آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

ذڪر زندان جو

”مولابخش چانڊئي جي ڪتاب ”ذڪر زندان جو“ کي جيل ڊائري چوڻ نه رڳو مصنف سان پر تاريخ سان پڻ زيادتي هوندي. ”ذڪر زندان جو“ صرف جيل ڊائري ئي نه آهي پر ايم آر ڊي دور جو هڪ مڪمل تاريخي دستاويز آهي. انهيءَ دور جي تاريخ جو دستاويز جنهن دؤر ۾ ”جمهور تنهنجو نانءُ ورتم، ڄڻ ڪاريهر تي پير پيم“ واري ڪار هئي. جنهن دور ۾ جمهوريت جو نالو وٺڻ ڄڻ پنهنجي پاڻ لاءِ وير وهائڻ هو، پر پوءِ به هر طرف جمهور ئي جمهور جي وات وائي هئي.
Title Cover of book ذڪر زندان جو

کرڪڻا لاهي سک مَ ستا ڪڏهين

ڀائو مولابخش چانڊئي جي ڪتاب ”ذڪر زندان جو“ کي جيل ڊائري چوڻ نه رڳو مصنف سان پر تاريخ سان پڻ زيادتي هوندي. ”ذڪر زندان جو“ صرف جيل ڊائري ئي نه آهي پر ايم آر ڊي دور جو هڪ مڪمل تاريخي دستاويز آهي. انهيءَ دور جي تاريخ جو دستاويز جنهن دؤر ۾ ”جمهور تنهنجو نانءُ ورتم، ڄڻ ڪاريهر تي پير پيم“ واري ڪار هئي. جنهن دور ۾ جمهوريت جو نالو وٺڻ ڄڻ پنهنجي پاڻ لاءِ وير وهائڻ هو، پر پوءِ به هر طرف جمهور ئي جمهور جي وات وائي هئي. جمهوريت ڄڻ ماڻهن جي رت ۾ شامل ٿي وئي هئي. اهو دور ڄڻ ته جمهوريت سان عشق جو دور هو. عشق به اهڙو اڻ ڏٺل عشق، جنهن جي ڏسڻ لاءِ تڙپ ڏينهون ڏينهن ويتر وڌندي پئي وئي. عشق ته هونئن به تڙپ جو ئي نالو آهي. انهيءَ تڙپ ئي ته ماڻهن کي پنهنجا گهر ڇڏي جيل جي ڪال ڪوٺڙين ۾ قيد رهڻ تي مجبور ڪيو هو. ”ذڪر زندان جو“ انهيءَ سموري دور جي مڪمل وارتا آهي، وارتا به اهڙي جنهن ۾ جمهوريت لاءِ ٿيندڙ جدوجهد جو داستان به آهي ته زندان ۾ اسيرن کي ملندڙ ايذائن جو لقاءُ پڻ. جنهن ۾ مقصد کي ماڻڻ لاءِ هڙ وڃائڻ جو پيغام آهي ته الستي عشق جي عشاقن جو احوال به آهي. ”ذڪر زندان جو“ جي تحرير کي پڙهڻ سان ايئن محسوس ٿو ٿئي ته اها تحرير نه پر ڪنهن مقرر جي سمنڊ جي لهرن وانگي روانيءَ واري تقرير آهي، جنهن ۾ تجنيس حرفي به اهڙي ڄڻ نثر نه پر نظم هجي. ڀائو مولابخش چانڊئي ”ذڪر زندان جو“ ۾ شخصي خاڪا به اهڙا لکيا آهن، جهڙوڪر اهي ڪردار اسان جي آڏو موجود هجن.
جڏهن ”ذڪر زندان جو“ جي ٻئي ايڊيشن جي سمورن مرحلن جي نگرانيءَ جي ذميواري مون کي ملي ته مون انتهائي خوشيءَ سان اها ذميواري قبول ڪئي ڇاڪاڻ جو ڀائو مولابخش چانڊئي جي سڃاڻپ مون وٽ سياست جي آويءَ مان پچي نڪتل هڪ سياستدان کان وڌيڪ قلم ۽ ڪتاب سان عشق جي حد تائين چاهه رکندڙ گهڻ پاسائين اديب، شاعر ۽ جمهوريت پسند، سنڌ دوست دانشور جي آهي. مان انهيءَ کان اڳ ڀائو مولابخش جو شاعريءَ جو ڪتاب ”شبنمي بوندون“ پڙهي چڪو هئس. جيڪو پڙهڻ بعد محسوس ٿيو ته ڀائو ته آهي ئي شاعر، سياستدان ڪيئن بڻجي پيو، وري جڏهن ذڪر زندان جو پڙهيم ته محسوس ٿيو ته ڀائو ته آهي ئي نثرنگار، پر جنهن به رخ کان ڏسبو ڀائو مڪمل نظر ايندو.
”ذڪر زندان جو“ جي مطالعي دوران هڪ ڳالهه اها به محسوس ٿي ته رائيٽر موضوع جي مناسبت سان سمورا تفصيل وڻندڙ رواني ۽ سچائيءَ سان بيان ڪندو ٿو هلي ۽ پڙهندڙ کي ساڻ وٺي هلي ٿو پر آخري ورق تي پهچڻ کانپوءِ به اهو سوال، سوال ئي رهجي وڃي ٿو ته مصنف کي به رهائي نصيب ٿي يا نه؟ ڪتاب ڪلائيمڪس تي پهچڻ بغير پڄاڻيءَ تي پهچي پئي ويو! جنهن جو ڀائو مولابخش چانڊئي پڻ اعتراف ڪيو. نئين ايڊيشن جي ضميمي ۾ جيل ڪهاڻيءَ جو ڪلائيمڪس به شامل آهي. ان سان گڏ پڙهندڙن جي دلچسپيءَ کي نظر ۾ رکندي ڪتاب جي نئين ڇاپي ۾ ڊائريءَ جي ورقن کي جدا جدا عنوان ڏنا ويا آهن، جنهن سان ڪتاب جي ڌيان ڇڪائيندڙ خوبصورتي ۾ اضافو ٿي ويو آهي. ڀائو مولابخش چانڊئي لاءِ آئون ته بس مرشد لطيف جو هي ئي شعر چوندس ته:

کرڪڻا لاهي، سک مَ ستا ڪڏهين،
اوسيئڙو آهي، کاهوڙين کي پنڌ جو.

مصنف جي هن پيار واري پورهئي بابت پڙهندڙن جي راءِ جو اوسيئڙو رهندو.

وهاب جروار
15/06/2016