آمريڪا ۾
آمريڪا ۾ آئي مون کي ذري گهٽ مهينو ٿيڻ تي آيو آهي. فلوريڊا اسٽيٽ يونيورسٽيءَ ۾ مون وڏيرن، چوڌرين، خانن ۽ سردارن جا سفارشي نه ڏٺا آهن. هتي سڀ کان وڏي پهرين ۽ آخرين سفارش آهي قابليت، ۽ لياقت. هتي ڪوبه شخص ڪوڙيون ڊگريون ڏيکاري، يا فقط ڊگرين جو ذڪر ڪري ساک ٺاهي نه سگهندو آهي. هتي ساک ٺهندي آهي ڪم سان. فلوريڊا يونيورسٽيءَ ۾ مون ڪنهن به اهڙي ليڪچرار کي فلمي شعبي جو سربراهه نه ڏٺو آهي جنهن اعتراف ڪيو هجي ته کيس فلمن جي ف بابت خبر ناهي ۽ کيس پروجيڪٽر هلائڻ جو شوق آهي، ۽ ان ڪم لاءِ آمريڪا جي ڪنهن يونيورسٽيءَ ۾ سکيا جو خواهشمند آهي. هتي مون ڪنهن اهڙي شخص کي، جنهن انگريزيءَ ۾ ٻه ٽي فحش ڪتاب لکيا هجن ۽ ڪنهن مغربي ملڪ ۾ پنجن پنجن منٽن واريون خاموش فحش (بلو) فلمون ٺاهيون هجن، تنهن کي يونيورسٽي ۾ اهم عهدي ته نه ڏٺو آهي – کيس ريڊيو، ٽيليويزن ۽ فلم جي شعبي جو سربراهه نه ڏٺو آهي.
مان هتي ڊاڪٽر مورگن سان ڪم ڪري رهيو آهيان. توهان ۾ ڪم هوندس ته هڪدم اٿي ايندو. توهان جي ڪمري ۾ ويهندو - ڳالهائيندو، ۽ موٽي ويندو. گهرائڻو هوندس ته پٽيوالو نه موڪليندو. آمريڪا ۾ پٽيوالي قسم جي ڪابه نوڪري نه آهي. هتي ڪوبه پٽيوالو ۽ چپراسي نه آهي، جيڪو اسان جي در ٻاهران ويٺو هجي ۽ گهنٽيءَ جو آواز ٻڌي ڊوڙندو حاضر ٿئي. گهرائڻو هوندس ته پنهنجي سيڪريٽريءَ کي چوندو. هوءَ توهان وٽ ايندي. چوندي ته ڊاڪٽر مورگن فلاڻي وقت کان فلاڻي وقت تائين توهان جي سهوليت مطابق توهان سان ملڻ چاهي ٿو.
سوين ماڻهو ڊاڪٽر مورگن جي هٿ هيٺان ڪم ڪري رهيا آهن. پر ڪوبه سندس چمچو ڪونهي. ڪنهن جو به کانئس دم نه نڪرندو آهي. کيس سلام ڪجي، يا نه ڪجي، پاڻ سلام ڪندو. ٻئي جي سلام تي فقط ڪنڌ نه لوڏيندو. ڊاڪٽر مورگن سان ملڻ جو طريقو به سولو آهي. سندس سيڪريٽريءَ سان ملڻ وقت توهان کي سندس مصروفيت جو چارٽ ڏيکاريندي. جيڪو وقت هو توهان کي چارٽ تي خالي نظر اچي اهو وقت توهين کانئس وٺي سگهو ٿا. ان وقت تي ڊاڪٽر مورگن اوهان کي منتظر نظر ايندو. توهان کي سندس آفيس ٻاهران بيهڻو نه پوندو ¸ ڪنهن ڪلارڪ، پي اي يا پٽيوالي کي عرض ڪرڻو نه پوندو. واچ ۾ وقت ڏسو ۽سندس ڪمري جو در کولي اندر هليا وڃو.
جيتوڻيڪ هو مرڪز جو سربراهه آهي، پر تنهن هوندي به پنهنجو رايو ٻين تي مسلط نه ڪندو آهي. هو اهو نه سمجهندو آهي ته تمام اهم عهدي تي هئڻ ڪري کيس هر مضمون ۽ معاملي ۾ ٽنگ اڙائڻ جو لائسنس ملي ويو آهي. هو توهان کي غور سان ٻڌندو – توهان سان بحث ڪندو - توهان سان گفتگو ڪندو. پر توهان کي عمل ڪرڻ کان نه روڪيندو. پر، اوهين جيڪڏهن ڪنهن اهڙي مضمون سان واسطو رکو ٿا، جنهن جي کيس ڄاڻ پوري ساري آهي ته هڪدم چوندو ته توهان جو مضمون آهي - توهان جي فيلڊ آهي - جيئن توهان چاهيو، تيئن ڪريو. عهدي سبب هتي ڪوبه هر فن مولا نه آهي.
19 آڪٽوبر 1976ع
_______
اُن وقت جي پريزيڊنٽ جي سفارشيءَ طرف اشارو، جنهن کي اوپن يونيورسٽي اسلام آباد ۾ فلمن جي شعبي جو سربراهه ڪيو ويو هو. نون مهينن کان پوءِ ڀڄي ويو هو.