رشوت، ايڪسٽرا سروس چارج
وڪيل صاحب جي ان پٽيشن جو تاحال ڪهڙو فيصلو ٿيو؟ ان جي خبر ٺاهي، باقي اسان کي ان تي ضرور سوچڻ گهرجي ته ماڻهو آخر رشوت ڇو ٿا وٺن؟ باوجود ان جي ته وٺندڙ ۽ ڏيندڙ ٻئي جهنمي آهن. اسلام ۾ رشوت وٺندڙ ۽ ڏيندڙ کي جهنمي چيو ويو آهي. ۽ ٻنهي کي هڪ جيترو گنهگار قرار ڏنو ويو آهي پر اڄ ڏينهن تائين پڪڙيا وٺندڙ ئي آهن. اڄ ڏينهن تائين رشوت ڏيندڙ نه پڪڙيو ويو، ان جي پويان ڪهڙو فلسفو آهي؟ ان جي ڄاڻ قانوندان ئي ڏيئي سگهن ٿا، پر سنئون سڌو ۽ صاف طور ڪميشن ڏيندڙ، رشوت ڏيندڙ ئي آهن. پوءِ به هن وقت تائين سڀ ڪيس ڪميشن وٺندڙن تي ٺهيا ۽ هليا آهن. ۽ ڪميشن ڏيندڙ جا بيان به شامل آهن. جيڪي ان زمري ۾ شايد نه ايندا هوندا؟حالانڪ گناهه ڏي راغب ڪرڻ به گناهه آهي. هاڻي ٿڌي دل سان سوچيو ته رشوت وٺڻ ضروري آهي يا نه؟ هڪ سترهين ۽ ارڙهين گريڊ جي آفيسر جي پگهار آهي ست هزار ۽ نو هزار. سورنهن سئو گهر جي مسواڙ ۽ اڍائي سئو ڀاڙو، پهرين جون 94 ع کانپوءِ جنهن نموني سان ملڪ ۾ مهانگائي وڌي آهي، پر سرڪاري ملازم جي پگهار اڃان ساڳي آهي ۽ ان سلسلي ۾ به ڪا هڪڙي پاليسي ڪونهي. يعني هرڀرو گريڊ جو تعويذ ڳچي ۾ ٻڌل ڪونهي، پوليس ۽ روينيو کاتي جي ملازمن ۽ آفيسر کي گهر جي سهولت به آهي. اسان وٽ ارڙهين گريڊ جي آفيسر کي ٻن هزارن کان به گهٽ پئسا گهر لاءِ ملن ٿا. جڏهن ته اڻويهين گريڊ وارن لاءِ اڍائي هزار روپيا آهن! هاڻي خبر ناهي هن مسواڙ تي ڪا جهوپڙي به ملندي هجي يا نه؟
ڇا اها ڪنهن کي خبر ناهي؟ ننڍي ملازن کان وٺي وڏي آفيسر تائين، آهي ڪو اهڙو جيڪو پگهار جي حساب سان گهر جي بجيٽ ٺاهي ڏي! ننڍن ملازمن جي پگهار ٽي هزار تائين يا ان کان به گهٽ آهي. يعني سئو روپيا روز هاڻي ان ۾ گهرجي مسواڙ، بجلي، گيس، کاڌي خوارڪ، ڪپڙا، ٻارن جو اسڪول، بيماري بڙي، مهمان ۽ اُٿ ويهه، سئو روپين جو اڄڪلهه جي دور ۾ ڪهڙو ملهه آهي؟ پوءِ پيٽ پوڄا، گذر سفر لاءِ آخر ماڻهو ڇا ڪن؟ پرائيوٽ سيڪٽر ۾ ته اڃان به برو حال آهي. جتي هڪ ماڻهو جي مرضيءَ تحت نوڪري ڪرڻي ٿي پوي. سڄي دنيا ۾ پورهيت ۽ پورهئي لاءِ هر وقت ڪم آهي، پر اسان وٽ پارٽ ٽائيم جو ڄڻ تصور ئي ڪونهي. مس مس وڃي ڪو هڪ اڌ جاب ملي ٿيو. هتي ماڻهو گهڻا آهن يا ڪم محدود، ان ڪري پنهنجي ۽ پنهنجي ڪٽنب جي پورت لاءِ دوا درمل لاءِ ماڻهو ڇا ڪن؟ يعني پورهيو ڪرڻ لاءِ به ڪو ڪم ڪونهي، ٻارن جا ڪتاب ۽ دوائون ايڏيون ته مهانگيون آهن جو هڪ معمولي يا وڏو ملازم به پنهنجي پگهار مان پنهنجو گذر سفر ڪري نٿو سگهي. ۽ شايد ان جو اهو به سبب هجي ته هتي نانصافي ۽ سوشل ڪرائيم، گهڻو ٿيندو ٿو وڃي جو پئسو ڏيئي اوهان هر شيءَ خريد ڪري سگهو ٿا. ضرورتون ايتريون ته وڌي ويون آهن. جو انسان جو ضمير گهرجن تحت دٻجي ويو آهي. ۽ چمڪ لاءِ واجهائي ٿو. اها ٻي ڳالهه آهي ته هر ڪنهن جو ملهه، ڪم جي حساب ڪتاب سان آهي.
اهڙي صورتحال نه صرف سوسائٽي لاءِ گنڀير آهي پر انسان جي بنيادي ڍانچي کي مفلوج ڪري رهي آهي، جنهن سان انصاف، سچائي ۽ حق جو گلو گهٽجي رهيو آهي. سرڪار پنهنجي آمدني وڌائڻ جي ڪري پگهار تي به انڪم ٽيڪس اوڳاڙي رهي آهي جيڪا به زيادتي آهي. اسان کي هر طرف کان ٿڌي دل سان سوچڻ گهرجي ۽ حقيقت پسندانه پاليسيون جوڙي، سماج مان رشوت، اقربا پروري ۽ بي ايماني جي پاڙ پٽڻ گهرجي، جنهن سان هڪ آئيڊيل سوسائيٽي جو وجود قائم ڪري سگهجي ٿو. يعني رشوت نه چاهڻ ۽ وٺڻ جي باوجود به ماڻهو مجبور آهي ته هو ڪجهه نه ڪجهه ڪري، جو هتي ته خيرات به نٿي ملي. ان لاءِ بنيادي ضرورتن جو اڀياس ڪرڻ ۽ ان کي آسان بڻائڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه ڪرڻو پوندو. جيڪڏهن حقيقت پسندانه پاليسيون نه ٺهيون ته پوءِ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته لاهور هاءِ ڪورٽ ۾ داخل ڪيل ان پٽيشن جي عرضداشت تي غور ڪرڻو پوندو. يا وري بي ايماني، ٺڳي، ۽ خردبرد کي وڌڻ کان روڪي نٿو سگهجي. ان لاءِ اسان جون دعائون آهن ته حق ۽ انصاف ڀريو هڪ ڀرپور معاشرو قائم ٿئي جتي ڪوبه ڪنهن جو محتاج نه هجي، ڪو به بنيادي ضرورتن لاءِ ڏوهه نه ڪري. ڪو به وقت ۽ حالتن جي گهاڻي ۾ نه پيڙ هجي بهرحال پاليسي سازن ۽ سازباز ڪرڻ وارن کي انسان کي انسان سمجهڻ گهرجي
(روزانه هِلال پاڪستان ڇنڇر 20 فيبروري 1999ع)