ڪهڙيون ڪهڙيون مائرون
آڪٽوبر 1972ع جي هڪ رات هئي. بي بي سيءَ تان اردو پروگرام ويٺي ٻڌم. هفتي جا خاص خاص واقعا ويٺي ٻڌايائون. هڪڙي خبر هڪ ماءُ متعلق هئي. ٻڌايائون ته اها ماءُ پنهنجي ڇهن مهينن جي ٻار کي ڪتي جي نگهبانيءَ ۾ ڏيئي، پاڻ مزا ماڻڻ ۽ موجون ڪرڻ هلي ويئي. نشي پتي ۾ کيس ياد ئي نه رهيو ته ڪو پنهنجي ٻار کي ڪتي جي رحم ۽ ڪرم تي ڇڏي گهر کي تالو هڻي آئي هئي. چوٿين ڏينهن جڏهن نشا لٿس تڏهن ياد آيس ته ٻار کي ڪتي جي حوالي ڪري آئي هئي. ڊوڙندي گهر پهتي، بکايل ڪتي ٻار جو ماس کائي ڇڏيو هو، ۽ هڏيون چٻاڙي ڇڏيون هيون.
ان دفعي مون هلال پاڪستان ۾ ڪالم لکيو هو. ان ڪالم ۾ هڪ اهڙي ماءُ جو ذڪر ڪيو هيم جنهن پٽ جي طلبڻ تي پٽ کي پنهنجي سيني مان دل ڪڍڻ جي اجازت ڏني هئي. سندس پٽ کي ڪنهن عورت چيو هو ته جيڪڏهن مون سان عشق اٿئي، ته مون کي پنهنجي ماءُ جي دل ڪڍي، آڻي ڏي. اهو پٽ ماءُ کي ماري، سندس سينو چيري، دل ڪڍي ان عورت ڏانهن روانو ٿيو. ماءُ جي دل هٿن ۾ جهلي ڊوڙندو پئي ويو جو واٽ تي ٿاٻو آيس. ڪري پيو. ان وقت ماءُ جي دل مان آواز ٻڌائين، ”پٽ، رهڙ ته نه آئي اٿئي.“
اڄ (20 ڊسمبر 1972ع) جي اخبارن ۾ نيويارڪ جي هڪ ماءُ جي باري ۾ خبر پڙهي اٿم. عدالت ۾ مٿس مقدمو هليو هو ته هن گذريل سيپٽمبر جي مهيني ۾ ڇهن هفتن جي پنهنجي ٻار کي ڪتي جي رحم ۽ ڪرم تي ڇڏيو هو. ”ڪن سببن“ ڪري گهر موٽڻ ۾ کيس دير پئجي ويئي. بکايل ڪتي ان وچ ۾ ٻار کي کائي ڇڏيو.
ٻنهي حادثن ۾ مشابهت ايتري قدر ته ويجهي آهي، جو ٻئي حادثا هوبهو هڪ جهڙا محسوس ٿين ٿا. فرق فقط ايترو آهي جو هڪ حادثي ۾ ٻار ڇهن مهينن جو هو، ۽ ٻئي حادثي ۾ ٻار ڇهن هفتن جو هو. هڪ حادثي ۾ ماءُ نشي پتي سبب دير سان گهر پهتي هئي، ۽ ٻئي حادثي ۾ ”ڪن سببن“ ڪري ماءُ دير سان گهر پهتي هئي. هڪ حادثو يورپ ۾ ٿيو، ۽ ٻيو آمريڪا ۾. پهرين حادثي جي عدالتي ڪارروائيءَ جي مون کي ڪابه خبر نه آهي. آمريڪا واري حادثي ۾ عدالت ماءُ کي اِهو چوندي معاف ڪري ڇڏيو ته ٻار جي دردناڪ موت سبب کيس ڪافي ذهني صدمو رسيو آهي، تنهنڪري عدالت کيس ڪنهن به قسم جي سزا ڏيڻ ضروري نٿي سمجهي.
اسان جو ذهن اُن ماءُ جي تصور سان آباد آهي جنهن جي دل مان آواز آيو هو. ”پٽ، رهڙ ته نه آئي اٿئي.“
اسان جو ذهن ميگسم گورڪيءَ جي ”ماءُ“ جي عظمت سان آباد آهي.
مان ڊڄان ٿو ان ڏينهن کان جڏهن يورپي ۽ آمريڪي ذهنيت واريون مائرون اسان جي معاشري ۾ پيدا ٿينديون ۽ اسان کي ڪتن جي رحم ۽ ڪرم تي ڇڏينديون.
10 فيبروري 1977ع