بم ڌماڪو
حيات محمد خان شيرپائو جي موت کي سياسي قتل چئي، ٽاري نه ٿو سگهجي. پشاور يونيورسٽيءَ جي تاريخ واري شعبي ۾ سندس قتل، اتفاق ناهي. تاريخ پاڻ کي اٿلايو آهي. شيرپائو جي موت ۾ علامتي اشارا آهن. سندس موت اسان جي تاريخ جي ارتقا ۽ اوسر ۾ هڪ خوني باب جو اضافو ڪيو آهي.
اڄوڪو ڪالم مان راولپنڊي مان لکي رهيو آهيان. هي ڪالم جيستائين ڇپجي اوهان جي هٿن ۾ ايندو، تيستائين ڪجهه گرفتاريون عمل ۾ اچي چڪيون هونديون. قاتلن کي عبرتناڪ سزا ڏيڻ جو مطالبو زور وٺي ويو هوندو. پڇا ڳاڇا جو سلسلو جاري هوندو. پر، جمهوريت کي پهتل نقصان جي تلافي ٿي نه سگهندي.
بم ڦاٽڻ واري واقعي ۾ هڪ نوجوان شاگرد ٻنهي اکين جو نور وڃائي ويٺو آهي. ان نوجوان جي ڀيڻ جو هيءَ جملو غور طلب آهي، ”اسان ڪهڙو ڏوهه ڪيو آهي، جو اسان کي بمن سان ماريو پيو وڃي. جيڪڏهن ڪنهن کي حڪومت سان دشمني آهي، ته اهو حڪومت سان مقابلو ڪري، اسان کي ته وچ ۾ نه ماري.“
نابيني ڀاءُ جي ڀيڻ پنهنجي جملي ۾ مقابلي جو لفظ ڪتب آندو آهي. اهو لفظ منهنجي ذهن ۾ ٻري رهيو آهي. منهنجي ناقص راءِ موجب، ڪنهن به حڪومت سان ٽن قسمن مان، ڪنهن به هڪ قسم جو مقابلو ڪري سگهجي ٿو. دوبدو مقابلو، گوريلا جنگ، يا چونڊن ۾ چٽا ڀيٽي. بمن جا ڌماڪا ڪندڙ تخريبڪارن ۾ ايتري ٿوم ڪونهي جو حڪومت سان دوبدو مقابلو ڪري سگهن. گوريلا جنگ ۾ ڪاميابيءَ جو دارو مدار عوام جي ساٿ تي منحصر هوندو آهي. تخريبڪارن کي عوام جو ساٿ حاصل ڪونهي. اٽلندو، سندن تخريبڪارين سبب عوام جي دل ۾ هنن لاءِ نه فقط نفرت، پر انتقام جو جذبو پڻ جاڳي اٿيو آهي. باقي رهي 1976ع وارين چونڊن جي ڳالهه سو سائين، تخريبڪارن کي جيڪڏهن ايندڙ چونڊن ۾ تر جيتري ڪاميابيءَ جي به اميد هجي ها، ته پوءِ جيڪر بمن جا ڌماڪا ڪرڻ ۽ بيگناهن کي مارڻ بدران چونڊن جي تياريءَ ۾ لڳي وڃن ها. هونءَ به چونڊن ۾ وڃي ڪيترو وقت بچيو آهي. اهو ئي ڪو سال کن نه! ته پوءِ سوال ٿو اٿي، ته اهي بمن جا ڌماڪا بيمقصد آهن؟
بمن جي ڌماڪن جو ظاهري مقصد فقط هڪ آهي- جمهوريت جو انت!
ننڍي کنڊ جي عام ماڻهوءَ اقتدار، ۽ سياست جي نالي ۾ گهڻو ڪجهه سٺو آهي. هن ڪڏهن به سک جو ساهه نه کنيو آهي. هو ويچارو ايترو ته اٻوجهه آهي، جو اقتصادي برتريءَ لاءِ گروهن جي ڇڪتاڻ ۾ وچڙي، مرندو رهيو آهي پر پنهنجي بيمقصد موت کي شهادت جو درجو ڏيندو رهيو آهي. ويهين صدي به ننڍي کنڊ جي ماڻهوءَ لاءِ ڇوٽڪاري جي صدي ثابت ٿي نه سگهي آهي.
12 فيبروري 1975ع