي ترقي ڏيئي اي ايس آءِ ڪرڻ جو منصوبو رٿيو ويو آهي. ٽن سو هيڊ ڪانسٽيبلن ۾ هڪ به هيڊ ڪانسٽيبل سنڌي ناهي. سڌي چونڊ ۾ ٻيو نه ته گهٽ ۾ گهٽ سو سوا کن سنڌي جوان ته ضرور چونڊجي وڃن ها.“
مون غور سان سندس منهن ۾ نهاريو. چيم، ”مون توکي ڪجهه عرصو اڳ ظاهري ون يونٽ ۽ باطني ون يونٽ جي باري ۾ ٻڌايو هو ۽ توکي منهنجي ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي هئي. منهنجا يار، ظاهري ون يونٽ ختم ٿيو آهي. سنڌ سان لفظ سابق لکيل ناهي. سنڌ سيڪريٽريٽ تغلق هائوس ۾ آهي. پر سڄڻ، باطني ون يونٽ قائم آهي.“
8 1 جون 1972ع