حاڪمن جي چوڪڙي
مون کي چڱي طرح ياد ڪونهي، ۽ اصل ۾ مونکي خبر به ڪونهي ته پاڪستان ۾ ڪهڙن ڪهڙن رستن، چو واٽن ۽ عمارتن جا نالا سابق شهنشاهه محمد رضا شاهه پهلويءَ جي نالي پٺيان رکيل آهن. راولپنڊيءَ جي وچ مان لنگهندڙ ۽ سڀ کان وڌيڪ مصروف رستي مري روڊ جو نالو ڪجهه عرصو اڳ بدلائي محمد رضا شاهه پهلويءَ روڊ رکيو ويو هو. محمد رضا شاهه پهلويءَ جي نالي جي خوب تشريح ڪئي ويئي هئي. فرلانگ ٻن کان پوءِ سيمنٽ جا وڏا وڏا بورڊ ٺاهي انهن تي محمد رضا شاهه پهلوي روڊ لکيو ويو هو. هيءَ دنيا ڏينهون ڏينهن سسي رهي آهي، ننڍڙي ٿي رهي آهي – پتڪڙي ٿي رهي آهي. بين الاقوامي سطح تي ڪوبه ڏوهه، ڪوبه ظلم، ڪوبه ڏڦير، ۽ ڪابه ناانصافي پوشيده رکڻ محال آهي. بلڪه ناممڪن آهي. اڇا ڪارا پڌرا ٿيڻ ۾ دير نٿي لڳي. جنهن وقت مري روڊ جو نلو محمد رضا شاهه پهلوي روڊ هو تنهن وقت به شاهه ايران جي ظلمن ۽ ناانصافين جو پڙاڏو دنيا جي ضمير کي ڌونڌاڙي رهيو هو. پاڪستان ۾ پڙهندڙ ڪيترائي ايراني شاگرد باغي ٿي بيٺا هئا. پر ان وقت محمد رضا شاهه پهلوي جيئن ته اقتدار ۾ هو، ايران جو بادشاهه سلامت هو، تنهن ڪري اسان کي پيارو هو، ۽ اسان سندس نالو مري روڊ تي برقرار رکيو. اسان کيس پاڪستان جو سڀ کان وڏو خير خواهه تسليم ڪيو هو.
77-1976ع ۾ مان آمريڪا جي فلوريڊا يونيورسٽيءَ ۾ هوس. اتي مون ايران جي ظالم خفيه پوليس جي لونءَ ڪانڊاريندڙ ڪڌن ڪرتوتن جي باري ۾ گهڻو ڪجهه پڙهيو. اتي مون ايراني شاگردن کي شاهه ايران خلاف مظاهرا ڪندي ڏٺو. انهن مظاهرن ۾ دنيا جي سمورن ملڪن جا ترقي پسند شاگرد شامل ٿيندا هئا. آمريڪا جي CIA انهن مظاهرن کي ناڪام ڪرڻ جي ڪوششن ۾ ناڪام رهندي هئي. پر پنهنجين ڪوششن ۾ وسان نه گهٽائيندي هئي. ايران جي خفيه پوليس ساوڪ جا ايجنٽ آمريڪا ۾ CIA جي مدد سان باغي ايراني شاگردن کي اغوا ڪري کڻي ويندا هئا، ۽ کين زهريلي انجيڪشن هڻي ماري وجهندا هئا. ان قسم جي هڪ نه بلڪه ڪيتريون رپورٽون فلوريڊا يونيورسٽيءَ جي اخبارFlamingo ۾ شايع ٿيون هيون. پر، محمد رضا شاهه پهلوي اقتدار ۾ هو. هو آمريڪا جي حاڪمن کي پيارو هو. حاڪم پاڻ ۾ ملندا ته جپيون پائي ملندا، هڪ ٻئي کي ڀاڪر ۾ ڀريندا، هڪ ٻئي کي چميون ڏيندا، هڪ ٻئي جي عيبن تي پڙدو وجهندا! ان صورتحال ۾ محمد رضا شاهه پهلويءَ جو وار ونگو ٿي نه سگهيو.
نيٺ ايران جو عوام اٿي کڙو ٿيو. سندن هلچل ناڪام ٿئي ها ته بغاوت قرار ڏني وڃي ها، ۽ باغين کي گوليءَ سان اڏايو وڃي ها. پر، هلچل ڪامياب ٿي. ۽ ان کي انقلاب جو لقب ڏنو ويو. محمد رضا شاهه اقتدار وڃائڻ کان پوءِ به ٽي سو خدمتگارن جو اٽالو کڻي هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ ڪشالا ڪڍندو رهيو. اڄ ڪلهه مصر ۾ وڃي پناهه ورتي اٿائين. اسان جي حاڪمن مري روڊ تان سندس نالو گم ڪري ڇڏيو آهي. اسان جي حاڪمن وڏو ڪارنامو سرانجام ڏنو آهي.
مان سوچي رهيو آهيان ته محمد رضا شاهه جڏهن اقتدار ۾هو تڏهن، ڇا اسين سندس ظلم، ڏاڍاين ۽ناانصافين کان اڻ واقف هئاسين! تڏهن اسين سندس ڍڪ ڍڪڻ ۾ اڳرا ڇو هئاسين! تڏهين اسين حاڪمن جي بين الاقوامي سازشن ۾ شامل ڇو هئاسين!
مئل شينهن جي مٿي تي پير رکي تصوير ڪڍرائڻ سولو ڪم آهي. اسان جي اصول پرستيءَ جي خبر ته تڏهن پوي ها، جڏهن اقتدار ۾ هوندي محمد رضا شاهه پهلويءَ کي آئينو ڏيکاريون ها.
فيبروري 1976ع