سپلائي لائين
انسان جي انفردي عمل مان قومن جي اجتمائي عمل جي پروڙ پوندي آهي. جنهن قوم ۾ ڦڏيبازن ۽ ٽپتائين جي اڪثريت هوندي آهي، سا قوم اجتماعي طور تي ڦڏيبازن جي قوم هوندي آهي.
بيروت باهه ۽ بارود ۾ سڙي رهيو آهي. نالين ۾ انسان جو رت وهي رهيو آهي. يتيم ٻار سڙڪن تي، ٽينڪن، جيپن ۽ لارين جي درميان موت جو منتظر آهي. رنگين راتين، عياشين، ۽ بدمعاشين جو شهر بيروت سڙي رهيو آهي. سرمائيدارن جي جنتن جو شهر خاڪ ٿي رهيو آهي. اخبارن، ريڊيو ۽ ٽيلويويزن تان خبرون اچي رهيون آهن. امن ۽ صلح جون ڳالهيون ناڪام ٿي رهيون آهن. وڏين وڏين طاقتن کي بيروت جي حشر جو افسوس آهي. وڏين طاقتن کي ويٽنام جو به افسوس هيو. وڏين طاقتن کي ڪمبوڊيا جو به ڏک هيو. دنيا ۾ جتي به ۽ جڏهن به هٿيار بند جدوجهد شروع ٿيندي آهي، تڏهن وڏين طاقت لاءِ ڏک ۽ تشويش جو سبب ٿي پوندي آهي. روزانو بيان ٻڌبا آهن، ته فلاڻي وڏي ملڪ جي فلاڻي صاحب کي بيروت جو ڏک آهي، ويٽنام جو ڏک آهي، ڪمبوڊيا جو ڏک آهي، انگولا جو ڏک آهي، سموري دنيا جي قومن جو کين ڏک آهي!
ڪنهن به ملڪ ۾ وڙهندڙ فوجون تڏهن ناڪام ٿينديون آهن، جڏهن سندن رسد لائين، جنهن کي ”سپلائي لائين“ چئبو آهي، ڪٽجي ويندي آهي. سپلائي لائين ذريعي وڙهندڙ فوجن کي هٿيار، بارود، ۽ خوراڪ پهچائي ويندي آهي. سپلائي لائين جڏهن ڪٽجي ويندي آهي، تڏهن ويڙهه جي شدت ختم ٿي ويندي آهي. فوجون هٿيار ڦٽا ڪري پيش پونديون آهن. اها جنگ جي اسٽريٽجي آهي.
بيروت ۾ هلندڙ جنگ ۾، ٻنهي پاسي سپلائي لائين کي ڪير هلائي رهيو آهي! بيروت ۾ باقاعدي فوجن جي درميان جنگ ڪونهي. ساڄي ۽ کاٻي ڌر جا هٿيار بند منظم گروهه گهٽين، سڙڪن ۽ چوواٽن تي وڙهي رهيا آهن. سوال ٿو اٿي ته کين بارود، هٿيارن ۽ کاڌي جي سپلائي ڪير پهچائي رهيو آهي. هڪڙي اندازي موجب بيروت ۾ روزانو پنج ڪروڙ رپين جو بارود ۽ هٿيار ڪم اچي رهيا آهن. اهي ڪهڙيون طاقتون آهن، جيڪي پنج ڪروڙ رپيا روزانو خرچ ڪري رهيون آهن؟
مان جڏهن بيروت بابت خبرون پڙهندو يا ٻڌندو آهيان، تڏهن وڏين طاقتن جي نيت تي شڪ ڪندو آهيان. منهنجو شڪ پڪ ۾ بدلجي ويندو آهي. مان سوچيندو آهيان، ته منظم گروهن درميان هلندڙ ويڙهه کي روڪائڻ لاءِ ٻنهي گروهن جي سپلائي لائين هميشه لاءِ ڪاٽي ڇونه ٿي ڇڏجي؟ سپلائي لائين چالو رهي، فريقين کي هٿيار ۽ بارود پهچندو رهي، ۽ پوءِ امن جي اميد ڪجي، اجايو وهم آهي!
20 اپريل 1976ع