چبوترو
چؤ واٽي تي ٺهيل چبوتري جو استعمال فسادن ۾ ٿيندو آهي.
هڪ دفعي، ايوب خان جي دور ۾ جڏهن شاگردن يونيورسٽي آرڊيننس خلاف مظاهرا ڪيا هئا، ۽ جلوس ڪڍيا هئا، تڏهن ڪجهه خفتي جوانن پنهنجي ڪاوڙ ان چبوتري کي ڀڃي برباد ڪڍي هئي. يونيورسٽي آرڊيننس جو چبوتري سان ڪهڙو تعلق هو، اهو مسئلو اڄ تائين منهنجي سمجهه ۾ نه آيو آهي.
ايوب خان ۽ فاطمه جناح جي چونڊن جو نتيجو عوام کي پسند نه آيو هو. ان نتيجي تي ڪراچيءَ وارا ڏاڍا مڇريا هئا، جلوس ڪڍيا هئائون. جلسا ڪيائون. تقريرون ڪيون هئائون. شهر جي چڱي چوکي بربادي ڪئي هئائون. گهڻو ڪجهه ڀڳو هئائون. پر پنهنجن گهرن جو سامان نه ڀڳو هئائون. گهر جو سامان فقط بدحواس مڙس ڀڃندو آهي، جنهن کي پنهنجي زال پاڙي واري جي زال جي مقابلي ۾ بدصورت ۽ ڇسي نظر ايندي آهي. انهن فسادن ڀيري به مڇريل انبوهه سعيد منزل جي چؤواٽي تي ٺهيل چبوترو ڀڃي ڇڏيو هو.
هر دفعي چبوترو ڀڄندو آهي ۽ هر دفعي، وڏي خرچ سان ٺيڪيدارن هٿان ٻيهر ٺاهرايو ويندو آهي.
گذريل سال ڪراچيءَ ۾ شيعه - سني فساد ٿيو هو. ڏاڍو خونخوار ۽ خونريز فساد هو. شيعن خارن مان چبوترو اڌ کن ڀڃي وڌو. ڪجهه دير کان پوءِ سنين جو جلوس لنگهيو، تنهن چبوتري جو بچيل حصو ڊاهي، پٽ ڪري ڇڏيو. ويچاري چبوتري جو شيعه - سني فساد سان ڪهڙو تعلق هو، اهو راز منهنجي سمجهه ۾ نه آيو. پر مون کي ان ٺيڪيدار جو خوشيءَ وچان ٻهڪندڙ چهرو نظر آيو جيڪو فسادن کان پوءِ ڀڳل چبوتري کي وڏي خرچ سان ٺاهرائي، پاڻ کي ۽ ٺيڪو ڏيندڙ صاحب کي خوش ڪندو آهي.
گذريل هفتي زبان جي سوال تي ڪراچيءَ ۾ زبردست فساد ٿيو. فسادين عادت مطابق وڏا کيل ۽ ڪرتب ڪري ڏيکاريا. چوڪ چوڪ تي باهيون ٻاريائون. نعرا هنيائون. ڀڃ ڊاهه ڪيائون. جلسا، جلوس ڪڍيائون. سعيد منزل واري چبوتري به پاڻ ملهايو. مڇريل ماڻهن چبوتري کي ڀڃي، ڊاهي، برباد ڪري ڇڏيو. اڙدوءَ جي حمايت ۾ چبوتري جو ڀڄڻ منهنجي سمجهه ۾ نه آيو.
چبوترو يونيورسٽي سينڊيڪيٽ جو ميمبر نه هو، پر يونيورسٽي آرڊيننس خلاف ٿيل فسادن ۾ ڀڳو ويو. چبوترو نه ايوب جو حامي هو، ۽ نه فاطمه جناح جو. پر تڏهن به ڀڳو ويو. چبوترو نه شيعو آهي، ۽ نه سني. پر شيعه - سني فسادن ۾ ڊاٺو ويو. چبوترو نه سنڌ جي علامت آهي، ۽ نه سنڌي ٻوليءَ جي علامت آهي. پر اُڙدوءَ جي حامين چبوترو ڀڃي، ڊاهي، برباد ڪري ڇڏيو.
8 1 جولاءِ 1972ع