آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

ذڪر زندان جو

”مولابخش چانڊئي جي ڪتاب ”ذڪر زندان جو“ کي جيل ڊائري چوڻ نه رڳو مصنف سان پر تاريخ سان پڻ زيادتي هوندي. ”ذڪر زندان جو“ صرف جيل ڊائري ئي نه آهي پر ايم آر ڊي دور جو هڪ مڪمل تاريخي دستاويز آهي. انهيءَ دور جي تاريخ جو دستاويز جنهن دؤر ۾ ”جمهور تنهنجو نانءُ ورتم، ڄڻ ڪاريهر تي پير پيم“ واري ڪار هئي. جنهن دور ۾ جمهوريت جو نالو وٺڻ ڄڻ پنهنجي پاڻ لاءِ وير وهائڻ هو، پر پوءِ به هر طرف جمهور ئي جمهور جي وات وائي هئي.
Title Cover of book ذڪر زندان جو

ڏٻرن تي مڇرن جي حملي جي شدت ۾ اضافو

(8- جولاءِ 1984ع)
صبح جو ڇهين وڳي ڌاري ڪامريڊ اٿاريو ته ”اڄ به دروازا بند آهن، الائي ڇو ڪو نه کوليا اٿن؟“ انتظار ڪيوسين. اٺين وڳي ڌاري کوليائون. پير معظم ۽ پير مڪرم ٻڌايو ته ايس پي ۽ ڊپٽي آيا هئا، تن چيو ته ”رات توهان سٺو نه ڪيو آهي! اسان وري به نرمي ڪري توهان کي کوليو آهي، هاڻ وارڊ جو دروازو بند رهندو ۽ ملاقات تي به ڪجهه سختي ڪئي ويندي.“ ناشتو ڪري سڀئي دوست گڏ ٿياسون. پير مڪرم ۽ ڪجهه دوست ڪافي جذباتي هئا پر پير معظم، ڪامريڊ ۽ منهنجي صلاح هئي ته انتظاميه سان ڳالهه ٻولهه ڪري پوءِ ڪو قدم کڻجي. ڪافي بحث مباحثي کان پوءِ صلاح بيٺي ته 5 دوست وڃي انتظاميه سان ڳالهائين. پرچي موڪلي سون. ٻارهين وڳي ڌاري ايس پي سڏايو، ڪافي ڏي وٺ ٿي. سپرنٽنڊنٽ ۽ ڊپٽي گذريل وقت ۾ سياسي قيدين طرفان ٿيل زيادتين جو ذڪر ڪيو. اهي زيادتيون هنن کي تڏهن ياد پيون جڏهن سياسي قيدي رها ٿي وڃي چند بچيا آهيون، اڳ ۾ انهن کي ياد ڪون هيون. (سچي ڳالهه آهي ته مڇرن جي ڪاهه ڏٻرن تي ئي گهڻي ٿيندي آهي) وٺ وٺان کان پوءِ ڪافي ڳالهيون انتظاميه جون ۽ ڪجهه مسئلا اسان جا قبول ٿيا. فيصلو ڪيو ويو ته وارڊ جي دروازي سان گڏوگڏ بي ڪلاس، ڪورٽ وارڊ ۽ اي ڪلاس وارڊ جا دروازا به کوليا ويندا، سياسي قيدي چڪرن ڏانهن ڪو نه ويندا صرف ٻاهرين روڊ ۽ وارڊن تائين رهندا. اسان کي سامان باقاعدگيءَ سان گهرائي ڏنو ويندو. ملاقات تي جنهن به قيدي کي سڏ ٿيندو، ان کان سواءِ ملاقات جي ڪمري ۾ ٻيو ڪو به قيدي نه ويندو. سمورا سياسي قيدي هر حال ۾ اٺين وڳي بند ٿيندا.
هڪ وڳي ڌاري غازي، حسين شاهه، عالم شاهه، حاجن شورو، يعقوب شورو ۽ ظهير ميمڻ ملاقات تي آيا. اسان واري وارڊ ۾ اڄڪلهه لوڊو راند زور آهي. شير خان، يوسف زرداري، ظفر راڄپر ۽ طالب جکرو ته سڄو وقت لوڊو ئي کيڏندا رهندا آهن. هاڻ انهن ۾ عوامي تحريڪ جي محي الدين ڪيڙاني ۽ سردار خان لغاري جو اضافو ٿيو آهي. سردار خان کي ڏسجي تڏهن به ٽهڪ ۽ ٻڌجي ته به کلن جا ڪوڪرا، ڏاڍو مزو ايندو آهي جڏهن ڪامريڊ شير خان ۽ سردار خان هارائي 10 ڀيرا اٿ ويهه ڪندا آهن. اٺين وڳي بند ٿياسين. ماني ڪمري ۾ ئي کاڌي سين. سمهڻ کان اڳ ۾ شير خان ٻه ٽي گيت ٻڌايا:
ڪينجهر تنهنجي ڪنڌيءَ تي ڪوئي ته تماچي اچڻو آ
نورا پائي نوري کي، ٿي لهرون لهرون نچڻو آ
.................
سانورا او بانورا منهنجا پرين منهنجا پرين
ڪڏهن نه اهڙا جهڙا هيل
مون وٽ باک ڀنا رابيل.
سدا ملوڪ پياري سڀاوَ وارو، بهادر دوست ظفر راڄپر به قاتلاڻي حملي ۾ شهيد ٿي ويو.