اسماعيل اداسي ۽ عطا دل جا انقلابي گيت
ٻارهين وڳي گهر وارا آيا. 2 وڳي ٻنپهرن جو پير علي غلام به آيو. ٽپهري ڌاري اسماعيل اداسي آيو، ٻڌايائين ته وارڊ 12 سر جيڪل يونٽ 3 ۾ داخل ٿيو آهي. اسماعيل، ڏسڻ ڳالهائڻ ۾ نج ڳوٺاڻو آهي. رهي به ڳوٺ ۾ ته آهي به ڳوٺاڻو، پر عوامي تحريڪ جي ڪارڪنن کي شايد اها سُتي ڏني ويئي آهي ته ڪيڏا به عالم، دانشور، ۽ انگريزي دان هجو پر پنهنجي ٻولي ۽ روپ ۾ ٻهراڙيءَ وارو ڏيک ضرور ڏيڻو آهي، انهيءَ ڪري عوامي تحريڪ جا ڪارڪن ڄاڻي واڻي اردو به ٽوڙي مروڙي ڳالهائيندا، ڀٽائي به حوالن ۾ هوندو، ٻاهر جي دنيا ۽ ادب جون خبرون ڪندا ته ٻئي کي حيرت پئي لڳندي ته ٻهراڙيءَ جا ماڻهو هيڏو ڄاڻين ۽ ڳالهائين ٿا! پليجو صاحب به لڳندو ٻهراڙيءَ جو بيخبر ۽ سادو ماڻهو آهي پر ڳالهائيندو ته وڏن عالمن، انگريز دانن ۽ اردو دانن کي بيهوش ڪري ڇڏيندو. فاضل صاحب به ايئن ڳالهائيندو آهي. هڪ دفعو ايم آر ڊي جي ميٽنگ ۾ ڳالهائيندي چيائين ته ”بدين ۾ هم ني بڙا جلسا ڪيا، هزارين ماڻهو آئي، دعوت ڀي هوئي اس ۾ هم ني پهاندر ڪاٽا“ خواجه خير الدين ”پهاندر“ جو لفظ ٻڌي ڊڄي ويو چيائين ڪيا کاڻا؟ فاضل صاحب چيو پهاندر، خواجه وري نه سمجهيو ۽ پريشان هو، شايد هن باندر سمجهيو. پوءِ فاضل صاحب سمجهياس ته ڀينس کا بڇڙا کاڻا.“
ڳالهه هئي اسماعيل جي اسماعيل عوامي تحريڪ جو ڪارڪن ۽ عوامي شاعر آهي. اڄڪلهه جيل ۾ سندس گيت وڏي جوش ۾ ڳايا ٿا وڃن سندس گيت:
”موري ميهڙ دادوءَ ۾ ڍاٽيئڙا پٽ ڍول ڪٺا“ ڏاڍو مقبول آهي. اسماعيل ڀٽي صاحب جي شهادت تي به گيت لکيو سو به گهڻو وقت لاڙڪاڻي ۽ ٻين اجتماعن ۾ سپاف ۽ پارٽي جا ڪارڪن ڳائيندا هئا، سندس اهو گيت هيئن هو ته:
لاڙڪاڻو ٿيو ويڳاڻو، سنڌ ساڻي ٿو ڏسان،
هر ٻڍي ۽ ٻار جي اک ۾ پاڻي ٿو ڏسان.
اسماعيل اداسي ملاح، ڳوٺ حاجي خميسو ملاح سعيده موري کورواهه جي ويجهو جو رهاڪو آهي، شروع ۾ پ پ جو ڪارڪن هو ۽ ديهه جو سيڪريٽري به ٿي رهيو. 1973ع ۾ عوامي تحريڪ ۾ شامل ٿيو. اڄ ڪلهه جيل ۾ عوامي تحريڪ جي ٻئي ڪارڪن عطا دل جو گيت سنگت کي وڻندو آهي، ڏاڍو جوش ڏياريندو آهي ساٿين کي.
”گولين کان ڀي ڪين ڊڄن ٿا، سوين سلام سوڍن تي
قيد ۽ ڪوڙا، ڏنڊ جي هوندي، قوم سڄي آ روڊن تي“
پ پ جي سنگت مان اهي گيت ۽ ٻيا به ڪيترائي سهرا، ڪافيون، غزل ۽ گيت رئيس ڏنل خان نظاماڻي سٺي انداز سان ڳائيندو آهي.