سرداري نظام جو خاتمو
مون پنهنجي حياتي خوابن جي سهاري گذاري آهي. باقي بچيل منهنجي زندگي پڻ خوابن جي سهاري گذري ويندي. مان ڪنهن اهڙي معاشري متعلق خواب ڏسندو رهيو آهيان، جنهن ۾ حسرتون، اميدون، تمنائون ۽ چاهتون شوڪيسن ۾ بند نه هونديون، ۽ اسين فٽ پاٿ تي بيهي ونڊو شاپنگ ڪندڙ مجبور ۽ بيوس انسان نه هونداسين! اهڙي معاشري متعلق مان سپنا ڏسندو رهيو آهيان جنهن ۾ ٽنگن هوندي ماڻهو منڊا نه هوندا، ٻانهن هوندي ماڻهو رونڊا نه هوندا، زبان هوندي ماڻهو گونگا نه هوندا، ڪنن هوندي ماڻهو ٻوڙا نه هوندا ۽ اکين هوندي ماڻهو انڌا نه هوندا! مان ڪنهن اهڙي معاشري جو منتظر رهيو آهيان، جنهن ۾ علم دولت هٿان مات نه کائيندو، ۽ عالم جا ٻار ڪشتو کڻي رستن تي نه پنندا!
سرداري نظام جي خاتمي جو اعلان ٻڌم، پڪ نه پئي آيم. ڀانيم خواب ۾ آهيان - خواب ۾ ئي صدين جي ظلم جو خاتمو ڏسي رهيو آهيان. ڪسابن کان بيٺل قهرن جا ڪوٽ ڪيرائڻ ڪا چرچي جي ڳالهه ناهي. ڪهرن جي ڪوٽ، ۽ ڏاڍن جي ڏاڍائيءَ جي خاتمي جي ڳالهه ٻڌي ڇرڪ نڪري ويو. اڄ تائين يقين نه پيو اچيم ته خواب ۾ آهيان، يا جاڳي رهيو آهيان!
سرداري نظام جي خاتمي جو اعلان ٿي چڪو آهي. تابوت تيار ٿي چڪو آهي. سرداري نظام جي بدبودار لاش کي دفنائڻ جو بندوبست ٿي چڪو آهي. هينئر باقي رهيل رسم عوام تي ڇڏيل آهي.
ڏسڻو اهو آهي، ته عوام سرداري نظام جي بدبودار لاش کي دفن ڪري مٿس لت رکي ٿو، يا پڙ چاڙهي، پير ڪري ٿو پوڄيس!
اسين ظلم سهندي سهندي ظالم سان وفادار ٿي ويندا آهيون. ڏسڻو اهو آهي، ته اُهو عوام جيڪو سردارن هٿان عزت نفس کان محروم ٿيندو رهيو آهي، سو عوام سرداري نظام جي خاتمي کانپوءِ آزادي ۽ عزت نفس کي قبول به ڪري ٿو، يا نه!
سرداري نظام جي خاتمي جو اعلان روشنيءَ جي راهه آهي. اسان کي ڏسڻو اهو آهي ته روشنيءَ جي راهه تي هلندي عوام نفرت وچان مئل سرداري نظام کي ٺڪرائي به ٿو، يا سردارن جي ڪنهن چال جو شڪار ٿي، اوندهه جي راهه وٺي ٿو. سرداري نظام جي خاتمي جو اعلان اسان لاءِ اڳڪٿي آهي. ختم ڪيل سرداري نظام جو نالو نشان ڊاهڻ ۽ ميسارڻ عوام جي هٿ ۾ آهي. اسين جي ڪڏهن سردار کي بار بار سردار سڏيندا رهنداسين، ته پوءِ ڪوبه اعلان صحيح معنيٰ ۾ سرداري نظام کي ختم ڪري نه سگهندو. ڏسڻو اِهو آهي ته عوام لفظ سردار کي هميشه لاءِ پنهنجي ذهن مان خارج به ڪري ٿو يا نه!
چونڊون اينديون. اِهي ساڳيا سابق سردار ٻئي ڪنهن نالي ۾ چونڊون لڙندا. راڄن کان ووٽ وٺڻ لاءِ مظلوم ٿي عوام آڏو ايندا. اُڀ جيڏا واعدا ڪندا. خدا رسول جا واسطا ڏيئي ووٽ لاءِ عرض ڪندا. ڏسڻو اهو آهي، ته عوام اهڙن ماڻهن کي ووٽ ڏيئي طاقت ۾ آڻيندو، يا مڪمل انڪار ڪري سندن اهميت کي هميشه لاءِ ختم ڪري ڇڏيندو! عوام جي سوڀ اِن ۾ آهي، ته اهڙا ماڻهو اسيمبلين تائين نه پهچن !
13 اپريل 1976ع
________
عوام، خاص ڪري سنڌ جو عوام چوٽيهه سالن ۾ اُتي جو اتي بيٺل آهي. ماڻهو سردارن، پيرن، ميرن ۽ وڏيرن جي در آڏو ٻڌا ٻانها ٿي بيٺا آهن.